• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 04/2000

ZWALCZANIE CHWASTÓW W UPRAWACH WARZYW WCZESNYCH

,
Pod osłonami chwasty występują w dużym nasileniu, a ich łączna masa bywa nawet kilka razy większa, niż w uprawie bez okryć. Szkodliwość zachwaszczenia jest szczególnie duża w przypadku warzyw uprawianych z siewu. Im krótszy okres wegetacji uprawy, tym wpływ chwastów jest mniejszy.
Ochrona warzyw przed roślinami konkurencyjnymi powinna stanowić zintegrowany system, wykorzystujący wszelkie dostępne metody zwalczania, a zwłaszcza profilaktykę i zabiegi agrotechniczne. W uprawie warzyw wczesnych bardzo istotne jest staranne przygotowanie oraz odchwaszczenie pola przed założeniem plantacji. Perz i chwasty wieloletnie niszczymy mechanicznie lub herbicydami zawierającymi glifosat (np. Avans 330 SL, Roundup Ultra 360 SL). Zabieg przeprowadzamy w roku poprzedzającym uprawę, po zbiorze przedplonu. Należy też przestrzegać właściwego zmianowania, na przykład, nie uprawiać kapusty na tym samym polu wcześniej niż 4 lata po innych roślinach krzyżowych. W przedplonach poprzedzających warzywa kapustne należy zwalczać chwasty z rodziny krzyżowych: rzodkiew świrzepę, tasznik pospolity, gorczycę polną, tobołki polne i inne, bowiem gatunki te mogą pośredniczyć w przenoszeniu szkodników i zwiększać zagrożenie wystąpienia kiły kapusty czy innych chorób. Uprawki międzyrzędowe powinny być wykonane płytko, na jednakową głębokość, aby nie wyciągać mogących skiełkować nasion chwastów do wierzchniej warstwy gleby. Do produkcji rozsady należy użyć podłoży dezynfekowanych termicznie lub chemicznie. Gleba w tunelach foliowych również powinna być odkażana. Do dezynfekcji chemicznej zaleca się Basamid 97 GR. Głównie zwalcza on niektóre grzyby glebowe i nicienie, ale oprócz tego niszczy nasiona chwastów, a nawet rozłogi perzu.
Dla większości warzyw wczesnych nie opracowuje się odrębnych zaleceń stosowania herbicydów, uwzględnia się jedynie środki o krótkiej karencji. Decydując się na ochronę chemiczną tej grupy roślin, należy ściśle przestrzegać dawek, terminów oraz karencji, gdyż niewłaściwe użycie preparatów może doprowadzić do wystąpienia pozostałości w plonach.
W przyspieszonej uprawie warzywom najczęściej zagrażają chwasty dwuliścienne: komosa biała, gwiazdnica pospolita, starzec zwyczajny, chwasty krzyżowe i rumianowate. Przeważnie są to gatunki rozpoczynające kiełkowanie i wschody w niskiej temperaturze, nawet poniżej 5°C. Powszechnie występująca żółtlica drobnokwiatowa, która jest gatunkiem ciepłolubnym, zwykle pojawia się po połowie maja (pod osłonami wcześniej). Roczne chwasty jednoliścienne (np. chwastnica jednostronna) mogą się pojawiać masowo w okresie zbiorów (np. w warzywach kapustnych na początku czerwca), ale w zasadzie nie stwarzają większych problemów. Ponieważ większość graminicydów ma bardzo długie okresy karencji (np. Fusilade Super 125 EC — 30 dni dla marchwi i pomidora, 56 dni dla kapusty, a Perenal 104 EC — 60 dni dla buraka ćwikłowego, 120 dni dla kapusty), uniemożliwia to ich użycie w uprawach wczesnych. Ponadto masowe występowanie chwastów jednoliściennych tuż przed zbiorami nie stanowi większego zagrożenia, a ich zwalczanie nie jest ekonomicznie uzasadnione.
