WARZYWA KAPUSTNE W CENTRUM UWAGI (CZ. I)

Gościom z zagranicy sytuację w polskim ogrodnictwie przedstawili Oskar Uszyński dyrektor przedsiębiorstwa Nickerson Zwaan Polska oraz Adam Prabucki — przedstawiciel tej firmy. Zwracali oni uwagę, między innymi, na to, że w Polsce bardzo duży odsetek ludności (27,4%) związany jest z rolnictwem, podczas gdy na Zachodzie stanowi tylko około 5–8% społeczeństwa. Niepokojący jest fakt, że koszty produkcji rosną, podczas gdy ceny produktów rolnictwa i ogrodnictwa od dłuższego czasu pozostają na tym samym poziomie. Ogólny areał upraw warzyw w Polsce szacowany jest na 227 400 ha, jesteśmy więc również ważnym we wschodniej Europie odbiorcą nasion warzyw — wartość ich sprzedaży w naszym kraju oceniana jest na 50 mln euro. Głównymi gatunkami warzyw uprawianymi w Polsce są marchew, cebula oraz kapus-ta, w której uprawie mamy mocną i stabilną pozycję na rynku europejskim. Powierzchnia uprawy kapusty u nas wynosi 36 tys. ha, a 78% tego areału zajmują odmiany mieszańcowe (F₁) i udział ten jest znacznie większy niż w pozostałych krajach naszego rejonu Europy. Rocznie eksportujemy około 72 000 ton kapusty świeżej (co stanowi 5,8% ogólnej jej produkcji) oraz 19 200 ton kapusty kwaszonej. Największymi odbiorcami tego warzywa z Polski są Niemcy (38% całego eksportu), Czesi (28%) oraz Słowacy (14%).

Według A. Prabuckiego, polscy ogrodnicy najbardziej cenią odmiany kapusty o silnym systemie korzeniowym, ponieważ na większości naszych plantacji warzyw nie ma możliwości nawadniania, a w ostatnich latach w sezonie wegetacyjnym często powtarzają się okresy suszy. Ważna jest także odporność odmian na wciornastki. Prelegent zwracał również uwagę, że zmienia się wielkość produkcji w poszczególnych grupach odmian: rośnie produkcja kapust wczesnych (o okresie wegetacji wynoszącym od 50 do 80 dni), maleje areał uprawy odmian średnio wczesnych (80–100 dni), a w obrębie tej grupy producenci coraz częściej poszukują kapust o wysokich walorach smakowych, w grupie odmian późnych (ponad 100 dni wegetacji) rośnie zapotrzebowanie na kapusty o małych główkach — przydatnych na zaopatrzenie supermarketów w kraju oraz na eksport.

Sytuację na warzywniczym rynku w Rosji omówił Władimir Gonczarow (fot. 2) przedstawiciel firmy Nickerson Zwaan. Kapusta uprawiana jest tam na powierzchni ponad 172 tys. ha, na mniej więcej15% powierzchni — odmiany mieszańcowe. Plony, w zależności od regionu, wynoszą tam od 16 ton/ha (na południu kraju) do 43 ton/ha (w części północno-wschodniej). Zbiory kapusty rozpoczynają się pod koniec czerwca. Według W. Gonczarowa, odmiany przeznaczone na rosyjski rynek powinny charakteryzować się przede wszystkim odpornością na fuzariozę i na choroby bakteryjne, a optymalna masa główki wczesnej kapusty to około 1–1,5 kg, a późnej — 1,8–2,5 kg. Tamtejsi producenci poszukują także odmian o małej skłonności do przejrzewania na polu (ich zbiór można opóźnić) oraz dobrze znoszących transport. Podał także przykładowe ceny kapusty — jesienią w tym roku w Rosji bezpośrednio w gospodarstwie za kapustę płacono, w przeliczeniu, około 0,08 euro/kg, natomiast w sklepach kosztowała ona 0,17–0,23 euro/kg.

Ukraiński rynek warzyw kapustnych scharakteryzował przedstawiciel firmy Siergiej Szyn. Podkreślił, że w jego kraju szybko rozwija się produkcja warzywnicza, o czym świadczyć może chociażby wzrost obrotów na rynku nasiennym — w 1999 r. wartość sprzedanych nasion wynosiła tam tylko 4,5 mln euro, a w 2005 r. już 24 mln euro. Jak podał, kapustę uprawia się na powierzchni 50 400 ha, z tego tylko 11% zajmują nasadzenia odmian mieszańcowych, dominują kapusty ustalone, duży udział mają również odmiany rodzimej hodowli. Według niego, zauważa się jednak zmniejszanie się areału uprawy kapusty, która ustępuje miejsca innym gatunkom warzyw z tej grupy. Ostatnio rozwija się na Ukrainie przetwórstwo warzyw, inwestuje się także w zaplecze przechowalnicze. Część kapusty jest eksportowana (głównie na Białoruś, do Rosji i państw nadbałtyckich), warzywo to jest również importowane, głównie z Polski.

Wczesne uprawy kapusty — z rozsady — prowadzone są w tunelach lub pod niskimi osłonami, pierwsze wysiewy nasion przypadają bardzo wcześnie, bo już w grudniu. Kapusty średnio wczesne i średnio późne uprawiane są z rozsady lub z siewu bezpośrednio w pole.

