• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 10/2006

JAKOŚĆ I PRZECHOWYWANIE JAPOŃSKICH ODMIAN JABŁONI (CZ. I). 'FUJI' I MUTANTY

,
Nowe odmiany jabłoni trafiające do naszych sadów pochodzą głównie z Europy lub USA. Rzadko zdarza się, żeby odmiany z innych kontynentów cieszyły się uznaniem w Polsce, wyjątkiem jest nowozelandzka 'Gala'. Jeszcze niedawno nie interesowano się zupełnie odmianami wyhodowanymi w Azji, zasilały one jedynie nasadzenia kolekcyjne. W ostatnich latach nasi sadownicy zwracają jednak coraz więcej uwagi na odmiany jabłoni pochodzące z tego kontynentu. Związane jest to z faktem, że również w światowej produkcji wzrasta znaczenie tych odmian. Wśród odmian azjatyckich czołowe miejsce zajmuje 'Fuji', której udział w rynku jabłek jest wysoki z uwagi na wielkość produkcji, głównie w Chinach. Poniżej opisujemy podstawowe zagadnienia związane z uprawą, jakością i przechowywaniem jabłek tej odmiany i jej mutantów.

Opis odmiany

'Fuji' należy do najważniejszych w uprawie światowej japońskich odmian jabłoni. Jest późnozimowa, wcześnie wchodzi w okres owocowania, plonuje obficie, ale ze skłonnością do przemienności — z tego powodu wymaga przerzedzania zawiązków. Potrzebuje dużo ciepła w okresie wzrostu owoców. Ze względu na długi okres wegetacji oraz późny termin zbioru nadaje się do uprawy tylko w najcieplejszych rejonach Polski, o dłuższym okresie wegetacji. Należy do grupy Deliciousa — została wyselekcjonowana z populacji siewek otrzymanych ze krzyżowania odmian 'Ralls Janet' i 'Red Delicious'. Po rodzicach odziedziczyła silny wzrost drzew, który osłabia się po wejściu w okres owocowania. Tworzy duże, kuliste, dosyć zagęszczone korony. Kwitnie późno, zapylaczami dla niej są, między innymi, 'Gala', 'Golden Delicious', 'Granny Smith', 'Ligol', 'Pinova', 'Red Delicious' i 'Rubin'. Pąki kwiatowe zawiązuje na 1–3-letnich pędach. Jest podatna na mączniaka jabłoni, bardzo wrażliwa na zarazę ogniową, a średnio na parcha jabłoni. Owoce średniej wielkości lub duże, kulisto-wydłużone, mają skórkę cienką, gładką, zielonkawą, która po osiągnięciu dojrzałości konsumpcyjnej staje się żółtawa z czerwonym, rozmyto-paskowanym rumieńcem (fot. 1). Miąższ jest bardzo jędrny, soczysty, słodki, często występuje jednak jego szklistość, która w niewielkim stopniu jest w przypadku tej odmiany tolerowana w obrocie.


Fot. 1. Owoce odmiany 'Fuji'


Fot. 2. Kiku®


Fot. 3. Beni Shogun®

Mutanty

'Fuji' jest podatna na czynniki mutagenne, dlatego w ciągu wielu lat uprawy pojawiło się sporo jej mutantów — w literaturze światowej można odnaleźć opisy ponad 40 sportów 'Fuji'. Różnią się one od odmiany wyjściowej zarówno siłą wzrostu drzew, wyglądem owoców (rodzaj i wielkość rumieńca), porą ich dojrzewania oraz cechami jakościowymi (zawartość ekstraktu, kwasowość i jędrność). Ze względu na wygląd jabłek (wielkość i charakter rumieńca), mutanty 'Fuji' próbuje się podzielić na klasy, nie ma jednak jednolitego systemu ich klasyfikacji. Niemieccy hodowcy proponują np., by wydzielić trzy grupy różniące się typem rumieńca, tj. paskowany, paskowano-rozmyty i rozmyty. Niektórzy uważają, że właściwszy jest podział zaproponowany przez Francuzów. Zakładają oni podział na cztery grupy, kierując się typem i powierzchnią rumieńca. Zgodnie z tym wyróżnia się następujące grupy wybarwienia (tabela):

  • I grupa — o rumieńcu paskowanym, pokrywającym od 1/4 do 1/2 powierzchni owocu;
  • II grupa — o rumieńcu paskowanym zajmującym od 1/2 do 3/4 powierzchni owocu;
  • III grupa — o rumieńcu rozmyto-paskowanym, zajmującym od 1/2 do 3/4 powierzchni owocu;
  • IV grupa — o rozmytym rumieńcu, pokrywającym od 1/2 do 3/4 powierzchni owocu.