Wyższa temperatura pod osłonami może modyfikować działanie herbicydów — często zwiększa ich fitotoksyczność dla rośliny uprawnej. Woda przenikająca przez otwory w folii perforowanej (po deszczu lub nawadnianiu) powoduje nierównomierne lub słabsze przemieszczanie się preparatu w glebie. Nakrywanie folią przesuszonej gleby także może obniżać skuteczność herbicydów. Dlatego wskazane jest opryskiwanie środkami chwastobójczymi gleby wilgotnej lub jej nawadnianie dawką 5–8 mm, bezpośrednio przed rozłożeniem folii. Włóknina polipropylenowa przepuszcza wodę, co umożliwia nawadnianie plantacji po rozłożeniu osłony. Po zdjęciu okrycia w uprawach wczesnych nie wolno stosować żadnych herbicydów.
Kalafior i kapusta z rozsady są mniej wrażliwe na zachwaszczenie niż gatunki uprawiane z siewu. Często wystarcza tylko ręczne i mechaniczne usuwanie chwastów, zwłaszcza na polach słabo zarośniętych. Dopusz-cza się jednak użycie herbicydów jako elementu zintegrowanej ochrony. Przed sadzeniem rozsady glebę można opryskać Goalem 240 EC (1,0–1,5 l/ha) lub Stompem 330 EC (4,0 l/ha). W odmianach wczesnych kapusty, w tym samym terminie można użyć też Galiganu 240 EC (1–1,5 l/ha). Najlepiej opryskać wilgotną powierzchnię wyrównanego, przygotowanego do sadzenia pola (zwłaszcza w przypadku Stompu 330 EC). Po zastosowaniu herbicydów Goal 240 EC lub Galigan 240 EC może pojawić się gwiazdnica pospolita (gatunek odporny na ich działanie). Jeżeli osłona nałożona jest zbyt ciasno i liście kapusty stykają się z powierzchnią ziemi potraktowaną herbicydem, mogą na nich wystąpić nekrotyczne plamki. Jednak w doświadczeniach prowadzonych w Instytucie Warzywnictwa nie stwierdzono takich uszkodzeń kapusty osłanianej włókniną.
Butisan Star 416 SC (3 l/ha), Ramrod Flo 480 SC (8–11 l/ha) i Satecid 65 WP (5–7 l/ha) można stosować w 7–10 dni od sadzenia, a Butisan 400 SC (2,5 l/ha) w 10–14 dni (po przyjęciu się rozsady uprawnej, a w okresie kiełkowania i wschodów chwastów). Dotyczy to w zasadzie odmian późnych uprawianych z rozsady "rwanej". W doświadczeniach przeprowadzonych w Pracowni Herbologii Instytutu Warzywnictwa stwierdzono, że bezpośrednio po sadzeniu rozsady doniczkowanej, a przed nałożeniem włókniny, możliwe jest wykonanie zabiegu Butisanem 400 SC i Ramrodem Flo 480 SC. Ten pierwszy działa długo i niszczy wiele niepożądanych gatunków (fot. 1, 2). Efekt jego działania widoczny jest aż do zbioru kapusty. Po pojawieniu się chwastów dwuliściennych w uprawie kapusty może być użyty Lentagran 45 WP w dawce 2,5 kg/ha — sprawdza się na polach bez osłon, natomiast nie nadaje się pod włókninę i folię perforowaną. Środek ten działa najskuteczniej w fazie od liścieni do 4 liści, więc nałożenie osłon byłoby możliwe dopiero po pojawieniu się chwastów (nie wcześniej niż 8–10 dni po sadzeniu).

