Chłodzenie i doświetlanie
Lawenda przeznaczona do uprawy w pojemnikach balkonowo-tarasowych i na rabatach sezonowych powinna zakwitać w pierwszym roku po posadzeniu. Można ją (i wiele innych bylin) doprowadzić do kwitnienia, jeżeli młode rośliny zostaną poddane jaryzacji, tj. działaniu niskiej temperatury. Rośliny przechłodzone nie tylko zakwitają szybciej i obficiej, ale mają także lepiej rozwinięty system korzeniowy i intensywniej się krzewią. Na rynku dostępne są też odmiany, które bez chłodzenia zakwitają w pierwszym roku uprawy (np. L. angustifolia 'Blue Scent’ — fot. 1).
Fot. 1. Lavandula angustifolia 'Blue Scent’ to jedna z odmian, które — bez przechłodzenia — zakwitają w pierwszym roku uprawy
Lawenda należy do roślin długiego dnia i zakwita po odpowiednim okresie dni trwających co najmniej 14 godzin. Byliny długiego dnia mogą zakwitnąć w każdej porze roku, jeżeli są doświetlane. Aby lawenda kwitła obficie w pierwszym roku po posadzeniu, trzeba rośliny przechłodzić i poddać działaniu dnia długiego. Rośliny (odmiany niezakwitające w pierwszym roku uprawy) powinny być chłodzone przez co najmniej 10 tygodni w temperaturze 4–5°C, w świetle, w chłodnej szklarni lub tunelu. W wyższej temperaturze jaryzacja przedłuża się i rośliny tworzą mniej pąków kwiatowych, a w temperaturze 16°C już nie przebiega. Wydłużenie czasu tego procesu do 15 tygodni przyspiesza kwitnienie i ma uzasadnienie, jeżeli natężenie światła jest niskie i dzień krótki.
Przebieg jaryzacji jest uzależniony także od stopnia dojrzałości roślin. Szybciej przerywany jest spoczynek roślin starszych, dobrze ukorzenionych i rozkrzewionych, rozmnażanych przez sadzonki lub in vitro, ponieważ sadzonki i eksplantaty pobierane są z roślin dojrzałych. Przed chłodzeniem lawenda powinna dobrze wypełniać doniczkę o średnicy co najmniej 10 cm. Chłodzenie mniejszych roślin powoduje, że kwitnienie jest opóźnione, nie wszystkie rośliny zakwitają, a jakość kwiatostanów jest słaba. Po okresie chłodzenia można rośliny uprawiać w temperaturze 20°C, aby przyspieszyć wzrost, jednakże są one bardziej zwarte i tworzą więcej kwiatów, jeżeli temperatura uprawy jest nieco niższa — wynosi 16–19°C. W temperaturze powyżej 23°C tworzą się słabsze kwiatostany. Do hamowania nadmiernego wydłużania się pędów lawendy w uprawie pod osłonami wykorzystywany jest retardant wzrostu.
Jeżeli dzień jest krótki, ma mniej niż 14 godzin, rośliny trzeba doświetlać fotoperiodycznie. Można doświetlać przedłużając dzień od zmierzchu lub przerywając noc. Najtaniej wypada przerywanie nocy, czyli doświetlanie roślin od godziny 1000 wieczorem do 200 rano (4 godziny) przy użyciu lamp żarowych zawieszonych 1–2 m nad roślinami. Nie jest potrzebne wysokie natężenie światła, wystarczą żarówki o mocy 150 W lub 100 W, zawieszone tak, aby natężenie światła na wysokości liści wynosiło 60–120 lx (podobnie przerywa się noc w sterowanej uprawie chryzantem). Najwcześniej zakwitają rośliny doświetlane przez cały czas jaryzacji i po podniesieniu temperatury. Można także rozpoczynać doświetlanie po zakończeniu jaryzacji. Lawendę doświetla się do czasu wytworzenia się pąków kwiatostanowych. Rośliny można także doświetlać światłem o wysokiej intensywności, przy użyciu wysokoprężnych lamp sodowych, przedłużając dzień naturalny do co najmniej 16 godzin. Natężenie światła na wysokości liści powinno w tym przypadku wynosić co najmniej 5000 lx. Jakość tak doświetlanych roślin będzie znacznie lepsza niż ta u roślin, którym przerywano noc, zwłaszcza w czasie dni krótkich i pochmurnych, kiedy wzrost lawendy jest bardzo powolny (ma ona wysokie wymagania świetlne). Rośliny zakwitają po mniej więcej 8 tygodniach od wprowadzenia dni długich po jaryzacji.
Podłoże, podlewanie, nawożenie
Lawendy charakteryzują się znaczną odpornością na suszę. Źle natomiast znoszą „zalanie” korzeni, toteż pojemniki do uprawy lawendy na zewnątrz powinny mieć duże otwory w dnie i dobry drenaż, zapewniający odpływ nadmiaru wody. Na rabatach można sadzić lawendę w pobliżu nowo wybudowanych obiektów, gdzie gleba jest zanieczyszczona wapniem, ponieważ roślina ta wymaga odczynu podłoża obojętnego do lekko alkalicznego (pH 6,0–8,0). Sprzyjają jej gleby piaszczyste, a zwłaszcza piaszczysto-gliniaste, przepuszczalne, ciepłe. Na glebach ciężkich i wilgotnych żółkną liście.
Lawenda ma małe wymagania pokarmowe. W pojemnikach można stosować niskie dawki nawozów wolno działających lub nawozy płynne w niewielkim stężeniu. Rośliny zimujące w gruncie nawozi się jesienią dobrze rozłożonym kompostem. Lawenda źle toleruje nawożenie świeżym obornikiem i wysokimi dawkami nawozów mineralnych.
Trzeba ją corocznie przycinać po kwitnieniu. Rośliny przycina się drugi raz wiosną. Te nieprzycinane tracą zwarty pokrój. Poleca się także ściółkowanie gleby jasnym grysem lub drobnymi kamieniami, które odbijając promienie słoneczne zapobiegają zawilgoceniu liści i rozwojowi chorób grzybowych.
Zastosowanie
Tylko L. angustifolia i jej mieszańce zimują u nas w gruncie. Jednakże zarówno gatunki mrozoodporne, jak i wrażliwe na mróz, nadają się do obsadzania pojemników (fot. 2) oraz rabat i wykorzystania tylko przez jeden sezon, jak rośliny roczne. Ze względu na szare liście i regularny pokrój są zresztą atrakcyjne nie tylko w porze kwitnienia.
Fot. 2. Lawendy poleca się do uprawy w tarasowych pojemnikach
Lawenda jest bardzo popularna na południu Europy i w krajach anglosaskich, gdzie wykorzystywana jest nie tylko jako roślina ozdobna. Jej kwiaty i liście są używane do saszetek zapachowych, potpourri oraz w kuchni do aromatyzowania galaretek, soków owocowych, ciast, lodów i mięsa. Kąpiele z dodatkiem olejku lawendowego lub wywaru z liści działają uspokajająco i nasennie. Warto wiadomości na temat różnych zastosowań lawendy wykorzystywać w promocji tej rośliny.
