• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 10/2006

SKŁADKA NA KRUS A WYSOKOŚĆ ŚWIADCZENIA

Susza spowodowała, że w tym roku wielu rolników ma trudności z terminowym regulowaniem składek na ubezpieczenie społeczne. W ramach przyjętego przez rząd pakietu pomocy dla poszkodowanych przez suszę rolników mogą oni występować do KRUS z wnioskami o odroczenie płatności składek na ubezpieczenie społeczne na cztery kwartały (zwykle KRUS odracza spłatę należności składkowych maksymalnie na dwa kwartały), a spłata może być rozłożona na kolejne dwa lata. Odroczenie terminu płatności składek to jedna z ulg, z jakich może skorzystać rolnik, który z uzasadnionych przyczyn nie może dotrzymać wyznaczonego terminu zapłaty.
Zasady opłacania składek

Rolnik podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników obowiązany jest opłacić składki na to świadczenie za siebie, małżonka oraz wszystkie osoby, które pracują w jego gospodarstwie rolnym (domowników). Płaci on składki na dwa ubezpieczenia — emerytalno-rentowe oraz wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie. Składki opłaca się kwartalnie i są niepodzielne, co oznacza, że należy je opłacić w pełnej kwartalnej wysokości, niezależnie od liczby dni podlegania temu ubezpieczeniu w danym kwartale.

Za każdą ubezpieczoną osobę składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe wynosi 30% emerytury podstawowej. Ostatnio rolnicy byli zaniepokojeni wzrostem składki na to świadczenie. Wyższa składka (179 zł zamiast 168,80 zł) to efekt podwyższenia od 1 marca 2006 r. kwoty emerytury podstawowej. Składkę na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie ustala Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Za III kwartał 2006 r. składka kwartalna wynosi 72 zł, a dla osób objętych tym ubezpieczeniem w ograniczonym zakresie — 1/3 powyższej kwoty (24 zł).

Składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie za osobę podlegającą ubezpieczeniu obowiązkowemu, która jednocześnie prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracuje przy prowadzeniu tej działalności, wymierzana jest w podwójnej wysokości. Wielkość gospodarstwa rolnego nie ma więc wpływu na wysokość składek, która zależy wyłącznie od liczby osób prowadzących działalność rolniczą bądź pracujących w danym gospodarstwie rolnym i z tego tytułu podlegających ubezpieczeniu. Od wielu lat taka zasada ustalania wysokości składek rolniczych jest ostro krytykowana nie tylko przez inne środowiska, ale i przez samych rolników. Prowadzone są prace nad reformą ubezpieczeń społecznych rolników, dąży się do zróżnicowania składek i uzależnienia ich wysokości od uzyskiwanego dochodu.

Rolnik powinien opłacać składki w terminach wyznaczonych przez ustawę o ubezpieczeniu społecznym rolników, czyli do ostatniego dnia pierwszego miesiąca danego kwartału, aby uniknąć naliczenia odsetek za zwłokę. Gdy składka za osobę, która podlega ubezpieczeniu na wniosek, nie zostanie w terminie opłacona, osoba ta zostanie wyłączona z ubezpieczenia, chyba że rolnik wcześniej złoży wniosek o odroczenie składki lub udowodni, że jej nieopłacenie w ustawowym terminie było wynikiem zaistnienia trudnych do przewidzenia i niezawinionych przez niego okoliczności. Należności składkowe przedawniają się po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.

Ulgi i umorzenia

Rolnik, który ma trudności z terminowym opłaceniem składek lub nie opłacił ich i ma z tego tytułu zadłużenia, może zwrócić się do prezesa KRUS z wnioskiem o udzielenie ulgi w spłacie należności. Prezes KRUS lub upoważniony przez niego pracownik może w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem ubezpieczonego, uwzględniając możliwości płatnicze wnioskodawcy oraz stan finansów funduszu emerytalno-rentowego i składkowego, odroczyć termin płatności należności składkowych, rozłożyć ich spłatę na raty (zmienić wysokość i terminy ich zapłaty) albo umorzyć je w całości lub w części, wydając decyzję uznaniową. Od tej ostatniej nie przysługuje odwołanie do sądu. Jednakże wnioskodawca, gdy nie zostaną zaspokojone jego żądania, może zwrócić się (w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji) do organu, który wydał decyzję, o ponowne rozpatrzenie wnios­ku. Jednocześnie rolnikowi przysługuje prawo wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a od jego wyroku — skargi do NSA. Jeżeli mimo decyzji odraczającej termin zapłaty należności lub rozkładającej płatność na raty, rolnik ma nadal trudności z opłacaniem składek
w wyznaczonym w tej decyzji terminie, może zwrócić się do KRUS z wnioskiem o zmianę warunków spłaty zadłużenia. Jeżeli rolnik nie spłaci zaległości w wyznaczonych terminach, KRUS wyda decyzję o wygaśnięciu decyzji o odroczeniu terminu płatności lub decyzji o rozłożeniu płatności na raty.

Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przewidują, że — na wniosek rolnika — KRUS może w całości lub w części umorzyć należności składkowe. Umorzenie zaległych składek jest zastrzeżone dla sytuacji szczególnych i występuje, gdy zachodzi co najmniej jedna z następujących przesłanek:

  • nie ma możliwości potrącenia zadłużenia ze świadczeń pieniężnych;
  • nie zachodzą okoliczności do orzeczenia o przeniesieniu odpowiedzialności za zobowiązania składkowe;
  • z rozeznania o możliwościach płatniczych dłużnika wynika, że nie ma on źródeł dochodu oraz majątku, z którego można efektywnie dochodzić należności;
  •  sytuacja finansowa zobowiązanego uniemożliwia uregulowanie całości zadłużenia nawet przy udzieleniu dogodnych ulg w ich spłacie;
  • opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;
  • zobowiązany poniósł straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujące, że opłacanie składek mogłoby pozbawić dłużnika możliwości dalszego opłacania należności;
  • zaistnienia przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania przez niego opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, co pozbawia go możliwości uzyskania dochodu umożliwiającego opłacenie składek.

W przypadku  wniosku rolnika o umorzenie składek decyzję wydaje kierownik placówki terenowej KRUS lub inna osoba upoważniona przez prezesa KRUS (gdy łączna kwota należności nie przekroczy 3000 zł), dyrektor oddziału regionalnego KRUS lub inna osoba upoważniona przez prezesa KRUS (gdy kwota składek nie przekracza 30-krotności wysokości składki, a odsetek — bez względu na wysokość), lub prezes KRUS albo jego zastępcy (w pozostałych przypadkach).

Niezapłacona składka

Rolnicy, ich małżonkowie i domownicy, którzy podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu mogą ubiegać się o jednorazowe odszkodowanie
z tytułu uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, o zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka, a także z tytułu przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do jednego roku (jeżeli w tym czasie został złożony wniosek o przysposobienie). Natomiast osoby podlegające ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu mogą liczyć na przyznanie takich świadczeń, jak: emerytura rolnicza, renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy, renta rolnicza szkoleniowa, renta rodzinna, dodatki do emerytur i rent, zasiłek pogrzebowy.

Nieopłacenie składek na ubezpieczenie społeczne rolników nie pozbawia ubezpieczonego możliwości ubiegania się o świadczenia pieniężne, gdyż w razie nabycia prawa do świadczeń, zaległe składki (wraz z odsetkami) mogą być potrącone z przyznanych świadczeń, nawet do pełnej wysokości tych ostatnich.

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników w żadnym przepisie nie uzależnia prawa do świadczeń pieniężnych od opłacenia składek. Świadczenia te przysługują więc wszystkim ubezpieczonym (podlegającym ubezpieczeniom z mocy ustawy, gdyż w przypadku osób ubezpieczonych na wniosek nieopłacenie składki — jak wcześniej zaznaczyłam — jest równoznaczne z wyłączeniem takiej osoby z ubezpieczenia), pod warunkiem, że spełniają warunki wymagane do przyznania tych świadczeń. Zatem udzielenie ulgi w spłacie należności składkowych, a także umorzenie tych należności, nie ma wpływu na ewentualne uzyskanie prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników. Również wysokość świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz dodatków przysługujących do emerytur i rent, a także wysokość zasiłku pogrzebowego, nie jest związana z faktem opłacenia stosownych składek.

Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku ustalania wysokości emerytur i rent rolniczych. Wysokość tych świadczeń zależy bowiem od liczby lat podlegania różnym ubezpieczeniom społecznym. W ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników pojęcie "okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu" (dla celów ustalenia wysokości emerytur i rent), odnosi się tylko do takich okresów, za które opłacono składki na to ubezpieczenie przewidziane w odpowiednich przepisach, chyba że w myśl przepisów nie istniał obowiązek opłacania składek. W konsekwencji okresy, za które nie została opłacona składka, nie są uwzględniane przy ustalaniu wysokości emerytur i rent rolniczych.

W związku z tym składki umorzone lub odroczone traktowane są podobnie jak nieopłacone. Dopiero po opłaceniu zaległej lub odroczonej składki wysokość emerytury lub renty może być ponownie przeliczona. Część składkową emerytury (renty) ustala się przyjmując po 1% emerytury podstawowej za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Niepełne lata przelicza się odpowiednio, a zatem 1 kwartał opłaconej składki na ubezpieczenie społeczne rolników oznacza zwiększenie części składkowej o 0,25%. Część uzupełniająca emerytury (renty) wynosi natomiast 95% emerytury podstawowej, jeżeli liczba lat przyjęta do ustalenia części składkowej jest mniejsza niż 20. Za każdy pełny rok dzielący od 20 lat część uzupełniającą zmniejsza się o 0,5% emerytury podstawowej. Część uzupełniająca emerytury czy renty rolniczej nie może wynosić mniej niż 85% emerytury podstawowej. Takie ustalanie wysokości emerytury (renty) z tytułu niezdolności do pracy powoduje, że umorzenie składki za rok spowoduje spadek wysokości świadczenia emerytalno-rentowego (części składkowej i części uzupełniającej) od 0,5% do 1% emerytury podstawowej, czyli o 2,99–5,97 zł brutto (zależnie od długości okresu pracy przyjętego do ustalenia wysokości części składkowej — do 20 lat i powyżej 40 lat będzie to 1%, a w przedziale 20–40 lat — 0,5%). Umorzenie składki za pół roku lub 1 kwartał może więc — z powodu zaokrąglania świadczeń — w ogóle nie mieć wpływu na wysokość emerytury lub renty rolniczej.