FOT. 1. UPRAWA KAPUSTY WCZESNEJ BEZPOŚREDNIO PO SADZENIU TRAKTOWANA BUTISANEM 400 SC




FOT. 2. ZACHWASZCZENIE W UPRAWIE KONTROLNEJ KAPUSTY (BEZ HERBICYDÓW)


W uprawach bez osłaniania Lentagran 45 WP używany jest uzupełniająco (1,5 kg/ha), po innych herbicydach (szczególnie po Butisanie 400 SC). W takim przypadku dawkę Butisanu 400 SC można obniżyć z 2,5 l/ha do 1,5 l/ha. Butisan 400 SC, Stomp 330 EC, Galigan 240 EC i Goal 240 EC nie mają wyznaczonego okresu karencji. Można ich więc używać bez zastrzeżeń we wszystkich odmianach wczesnych, niezależnie od sposobu uprawy. Dla preparatów Ramrod Flo 480 SC i Satecid 65 WP karencja wynosi 42 dni, a dla Lentagranu 45 WP — 28 dni. Stąd też, aby zachować okres karencji w uprawie bez osłon, opryskiwanie tymi środkami (zwłaszcza Ramrodem Flo 480 SC i Satecidem 65 WP) powinno być jak najwcześniejsze.
Do odchwaszczania kapusty uprawianej na wczesny zbiór nie są dopuszczone herbicydy zawierające trifluralinę (Treflan 480 EC, Triflurotox 250 EC, Trifsan 480 EC i Triflurex 480 EC), napropamid (Devrinol 450 SC), a także mieszanina trifluraliny i alachloru (Alatrif 480 EC). Natomiast w uprawie kalafiora Treflan 480 EC i Triflurotox 250 EC mogą być użyte bez zastrzeżeń. Po zdjęciu włókniny kapusty ani kalafiora nie wolno traktować żadnymi herbicydami, z graminicydami włącznie. Ich skuteczność w tej fazie rozwoju chwastów jest niewielka, natomiast zagrożenie wystąpienia pozostałości duże.
W buraku ćwikłowym uprawianym na wczesny zbiór pęczkowy (na botwinę) dopuszczone są herbicydy zawierające cykloat (Ro-Neet 6 E, Buranit 74 EC i Sabet 72 EC). Środki te zaleca się w dawce 5 l/ha, przed siewem. Po opryskaniu glebę należy wymieszać na głębokość 5–8 cm przy użyciu talerzówki lub glebogryzarki. Nie można łączyć tych preparatów z Buracylem 80 WP, gdyż zarówno on, jak i herbicydy zawierające chlorydazon (np. Pyramin 65 WP, Flirt 460 SC, Forte 65 WG) mogą być użyte jedynie w uprawie na zbiór w pełni dojrzałych korzeni
Wczesną marchew i pietruszkę można odchwaszczać tymi samymi herbicydami, co w uprawie na zbiór dojrzałych korzeni, jeśli nie ma zastrzeżeń na etykietach-instrukcjach i zostaną zachowane okresy karencji.
Przed siewem zalecana jest trifluralina (dawka 1,3–2 l/ha dla Treflanu 480 EC, Trifsanu 480 EC i Triflurexu 480 EC oraz 2,5–4 l/ha dla Triflurotoxu 250 EC). Po opryskaniu należy wymieszać preparaty z glebą na głębokość 5–10 cm.
