Numer 03/2000
Jest to trzeci artykuł z cyklu poświęconego funkcjonowaniu i przepisom dotyczącym działalności grup producenckich. Tym razem autorka skoncentrowała się na przepisach regulujących obrót świeżymi warzywami i owocami w Unii Europejskiej oraz rekompensatach, jakie za wycofanie tych produktów z rynku mogą uzyskać unijne organizacje producentów - red.
| Jednym z elementów wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw, mającej na celu wprowadzenie zasad uczciwej konkurencji oraz usunięcie barier w handlu wewnątrz Unii Europejskiej, jest przyjęcie jednolitych standardów jakości w obrocie tymi produktami. Jednorodny zestaw kryteriów pozwala handlowcom z krajów Wspólnoty na łatwe identyfikowanie towaru i oznacza, że producenci, handlowcy, pośrednicy i wszyscy, którzy obracają tymi produktami, mogą je prezentować, wystawiać na sprzedaż lub dostarczać w obrębie UE jedynie zgodnie z ustalonymi przepisami. Normy określają jednak tylko wymagania minimalne, co oznacza, że odbiorcy towarów mogą żądać spełnienia także innych, dodatkowych warunków, zarówno w stosunku do samych produktów, jak i opakowań. Zgodnie z rozporządzeniami UE warzywa i owoce klasy III mogą być wprowadzone do obrotu wyłącznie w nadzwyczajnych okolicznościach, między innymi w przypadku niedoborów lub braku danego produktu. We wszystkich krajach Wspólnoty obowiązuje ustalona procedura kontroli zgodności produktów z obowiązującymi normami jakościowymi, dokonywana przez wyznaczone władze. Każde państwo członkowskie posiada w tym celu własną instytucję, dysponującą odpowiednimi uprawnieniami, której adres przekazuje innym krajom "Piętnastki" oraz Komisji Europejskiej. Weryfikacji jakości podlegają owoce i warzywa we wszystkich ogniwach łańcucha marketingowego oraz transportu, a za przestrzeganie norm jakości odpowiada osoba dysponująca towarem w momencie kontroli. Wskazana jest również kontrola przed wysyłką z miejsca produkcji, podczas pakowania lub przygotowywania do transportu. Tak zorganizowany system gwarantuje przestrzeganie norm jakości na wszystkich etapach drogi produktu — od gospodarstwa do półki sklepowej — oraz zapewnia dochód na poziomie odpowiadającym standardowi oferowanych do obrotu warzyw czy owoców. Dla łatwiejszej identyfikacji produktu informacje, których wymaga norma, muszą być przedstawione czytelnie, w widocznym miejscu na bocznej części opakowania. Dane te powinny być wydrukowane w sposób trwały bezpośrednio na opakowaniu albo na etykiecie, będącej jego integralną częścią, lub przymocowanej na stałe. Gdy towar transportowany jest luzem, wszystkie wymienione wyżej informacje należy zamieścić w dokumencie towarzyszącym bądź w wykazie umieszczonym w środkach transportu na widocznym miejscu. Jeżeli produkty prezentowane są w sprzedaży detalicznej bez opakowania, musi im towarzyszyć etykieta, umieszczona w dobrze widocznym dla nabywcy miejscu, tuż obok lub nad towarem. Powinna ona zawierać czytelną nazwę odmiany, pochodzenie i klasę jakości. Dla produktów pakowanych wstępnie, dodatkowo podaje się wagę netto. Zasada ta nie dotyczy owoców i warzyw sprzedawanych zwyczajowo na sztuki (jednak, gdy ich liczba jest niewidoczna i nie mogą być łatwo policzone, należy ją umieścić na etykiecie). Produkty importowane z krajów, które nie są członkami UE, muszą odpowiadać unijnym normom jakości i tylko wówczas mogą być dopuszczone do sprzedaży. W stosunku do objętych wspólnymi standardami warzyw i owoców eksportowanych z UE do krajów trzecich obowiązuje podobna procedura, chyba że rynki docelowe dopuszczają odstępstwa (na co eksporter musi uzyskać zgodę). | ||
|
| ||
| Odstępstwa od norm | ||
| Na rynku wewnętrznym UE możliwe jest czasowe uchylenie norm dla niektórych produktów, w przypadkach ich znacznego niedoboru lub wyjątkowo dużej podaży. Zwolnienia z wymogu przestrzegania ustalonych norm lub niektórych ich postanowień mogą też dotyczyć towarów, które są wprowadzane na rynek hurtowy przez producenta, a następnie transportowane stamtąd do miejsc obróbki wstępnej, pakowania i magazynów, położonych na tym samym obszarze produkcyjnym (zasada ta dotyczy również warzyw i owoców dostarczanych do tych punktów wprost z gospodarstw). Ustalone kryteria jakości nie obowiązują też warzyw i owoców kierowanych do zakładów przetwórczych, sprzedawanych przez producenta (w jego gospodarstwie) konsumentom do ich własnego użytku oraz produktów regionalnych, które są oferowane w handlu detalicznym do konsumpcji związanej z lokalnie utrwaloną tradycją na danym terenie. | ||
|
| ||
