Numer 03/2000
W poprzedniej części artykułu autorka omówiła czynniki środowiska w uprawie pomidorów, ogólne zalecenia uprawowe, sposoby prowadzenia roślin, a także usuwanie pędów bocznych i wyprowadzanie dodatkowych, owocujących (red.).
| Usuwanie liści | |||
Przeprowadza się je w celu poprawienia zdrowotności roślin i — często przy nadmiarze gron — dla lepszego ich doświetlenia. Najpierw trzeba się pozbyć wszystkich liści porażonych, szczególnie gdy nie możemy zapewnić optymalnych warunków uprawowych, na przykład panuje wysoka wilgotność powietrza oraz niższa od optymalnej temperatura powietrza i podłoża. Przy silnym wzroście wegetatywnym, nadmiernym rozbudowaniu części nadziemnej rośliny, zwłaszcza we wczesnych nasadzeniach i przy dużym zagęszczeniu uprawy, wskazane jest przerzedzenie liści — usunięcie pojedynczych, środkowych, rosnących między gronami. Nie powinno się natomiast skracać liści przez obcinanie ich części wierzchołkowej. W miarę dorastania owoców przerzedza się liście pod gronem (pozostawiając jeden lub dwa). Zabieg ten wykonuje się, gdy pomidory w gronie są wyrośnięte. Przy zbyt wczesnym jego przeprowadzeniu nie wszystkie owoce dorastają, jednak przyspieszone jest ich dojrzewanie — dlatego wielu producentów decyduje się na wcześniejsze usunięcie liści pod pierwszymi gronami (kosztem wielkości plonu przyspiesza się plonowanie). Jednorazowo usuwa się maksymalnie 1–3 liści na roślinie, a przy dłużej trwającej słonecznej pogodzie nie więcej niż 1, 2. Pozbawienie pomidorów większej liczby liści prowadzi do zaburzeń w pobieraniu wody i często jest przyczyną pękania owoców po zbiorze. Minimalna liczba liści, którą pozostawia się na początku uprawy tradycyjnej i w produkcji przedłużonej, wynosi 15–18 sztuk na roślinie, po ogłowieniu pomidorów — do 10 sztuk.
| |||
|
| |||
| Usuwanie nadmiaru kwiatów w gronach | |||
Zabieg ten, określany także jako regulowanie gron, wykonuje się w uzasadnionych przypadkach: - w każdym kwitnącym gronie, gdy jest ono nadmiernie rozbudowane i ma zbyt dużą dla określonej odmiany liczbę zawiązków; - w poszczególnych gronach w celu uzyskania wyrównanych, jednakowej wielkości owoców (u pomidorów mięsistych pozostawia się po 1–5 owoców w gronie); - u odmian średnioowocowych, przy nadmiernie rozbudowanych kwiatostanach, należy usuwać ich część wierzchołkową.
Przerzedzanie gron polega na usuwaniu kwiatów nieprawidłowo wykształconych, najczęściej staśmionych, zwykle pierwszych w kwiatostanach, szczególnie często powstających u odmian mięsistych. Zabieg ten przeprowadza się we wczesnych stadiach wzrostu, kiedy owoce są wielkości ziaren grochu. Rezygnacja z regulowania gron powoduje nierównomierne dorastanie owoców, zazwyczaj 1, 2 pozostają niedorośnięte.
| |||
|
| |||
| Zapylanie kwiatów | |||
| Zawiązywanie owoców pomidorów następuje wskutek zapylenia rozwiniętych, pylących kwiatów lub potraktowania ich substancjami wzrostowymi (hormonizacji). Optymalna temperatura powinna wówczas wynosić 20–27°C. Poniżej 15°C i powyżej 30°C pyłek nie kiełkuje. Przyczyną wytworzenia niewystarczającej do zapylenia kwiatów ilości pyłku może być również duża różnica temperatury między dniem a nocą. Na skuteczność zapylenia ujemnie wpływa też niska lub zbyt wysoka wilgotność względna powietrza — gdy jej wartość spada poniżej 50% następuje wysychanie pyłku, gdy wzrasta powyżej 70% — zlepianie się (nie może się on wówczas osypać). Nadmierna zawartość azotu w podłożu, przy niewystarczającej ilości fosforu, również wpływa na obniżenie ilości wytworzonego pyłku. Gdy nie następuje zapylenie (szczególnie przy niskiej temperaturze), w gronach mogą powstać owoce naturalnie partenokarpiczne, które pozostają w fazie niewielkiego zawiązku albo bardzo małego owocu (określane bywają również jako owoce siedzące) i utrzymują się na roślinach do końca owocowania grona. Dla poprawienia zawiązywania owoców po zapyleniu kwiatów (niezależnie od tego, czy było ono naturalne, czy sztuczne), aby ułatwić kiełkowanie pyłku, powinno się zwiększyć wilgotność powietrza. W okresie kwitnienia pomidorów przy temperaturze znacznie przekraczającej optymalną wytwarza się niedostateczna dla prawidłowego zapylenia ilość pyłku (niewystarczająca nawet przy zapylaniu kwiatów przez trzmiele). Celowe jest wówczas obniżanie temperatury