W terminie do 5 dni po siewie dopuszcza się użycie Stompu 330 EC (3–4 l/ha) lub Raceru 250 EC (2–3 l/ha). W marchwi dodatkowo także mieszaniny Raceru 250 EC (1,5–2 l/ha) i Afalonu Dyspersyjnego 450 SC (fot. 3, 4) lub Linusolu Stefes 450 SC (oba w dawce 1 l/ha). Do 10 dni po siewie także można opryskiwać środkami zawierającymi linuron: Afalon Dyspersyjny 450 SC, Linusol Stefes 450 SC i Linurex 50 WP w dawkach 1,5–2 l/ha (w marchwi) i 1–2 l/ha (w pietruszce) oraz prometrynę — Azogard 50 WP, Gesagard 50 WP, Gesard 500 SC, Prometrex 50 WP i Prometrex 500 SC w dawkach 1,5–2,5 l lub kg/ha. Okres karencji dla środków zawierających prometrynę wynosi 42 dni, co nie powoduje zagrożenia wystąpienia ich pozostałości w roślinach przy wczesnym i prawidłowym użyciu preparatów. Dla herbicydów zawierających linuron ustalono dłuższe okresy karencji — 70 dni w marchwi, 90 — w pietruszce, więc stosowanie ich w uprawie bardzo wczesnych odmian obu warzyw nie zawsze jest możliwe. Decydując się na Racer 250 EC, trzeba uważnie ustalić odpowiednie rośliny następcze, gdyż herbicyd ten długo zalega w glebie (na przykład w latach suchych, po użyciu maksymalnej dawki, okres ten może przekroczyć 3, 4 miesiące). Po zbiorze warzyw wczesnych, w których uprawy odchwaszczono tym preparatem, nie można w tym samym roku uprawiać sałaty, roślin z rodziny krzyżowych (rzepak, gorczyca, kalafior, rzodkiewka), szpinaku, buraków. Jesienią można wysiać pszenicę ozimą i sadzić czosnek w uprawie jesiennej.

FOT. 3. MARCHEW WCZESNA PO ZDJĘCIU WŁÓKNINY - UPRAWĘ PO SIEWIE POTRAKTOWANO LINURONEM (AFALON DYSPERSYJNY 450 SC)




FOT. 4. ...A TAK WYGLĄDAŁA UPRAWA MARCHWII BEZ UŻYCIA HERBICYDÓW


We wczesnych odmianach marchwi i pietruszki uprawianych bez osłaniania nie ma zastrzeżeń karencyjnych co do herbicydów kontaktowych zalecanych do 2, 3 dni przed wschodami: Basta 150 SL (3 l/ha), Reglone 200 SL (2–3 l/ha) i Reglone Turbo 200 SL (1,5–3 l/ha). Ponadto w marchwi, w tym samym okresie, dopuszcza się środki zawierające w swoim składzie glifosat (np. Avans 330 EC, Roundup Ultra 360 SL, oba w dawce 1,5–2 l/ha). W tych warzywach można też używać preparatu Sting CT 120 SL (3–4 l/ha). Herbicydy te nie mają wyznaczonych okresów karencji, gdyż działają bardzo krótko.
W uprawie wczesnej marchwi i pietruszki wszystkie herbicydy — z wyjątkiem zawierających trifluralinę — należy podawać bezpośrednio po siewie, przed nałożeniem osłon. Niektóre preparaty można również stosować na włókninę, po jej rozłożeniu. Badania przeprowadzone w Pracowni Herbologii Instutytu Warzywnictwa wykazały wysoką skuteczność chwastobójczą tak użytego Raceru 250 EC i preparatów zawierających w swoim składzie linuron. Efekty były tylko nieznacznie słabsze w porównaniu do opryskiwania powierzchni gleby przed nałożeniem włókniny. Herbicydy nanoszone na tę osłonę przedostawały się do gleby w czasie deszczu czy nawadniania, znaczna część substancji biologicznie czynnej pozostawała jednak na włókninie. Wschodzące chwasty stykały się z preparatem na powierzchni gleby lub z nasączoną nim włókniną, pobierały go i zamierały. Przy takiej metodzie rośliny uprawne mają ograniczony kontakt ze środkiem chemicznym, zapobiega to uszkodzeniom, które mogą wystąpić zwłaszcza po użyciu Raceru 250 EC. Po wschodach marchwi i pietruszki w uprawie na wczesny zbiór nie używa się już żadnych herbicydów.