| Zagospodarowanie produktów wycofanych z rynku | ||
| Wycofywane z rynku warzywa i owoce muszą spełniać kryteria jakości zawarte w normach (z wyjątkiem opakowań). W praktyce oznacza to, że produkty te należy wcześniej posortować i podzielić na klasy jakości. Grupa producencka może sama ustalić parametry jakościowe dla produktów nie posiadających unijnego minimum standardu, a będących własnością jej członków. Produkty, których nie sprzedano i podlegają wycofaniu z rynku, mogą być przekazywane bezpłatnie: - organizacjom i fundacjom charytatywnym, które mają na celu pomoc osobom uprawnionym do otrzymywania pomocy społecznej; - zakładom karnym i obozom wypoczynkowym dla dzieci oraz szpitalom i domom starców, w ilościach stanowiących uzupełnienie normalnie kupowanych produktów; - ludności krajów trzecich (za pośrednictwem organizacji charytatywnych) po otrzymaniu zgody Komisji Europejskiej. W drugiej kolejności omawiane warzywa i owoce można wykorzystać na cele nie związane z żywieniem oraz na pasze dla zwierząt (jako produkty świeże lub przetworzone przez zakład paszowy). W tym przypadku do grupy producentów należy dopilnowanie, aby produkt został trwale oznakowany poprzez zabarwienie. Ponadto w stosunku do niektórych grup towarów — na przykład wszystkich owoców — istnieje możliwość bezpłatnego przekazywania ich uczniom szkół, pod warunkiem, że nie będą one wykorzystywane do sporządzania posiłków normalnie wydawanych w stołówce (oraz uczniom szkół bez stołówek, lecz wydających posiłki). Jabłka, gruszki, brzoskwinie i nektaryny można przetwarzać na spirytus o zawartości alkoholu powyżej 80% (objętościowo). Destylacja prowadzona jest w gorzelniach na ich własny rachunek lub w imieniu instytucji wyznaczonej przez zainteresowane państwo członkowskie. Pewne kategorie produktów mogą być odstawiane do zakładów przetwórstwa pod warunkiem, że nie zakłóca to konkurencji na terenie Wspólnoty (w odniesieniu do tych zakładów lub produktów importowanych). W przypadkach, w których żaden z przedstawionych sposobów zagospodarowania wycofywanych produktów nie jest możliwy do zrealizowania, dopuszczalne jest przeznaczenie ich na kompost lub poddanie procesowi biodegradacji (w warunkach dopuszczonych przez dane państwo członkowskie). Wybór metody zagospodarowania warzyw i owoców musi ponadto uwzględniać zachowanie stosowanych zwyczajowo zasad ich konsumpcji oraz norm ochrony środowiska, a zwłaszcza wody i krajobrazu. | ||
|
| ||
| Rekompensaty | ||
Wypłaty z tytułu odszkodowań za produkty wycofane z rynku mogą być realizowane w dwóch formach. Pierwsza dotyczy skupowania przez Wspólnotę Europejską (i jest przez nią wypłacana). W przypadku drugiej — za wycofanie produktów płaci organizacja producentów, która może jednak wystąpić do UE o uzupełnienie płatności lub o wyrównanie strat za dodatkową partię owoców i warzyw przeznaczonych do wycofania, a niezakwalifikowanych programem (tabela). Również producenci niezrzeszeni mogą zostać objęci procedurą interwencyjną Wspólnoty, lecz pod warunkiem, że złożą oni do miejscowej organizacji producenckiej prośbę o wyrażenie zgody na wycofanie produktu z rynku zgodnie z normalnie przyjętymi zasadami grupy. Wtedy rekompensata dla niezależnego producenta wynosi 90% stawki wypłacanej członkom, a oprócz tego grupa może zażądać opłaty administracyjnej za wykonaną usługę. Ogólna ilość każdego z wycofanych i objętych rekompensatą produktów nie może przekroczyć określonego progu procentowego. Wynosi on od 50% (w pierwszym roku) ilości warzyw i owoców wprowadzonych do obrotu przez grupę w trakcie roku marketingowego (od początku do końca sezonu) do 10% w szóstym roku i następnych (przy 10% rocznej redukcji).
1) wymienione stawki dotyczą towarów wycofanych przez Wspólnotę i są sumami ryczałtowymi, nie zależą od sposobu sprzedaży i pór roku, 2) Euro, 3) gatunek owoców cytrusowych Władze krajowe oraz organy UE mają prawo kontrolować działania grup producentów. W odniesieniu do owoców i warzyw, weryfikacji podlegać mogą: zgodność z normami, operacje wycofywania produktów z rynku i sposób ich zagospodarowania, wypłaty rekompensat oraz respektowanie zasad handlu z krajami trzecimi. Ponadto kontrolowane mogą być także: realizacja planu działania i programu operacyjnego, wykorzystanie pomocy finansowej, zgodność z warunkami regulującymi rozciąganie zasad na producentów nie będących członkami grup, zgodność z warunkami porozumień międzybranżowych i inne. Autorka jest dyrektorem Regionalnego Ośrodka Usług Spółdzielczych w Krakowie, Fundacji Spółdzielczości Wiejskiej | ||
