• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 02/2007

OD CZEGO ZALEŻY PLON PIETRUSZKI?

Dzięki cennym właściwościom (czytaj tekst w ramce) pietruszka korzeniowa cieszy się dużą popularnością. Dostępna jest w handlu przez cały rok w postaci świeżej, mrożonej i suszonej. Na rynku świeżych warzyw poszukiwane są przede wszystkim korzenie zdrowe, kształtne i gładkie, bez rozwidleń i bocznych odgałęzień. Producenci pietruszki takiej jakości mogą liczyć na łatwy jej zbyt i wysoką cenę. Uzyskanie zadowalającego i dobrej jakości plonu tego warzywa wymaga znajomości potrzeb rośliny i zapewnienia jej odpowiednich warunków wzrostu od siewu do zbioru.

Warunki glebowe

Dużym zagrożeniem w produkcji pietruszki jest podatność jej korzeni na rozwidlanie się (fot. 1). Na niektórych plantacjach udział korzeni rozwidlonych, które są niehandlowe, przekracza nawet połowę plonu ogólnego. Jakość korzeni może być uwarunkowana genetycznie, istnieją bowiem dość duże różnice w podatności różnych odmian na rozwidlanie się, ale nawet mało podatna odmiana będzie się rozwidlać, jeśli napotka niekorzystne warunki wzrostu (m.in. mało przydatną i źle przygotowaną glebę, nieodpowiednie stanowisko w zmianowaniu, nadmiar lub niedobór wody).


Fot. 1. Jednym z częstszych problemów w uprawie pietruszki jest rozwidlanie się korzeni

Kształtne, nierozwidlone korzenie spichrzowe powstają tylko wtedy, kiedy korzeń palowy pietruszki może swobodnie rozrastać się w głąb gleby. Jeśli napotyka przeszkodę, np. w postaci zbyt zwięzłej gleby, brył lub kamieni, wtedy zaczyna się rozwidlać. Najbardziej przydatne dla uprawy pietruszki korzeniowej są średnio zwięzłe i próchniczne gleby piaszczysto-gliniaste, o dobrej strukturze i dużej pojemności wodnej. Są to zwykle stanowiska nieco zasobniejsze niż zalecane dla marchwi. Nie mogą to być jednak gleby ciężkie (ani zbyt lekkie), podmokłe, łatwo zaskorupiające się, kamieniste lub kwaśne. Optymalna wartość pH gleby dla uprawy tego warzywa wynosi 6,5–7,5. Przy pH niższym niż 6 wymagane jest wapnowanie, najlepiej wapnem magnezowym lub dolomitowym, dostarczającym równocześnie ważnego dla roślin magnezu. Wapnować należy pod przedplon, przynajmniej rok przed uprawą pietruszki.

Wysoki plon pietruszki można również uzyskać na zmeliorowanych i właściwie nawożonych glebach torfowych. Jakość korzeni spichrzowych z tych gleb jest jednak zwykle gorsza niż z odpowiednich gleb mineralnych. Na korzeniach pietruszki uprawianej na glebie torfowej występuje zwykle silniejsze niż na glebie mineralnej, ordzawienie skórki. Uciążliwsze jest również usuwanie pozostałości gleby torfowej z korzeni, zwłaszcza jeśli nie myje się ich bezpośrednio po zbiorze.