Produkcję warzyw kapustnych w Europie omówił Sierd Folkertsma (Nickerson Zwaan, Holandia — fot. 3). Zwracał on uwagę, między innymi, na zmiany w sposobie oferowania warzyw — konsumenci coraz częściej poszukują warzyw atrakcyjnie opakowanych, a także wszelkiego rodzaju wygodnych półproduktów, z których łatwo przyrządzić posiłek. Dużą wagę przywiązuje się też do tego, aby żywność była bezpieczna dla zdrowia (najlepiej chroniona biologicznie), konieczna jest również możliwość zidentyfikowania pochodzenia i sposobu produkcji warzyw trafiających do sprzedaży. Ważna jest też ciągłość dostaw, ponieważ konsumenci przez cały rok chcą mieć możliwość kupowania tych samych towarów. Inne kierunki, jakie zaznaczają się na Zachodzie, to poszukiwanie żywności pochodzącej z własnego kraju. Handlowcy — na co zwracał uwagę wykładowca — coraz większą wagę przywiązują natomiast do wartości towaru na 1 m² półki sklepowej (powinna być ona jak największa), warzywa trafiające do sprzedaży muszą być więc stosunkowo małych rozmiarów, aby mieściło się ich na półce jak najwięcej — stąd, między innymi, wynika zainteresowanie tych odbiorców kapustami o małych główkach.

O europejskim rynku warzyw mówił również dr Siemen van Berkum z uniwersytetu w Wageningen. Zwracał uwagę, że koszty produkcji warzyw we wschodniej Europie są niższe niż w krajach zachodnich, ale plony uzyskiwane na Wschodzie są również niższe — w Niemczech średni plon kapusty oscyluje wokół 50 ton/ha, w Polsce jest on, jak podał wykładowca, przeciętnie o 10 ton/ha niższy, a na Ukrainie zbiera się średnio tylko około 20 ton kapusty z hektara. Na europejskim rynku warzywniczym wzrasta znaczenie warzyw wysokiej jakości (przy zachowaniu niskich cen) i pod tym względem, według dr. S. van Berkuma, Europa Wschodnia pozostaje w tyle za Zachodem. Producenci z naszego regionu są również w niewielkim stopniu, w porównaniu ze swoimi kolegami z krajów zachodnich, związani współpracą z dużymi sieciami handlowymi czy firmami przetwórczymi, itp., a ci odbiorcy będą odgrywać na wschodnich rynkach coraz większą rolę.

Sierd Folkertsma omówił także rynek najpopularniejszych w Europie wschodniej i centralnej odmian kapusty oraz podał propozycje firmy Nickerson Zwaan w poszczególnych grupach wczesności. Uzupełnieniem tego wykładu był pokaz odmian na polu braci Jarosława (fot. 4)
i Wojciecha Dubasów w Białej Kopcu.
W grupie kapust wczesnych znalazła się m.in. odmiana Borodin F₁ (55–60 dni wegetacji) i nowsza propozycja — wcześniejsza od niej kapusta występująca jeszcze pod numerem NiZ 17-826 F₁, obie nie mają skłonności do wytwarzania pędów kwiatostanowych.

Do odmian średnio wczesnych należą m.in. Campra F₁ — tworząca małe główki, a także znana już naszym rynku Balbro F₁ oraz nowsza wersja tej odmiany — Burbon F₁ (65 dni wegetacji), o silnym systemie korzeniowym, której główki nie mają skłonności do pękania. Castello F₁ oraz Mozart F₁ to odmiany mniej więcej 80-dniowe, które można uprawiać w różnym zagęszczeniu (od około 50 tys. szt./ha do 80 tys. szt./ha) i regulować w ten sposób w szerokim zakresie wielkość ich główek (odpowiednio, od 3,5 kg do 700 g), przy czym zawsze pozostają one regularnie kuliste. Nie mają skłonności do pękania, dlatego można opóźniać ich zbiór. Landini F₁ (90 dni wegetacji) wyhodowana została z przeznaczeniem na zaopatrzenie rynku warzyw świeżych lub do kwaszenia, jest plenna, charakteryzuje się dobrym smakiem i ma kruche liście. W przypadku Otorino F₁ (95 dni wegetacji), której cienkie liście tworzą zwarte główki, zwracano uwagę również na dobry smak. Nadaje się ona zarówno do bezpośredniej sprzedaży, jak i do kwaszenia. Podobne przeznaczenie może mieć późniejsza od niej Puccini F₁ (fot. 5), o dobrej wewnętrznej jakości główek.

Wśród późnych odmian w ofercie znajduje się m.in. Gilson F₁ — tworzy większe główki na wyższych głąbach i jest prostsza w uprawie niż znana już Lion F₁. Russo F₁ (fot. 6) to późna przetwórcza odmiana o główkach osadzonych na wysokich głąbach, silnym systemie korzeniowym i dobrej zdrowotności. Z tych względów jej uprawa może się udawać nawet na polach okresowo podtapianych.

Z innych propozycji zwracano także uwagę na Attraction F₁ o stosunkowo krótkim okresie wegetacji, nadaje się do przechowywania, można ją sadzić po uprawach przedplonowych, np. po wczesnych ziemniakach, najpóźniej do 1 lipca.

Duże zainteresowanie gości wzbudzała także kapusta stożkowa (fot. 7) i włoska oraz głowiasta czerwona (czyt. też HO 11/2006).