Poza Azją odmiana 'Fuji' i jej mutanty uprawiane są, między innymi, w USA, Australii oraz niektórych krajach europejskich. Również w Polsce w ostatnich latach pojawiły się pierwsze nasadzenia tej odmiany. W naszych warunkach klimatycznych głównym problemem może jednak okazać się zbyt krótki okres wegetacji. Należy więc oczekiwać, że uprawa tej odmiany ograniczona będzie do cieplejszych regionów Polski.

Na podstawie badań prowadzonych w ISK można stwierdzić, że większość przedstawionych w tabeli mutantów osiąga dojrzałość w podobnym terminie, jak odmiana wyjściowa, czyli w trzeciej dekadzie października. Wyjątek stanowi 'Yataka', która dojrzałość zbiorczą uzyskuje około trzech tygodni wcześniej.

Wcześniejsze dojrzewanie jabłek obserwuje się również u kilku nowych form 'Fuji' m.in. Beni Shogun® ('Heisei Fuji'), 'Treco Red Fuji', 'Auvil Early Fuji', 'Rising Sun Fuji'. Jak dotąd tylko 'Beni Shogun' jest dostępny w Polsce, ale z uwagi na młody wiek drzew, jego owoce nie zostały włączone do doświadczeń przechowalniczych.

Podział na grupy wybranych mutantów odmiany 'Fuji'

wg Ctifl

Termin zbioru

Wyznaczenie terminu zbioru jabłek odmiany 'Fuji' nie jest zbyt proste, z powodu podatności jej owoców na szklistość miąższu (fot. 4). Wystąpienie tego zaburzenia powoduje, że nie jest możliwy pomiar stężenia etylenu zawartego w komorach nasiennych (jedna z podstawowych metod wyznaczania terminu zbioru owoców). Również wykonanie próby skrobiowej, a zwłaszcza jej interpretacja, może przysporzyć nieco kłopotu. W zależności od mutanta, zawartość ekstraktu w owocach w czasie zbioru waha się od około 12% do ponad 14%. Kwasowość owoców w tym czasie zazwyczaj wynosi od mniej więcej 0,5% do nieco poniżej 0,3%. Jabłka w czasie zbioru są dość jędrne (od 7 kG do około 9 kG). Podczas przechowywania w chłodni zwykłej przez cztery miesiące obserwuje się zazwyczaj niewielki spadek jędrności i po tym okresie wynosi ona nadal ponad 6 kG. W tym czasie następuje jednak znaczne zmniejszenie i tak niewysokiej kwasowości owoców. Powoduje to, że jabłka z omawianej grupy niewątpliwie poszerzają asortyment jabłek słodkich. W naszych badaniach ocenialiśmy również jabłka po 6 miesiącach przechowywania w chłodni z normalną i kontrolowaną atmosferą. Na podstawie ciągle jeszcze wstępnych wyników badań można stwierdzić, że jabłka z grupy 'Fuji' daje się zakwalifikować do charakteryzujących się dużą przydatnością do przechowywania. Przy nadmiernym wydłużaniu okresu przetrzymywania, zwłaszcza w chłodni, może jednak wystąpić w tych owocach zbrązowienie przygniezdne (fot. 5).

 
Fot. 4. Szklistość miąższu u jabłek odmiany 'Fuji'


Fot. 5. Zbrązowienie przygniezdne miąższu — efekt zbyt długiego przechowywania owoców

Z pewnym zdziwieniem należy zauważyć, że nie ma większych problemów z rozpadami po szklistości podczas przechowywania owoców tej odmiany. Pomimo dużych problemów związanych ze szklistością miąższu owoców bezpośrednio po zbiorze, następuje w czasie przechowywania prawie całkowite wchłonięcie szklistych obszarów. Takie zjawisko nie występuje w jabłkach innych odmian podatnych na tę chorobę (np. 'Elise' czy 'Gloster'). Z ocenianej grupy mutantów najkrótszy okres przechowywania owoców ma 'Yataka'. Jest to więc cena, jaką muszą "zapłacić" sadownicy za wcześniejszą porę dojrzewania i możliwość uprawy na większym obszarze kraju.

Mamy nadzieję, że przedstawione w artykule uwagi na temat odmiany 'Fuji' będą pomocne przy podejmowaniu decyzji, czy sadzić drzewa tej odmiany. Trzeba zdawać sobie sprawę, że pomimo wzrastającego zainteresowania polskich sadowników, jabłka tej odmiany zapewne nie będą miały zbyt dużego znaczenia gospodarczego w naszym kraju. Mogą jednak poszerzyć asortyment owoców i stanowić produkt o charakterze niszowym. W sezonie wegetacyjnym o niesprzyjających uprawie tej odmiany warunkach pogodowych owoce mogą nie uzyskać odpowiedniej dojrzałości. Wydaje się, że rozwiązaniem tego problemu może być uprawa sportów o owocach wcześniej dojrzewających.