Gatunek wymagający prawidłowego zmianowania

Plon i jakość korzeni spichrzowych pietruszki zależy w dużym stopniu od przestrzegania odpowiedniego zmianowania. Pietruszki ani innych roślin z rodziny selerowatych (selera, marchwi, pasternaku, kopru) nie należy uprawiać na tym samym polu częściej niż co 4 lata. Krótsze przerwy w uprawie sprzyjają wystąpieniu groźnych dla pietruszki chorób i szkodników, a zwłaszcza nicieni: guzaka północnego, szpilecznika baldasznika i niszczyka zjadliwego. Wszystkie wymienione gatunki atakują pietruszkę i przy dużym nasileniu wywołują różne zaburzenia w jej wzroście i rozwoju, w tym wspomniane już rozwidlanie się korzeni. Szpilecznik baldasznik powoduje ponadto powstawanie brązowych plam na korzeniach spichrzowych, wskutek żerowania niszczyka zjadliwego następuje gnicie korzeni pietruszki w czasie wzrostu i po zbiorze, a przy dużym nasileniu szkodnika — nawet placowe zamieranie roślin podczas uprawy. Poza pietruszką, niszczyk zjadliwy ma inne rośliny żywicielskie, takie jak selery, cebula, czosnek, pory, ziemniaki, groch i bób, dlatego rośliny te nie powinny stanowić przedplonu dla pietruszki. Zalecanymi dla pietruszki przedplonami są ogórki, pomidory, fasola, sałata, warzywa kapustne, zwłaszcza uprawiane na wczesny zbiór, oraz zboża. Stanowiska po zbożach, szczególnie po pszenicy i jęczmieniu, należą do najlepszych dla tego gatunku.

Dobre wyniki na redlinach

Pietruszka korzeniowa uprawiana jest na dwa sposoby: tradycyjnie — na płasko — lub ostatnio coraz częściej — na redlinach (fot. 2). Uprawa na płasko jest stosunkowo prosta i mało wymagająca. Jest ona zalecana na glebach lżejszych, często wykazujących niedobory wody, szczególnie w okresie kiełkowania nasion i wschodów. Uprawa na redlinach zalecana jest natomiast na glebach średnio zwięzłych, lepiej zaopatrzonych w wodę. Redliny zapewniają na ogół lepsze warunki wzrostu. Podobnie jak u marchwi, korzenie spichrzowe pietruszki z uprawy na redlinach są kształtniejsze i dłuższe. Ponadto, ze względu na stosunkowo mniej zwartą strukturę gleby w redlinach, łatwiej jest wykopywać z nich korzenie — wykorzystywać można takie same maszyny, jak do zbioru marchwi. Gleba w redlinach szybciej wysycha niż w uprawie płaskiej, dlatego w niektórych latach konieczne może być ich nawadnianie, zwłaszcza w okresie kiełkowania nasion i wschodów pietruszki.


Fot. 2. Pietruszka z uprawy na redlinach

Nie dopuścić do zasolenia gleby

Pietruszka uprawiana jest zazwyczaj w drugim, a na lepszych glebach nawet w trzecim roku po oborniku. Wykorzystywane nieraz pod uprawę pietruszki gleby lekkie, ubogie w próchnicę, zaleca się nawozić obornikiem (25–30 t/ha) lub przyorywać na nich nawozy zielone jesienią w roku poprzedzającym uprawę pietruszki. Bezpośrednio przed siewem optymalna zawartość składników pokarmowych w glebie (w przeliczeniu na 1 dm3) powinna wynosić: 60–80 mg azotu (N-NO3 + N-NH4), 40–60 mg fosforu (P), 150–250 mg potasu (K), 60–80 mg magnezu (Mg) i 1500–2000 mg wapnia (Ca). Przy nawożeniu tradycyjnym (bez analizy), zależnie od żyzności gleby, zaleca się następujące dawki nawozów na hektar: azot (N) 100–120 kg, fosfor (P2O5) 80–100 kg i potas (K2O) 160–200 kg.

Nawozy fosforowe i potasowe najlepiej wprowadzić jesienią pod orkę, a azotowe wiosną — jednorazowo w całej dawce, na kilka dni przed siewem pietruszki. Bardzo ważną czynnością jest dokładne wymieszanie nawozów z glebą. Nie nastręcza to większych trudności w uprawie pietruszki na redlinach, gdyż przy ich formowaniu nawozy mieszane są z glebą. Jest to trudniejsze w uprawie płaskiej, zwłaszcza jeśli wszystkie nawozy podaje się wiosną, przed siewem nasion. W takim przypadku do wymaganego wymieszania nawozów z co najmniej 15-cm warstwą gleby trzeba użyć odpowiedniego kultywatora, a przy mocno zleżałej glebie wskazane może być wykorzystanie glebogryzarki lub pługa do wykonania średnio głębokiej orki. Zbyt płytkie wymieszanie nawozów mineralnych może spowodować nadmierne zasolenie wierzchniej warstwy gleby, a, w konsekwencji, zamieranie siewek i rozwidlanie się korzeni.