wewnątrz szklarni czy tuneli (np. poprzez zakładanie cieniówek dobrze przepuszczających promieniowanie UV). Do niedawna w uprawie pomidorów pod osłonami powszechnie stosowano regulatory wzrostu — Betokson R i Betokson Super 025 SL (Betokson S). Za wysokie stężenie preparatów do hormonizacji może prowadzić do zwiększenia liczby pomidorów niekształtnych oraz pogorszenia jakości owoców i powstania w nich pustych przestrzeni. Do hormonizacji przeprowadzanej w gorszych warunkach świetlnych oraz przy temperaturze powyżej 30°C zaleca się mniejsze stężenia preparatów — 2,5 ml Betoksonu R lub 1 ml Betoksonu S na litr wody. W optymalnych warunkach — 5 ml Betoksonu R lub 2 ml Betoksonu S. Dla większości odmian mięsistych również zalecane jest podawanie regulatorów wzrostu w zmniejszonych stężeniach — 0,3% Betoksonu R lub 0,1% Betoksonu S. Roztwór do hormonizacji przygotowuje się bezpośrednio przed użyciem. W celu poprawienia skuteczności tych preparatów można do nich dodać jednego z Gibrescoli (20 mg lub 1/4 tabletki na litr roztworu). Wykorzystywanie Gibrescolu substancji jest kłopotliwe ze względu na konieczność dokładnego odważenia i rozpuszczania w alkoholu. Obecnie został dopuszczony do stosowania w uprawie pomidorów Gibrescol 10 MGrozpuszczający się w wodzie, natomiast badany jest nowy preparat będący połączeniem Betoksonu z kwasem giberelinowym. Owoce roślin powstałe po hormonizacji nim mają obniżoną zawartość wapnia i niejednokrotnie konieczne jest opryskiwanie ich roztworem saletry wapniowej (0,5–0,7%), szczególnie w przypadku odmian wrażliwych na suchą zgniliznę wierzchołkową. Do zapylania kwiatów pomidorów uprawianych pod osłonami, a zwłaszcza w szklarniach, coraz częściej wykorzystywane są trzmiele. Zwiększa to stopień zawiązywania owoców (niezależnie od warunków panujących w szklarni) i poprawienie ich jakości — mniej jest karbowanych, są lepiej wypełnione, twarde, z mniejszą ilością pustych przestrzeni wewnątrz. Trzmiele wprowadza się do obiektów w czasie otwierania się pierwszych kwiatów pomidorów. Aby osiągnąć dobra aktywność zapylającą trzmieli, trzeba regularnie kontrolować ule i sprawdzać żywotność tych owadów. Potrzebę uzupełnienia liczby aktywnych trzmieli w obiekcie określa się na podstawie procentu zapylonych kwiatów — gdy spada on poniżej 95%, wymagane jest uzupełnienie populacji owadów. Wstawia się wówczas tak zwane ule pomocnicze. Skuteczność zapylania przez trzmiele zależy od stopnia rozwinięcia kwiatów i aktywności tych owadów (terminowego uzupełniania ich rodzin). Zapylenie nie następuje, gdy kwiaty są zamknięte, lub za mała jest ilość pyłku, czy nie ma warunków do jego kiełkowania. Bardzo często — pomimo dobrego zapylenia — naturalnego (przez trzmiele) lub sztucznego (przy użyciu wibratora) zapylone kwiaty i zawiązki opadają. Najczęściej spowodowane jest to słabą intensywnością światła i nieprawidłowym odżywieniem roślin. Zjawisko to może występować przy: l niedostatecznym odżywieniu roślin manganem i borem (najczęściej przy wysokiej wartości pH); l niedoborze potasu (na początku plonowania roślin); l niedoborze fosforu (faktycznym lub pozornym spowodowanym niską temperaturą); l nadmiarze azotu w podłożu. Niedostrzeganą często przyczyną osłabienia kwitnienia i braku wyrównania owoców jest nadmierne obciążenie roślin owocami. | |||
|
| |||
| Ogławianie | |||
| Pomidory ogławia się (czyli usuwa wierzchołek pędu głównego) pozostawiając dwa do trzech liści nad ostatnim rozwiniętym kwiatostanem. Większą liczbę liści nad ostatnim gronem pozostawia się u odmian wrażliwych na pękanie owoców oraz u wytwarzających wierzchołek o małych, delikatnych liściach. Wiosną pomidory ogławia się na około 7 tygodni przed planowanym zakończeniem uprawy (w szklarniach najczęściej między 15 a 20 maja), w produkcji jesiennej — na około 8 tygodni (zwykle między 15 a 25 września), w cyklu przedłużonym zwykle na 7–8 tygodni przed jego końcem. Gdy planujemy wcześniejsze zakończenie uprawy przedłużonej (przed końcem października), ogławianie należy zakończyć do 20 sierpnia. Przy zbyt późnym wykonaniu tego zabiegu nie będą dorastać wszystkie zawiązane na roślinach owoce. Decydujący wpływ na termin ogławiania w jesiennej i przedłużonej uprawie pomidorów ma przebieg pogody, przede wszystkim ilość i natężenie światła. | |||