Siew — bezpośrednio po przygotowaniu gleby

Niezależnie od sposobu uprawy, jesienne przygotowanie gleby obejmuje orkę przedzimową, w której czasie m.in. przykrywa się nawozy fosforowo-potasowe. Dla zwiększenia głębokości dobrze jest wykonać orkę z pogłębiaczem. Można też najpierw spulchnić glebę głęboszem, a następnie, po upływie 2–3 tygodni, wykonać orkę przedzimową. Prace wiosenne rozpoczyna się zwykle od wysiewu nawozu azotowego (np. saletrzaku lub mocznika) albo wszystkich nawozów, jeśli fosforu i potasu nie udało się podać jesienią, następnie wykonujemy uprawkę włóką, równocześnie wstępnie przykrywając rozsiany nawóz.

W uprawie płaskiej za pomocą agregatu uprawowego lub kultywatora spulchniamy oraz odpowiednio rozdrabniamy i mieszamy glebę na głębokość około 15 cm. Następnie, dla niezbędnego zagęszczenia gleby i przywrócenia podsiąkania, dobrze jest wykorzystać wał gładki lub strunowy, później — aby spulchnić 2–3-cm wierzchnią warstwę — należy użyć brony lekkiej i niezwłocznie przystąpić do siewu pietruszki.
W uprawie na redlinach (rysunek) spulchnia i miesza się glebę zwykle glebogryzarką wchodzącą w skład specjalnego agregatu do formowania redlin. Glebogryzarki można również użyć w oddzielnym zabiegu lub, na bardzo zwartej glebie, wykonać najpierw orkę głęboką, po czym możliwie szybko, najlepiej natychmiast, uformować redliny. W redlinach o glebie zagęszczonej, wykonanych specjalnym agregatem, następuje lepsze podsiąkanie i łatwiej można siać nasiona na pożądaną głębokość.
W redlinach formowanych za pomocą zwykłego obsypnika do ziemniaków glebę można zagęścić wałem średnim. Nasiona powinny być wysiane w tym samym dniu, w którym uformowano redliny. Opóźnienie siewu może pogorszyć warunki kiełkowania nasion i pogorszyć wschody pietruszki.


Na redlinach pietruszkę wysiewa się w dwóch rzędach

Najlepszy wczesny termin siewu

Ze względu na długi czas kiełkowania nasion (3–4 tygodni) i dość długi okres wegetacji, pietruszkę należy siać wcześnie — gdy możliwe jest rozpoczęcie uprawy roli — ponieważ nasiona pietruszki kiełkują już w temperaturze 2–3°C, a siewki i starsze rośliny wytrzymują przymrozki do –9°C. Dlatego na zbiór naci na pęczki pietruszka bywa czasem wysiewana późną jesienią. Pietruszkę przeznaczoną na użytek jesienno-zimowy sieje się zwykle w połowie kwietnia, a na przechowanie — od końca kwietnia do początku lub nawet do połowy maja. Siewy majowe niosą ze sobą jednak ryzyko słabszych wschodów i, jeśli nie ma możliwości deszczowania plantacji, mogą być zawodne.

W uprawie płaskiej najczęstszy jest siew rzędowy lub pasowo-rzędowy, z zachowaniem 30–45-cm odległości między rzędami — w uprawie na zbiór jesienny lub 15–20-cm — w uprawie na zbiór pęczkowy. W uprawie na redlinach (rozmieszczonych co 67,5 cm lub 75 cm) zalecany jest, podobnie jak dla marchwi, siew w rzędach podwójnych, oddalonych o 6–8 cm, z zachowaniem około 2,5 cm odległości między nasionami w rzędach (80 nasion na 1 metr bieżący podwójnego rzędu). Norma wysiewu w uprawie przeznaczonej na zbiór jesienny wynosi 1,5–2 kg lub 1–1,5 kg nasion na hektar, odpowiednio, dla nasion o 80- i 90-procentowej zdolności kiełkowania. Przy uprawie na zbiór pęczkowy pietruszkę sieje się gęściej, zwykle 2–4 kg nasion na hektar. Głębokość siewu wynosi 2 cm — dla gleb cięższych, 3 cm — dla lżejszych i 4 cm — dla gleb torfowych.

Dokładny wysiew zalecanej ilości nasion pietruszki wymaga użycia siewników precyzyjnych — pneumatycznych lub mechanicznych. Przy korzystaniu z mniej dokładnych, taczkowych siewników szczotkowych można zwiększyć dokładność wysiewu przez wymieszanie nasion pietruszki z balastem, którym mogą być martwe nasiona (zabite wysoką temperaturą) marchwi lub pietruszki. Taki balast o znanej masie, 2 lub 3 razy większej od masy nasion żywych, wymaga przed wysiewem bardzo dokładnego wymieszania z nimi. Norma wysiewu otrzymanej mieszaniny wymaga dokładnego wyliczenia, aby wysiać wymaganą ilość nasion żywych. Wysiewać należy tylko nasiona zaprawione zgodnie z „Programem ochrony warzyw”. Gdy używa się nasion zaprawionych przez dostawcę, należy sprawdzić, czy zaprawa odpowiada zaleceniom obowiązującego „Programu...” i, w razie potrzeby, uzupełniająco zaprawić je, zwykle przeciwko szkodnikom.

Pielêgnacja od siewu do zbioru

W okresie od siewu do wschodów pietruszka jest bardzo wrażliwa na niedobór wody. Niedostateczne uwilgotnienie gleby w tym okresie opóźnia kiełkowanie nasion i jest powodem nierównomiernych wschodów. Szybka utrata wody po siewie następuje zwykle przy siewach opóźnionych i częstsza jest na redlinach niż w uprawie płaskiej. Zjawisku temu można zapobiegać poprzez deszczowanie zasiewów małymi (5–8 mm), drobnokroplistymi dawkami wody. Po wschodach na większości gleb średnio zwięzłych pietruszka radzi sobie dość dobrze bez nawadniania. Może ono być korzystne w czasie długotrwałej suszy, pod warunkiem że zapewnimy dobre uwilgotnienie gleby do głębokości 25–30 cm. Nawilżenie wyłącznie warstwy powierzchniowej mogłoby powodować zwiększone rozwidlanie się korzeni. Przy podanym wcześniej nawożeniu przedwegetacyjnym nie ma na ogół potrzeby zasilania pogłównego. W razie ewentualnego stwierdzenia zbyt powolnego wzrostu pietruszki można nawozić ją dolistnie, np. 3% roztworem mocznika lub jednym z gotowych nawozów dolistnych.

Przez cały okres wegetacji pietruszki nie należy dopuszczać do jej zachwaszczenia. Nie jest to trudne, jeśli korzysta się z zaleceń „Programu ochrony warzyw”.
W gospodarstwach ekologicznych trzeba się liczyć natomiast z koniecznością co najmniej trzykrotnego odchwaszczania mechanicznego i ręcznego. Należy zwrócić szczególną uwagę na ochronę roślin przed połyśnicą marchwianką oraz mączniakiem prawdziwym i septoriozą naci pietruszki. Zasady ochrony przed szkodnikami i chorobami zawiera aktualny „Program....”.

Pietruszka korzeniowa jest ważnym warzywem przyprawowym. Poprawia smak i aromat oraz wartość biologiczną wielu potraw. Korzenie pietruszki zawierają cenne składniki odżywcze, m.in. białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i sole mineralne (głównie potasu, wapnia, fosforu, magnezu i żelaza). Dużą wartość odżywczą mają również liście pietruszki, zawierające m.in. najwięcej wśród warzyw witaminy C i zbliżoną do zawartej w marchwi ilość witaminy A. Korzenie i liście pietruszki zawierają ponadto cenne olejki eteryczne o właściwościach aromatyzujących, dezynfekujących i leczniczych. Wykazują właściwości moczopędne, zalecane są przy zapaleniach pęcherza i dróg moczowych. Wpływają korzystnie na układ trawienny i czynności skóry, uszczelniają naczynia krwionośne, wspomagają leczenie anemii, chorób wątroby i woreczka żółciowego.