W uprawie kopru w terminie do 5 dni po siewie dopuszcza się użycie Stompu 330 EC w dawce 3–5 l/ha, a do 10 dni po siewie — środków zawierających prometrynę (Azogard 50 WP — 1,5–2 kg/ha albo Gesagard 500 SC lub Prometrex 500 SC — oba w dawce 1,5–2 l/ha). W przypadku okrywania pola herbicydy mogą być użyte jedynie tuż po siewie. Jeżeli koper jest uprawiany bez osłon Reglone 200 SL (2–3 l/ha) i Reglone Turbo 200 SL (1,5–3 l/ha) podaje się przed wschodami.
Cebulę z dymki uprawianą na wczesny zbiór z zielonym szczypiorem, przeznaczoną na sprzedaż w pęczkach, można odchwaszczać zarówno przed, jak i po sadzeniu. W pierwszym przypadku pole przygotowywane do uprawy można opryskać herbicydami zawierającymi trifluralinę (Treflan 480 EC, Trifsan 480 EC, Triflurex 480 EC — wszystkie w dawce 1,3–2,0 l/ha lub Triflurotox 250 EC — 2,5–4,0 l/ha). Bezpośrednio po zabiegu preparat należy wymieszać z glebą na głębokość 5–10 cm. Po posadzeniu dymki nie budzi zastrzeżeń użycie herbicydów Goal 240 EC (1–1,5 l/ha) oraz Stomp 330 EC (4–5 l/ha). W uprawie bez osłon środki te można stosować najpóźniej do 5 dni po sadzeniu, natomiast w uprawie pod włókniną lub folią perforowaną opryskuje się bezpośrednio po sadzeniu, a przed nałożeniem osłon. Po użyciu Goa-lu 240 EC na szczypiorze po wschodach cebuli mogą wystąpić przemijające odbarwienia i żółknięcia, które jednak nie obniżają plonowania. Z uwagi na długi okres karencji, w uprawie cebuli z dymki na zbiór wczesny, nie można używać preparatów: Ramrod Flo 480 SC, Satecid 65 WP oraz środków zawierających prometrynę (np. Gesagard 50 WP, Azogard 50 WP). Można je wykorzystać wyłącznie w uprawie na zbiór w pełni dojrzałych cebul, z zaschniętym szczypiorem.
Uprawy pomidora z rozsady w wysokich tunelach foliowych można odchwaszczać Sencorem 70 WG lub Wisarem 70 WG (oba w dawce 5–7,5 g/100 m2). Opryskuje się tylko przed sadzeniem rozsady. W uprawie polowej odmian wczesnych przed sadzeniem mogą być używane wszystkie herbicydy zalecane dla pomidorów. Są to, między innymi, środki zawierające trifluralinę (np. Treflan 480 EC — 1,3–2 l/ha, Triflurotox 250 EC — 2,5–4 1/ha), które należy wymieszać z glebą na głębokość 5–10 cm. Skuteczne jest też podanie Sencoru 70 WG (0,5–0,75 kg/ha) lub takiej samej dawki Wisaru 70 WG. Nie wolno opryskiwać tymi herbicydami po posadzeniu pomidorów, gdyż rośliny niektórych odmian wczesnych są uszkadzane. Okres karencji dla tych preparatów wynosi 42 dni. Gdy spodziewamy się wystąpienia rocznych chwastów jednoliściennych, można wymieszać Sencor lub Wisar (dawka dla obu 0,5–0,75 kg/ha) z Dua-lem 960 EC (1,5–1,8 l/ha). Przed sadzeniem dopuszcza się też Stomp 330 EC (3– 5 l/ha), który najlepiej działa na wilgotnej glebie. Dobre wyniki daje również opryskiwanie mieszaniną Devrinolu 450 SC (2,5 1/ha) z Sencorem 70 WG (0,25–0,5 kg/ha) lub Wisarem 70 WG (0,25–0,5 kg/ha) i wymieszanie ich z glebą na głębokość 3 cm. Większość środków zwalczających chwasty jednoliścienne ma długą karencję, co wyklucza je z użycia w uprawie pomidorów. Karencja dla Focusa Ultra 100 EC i Nabu Plus EC wynosi 30 dni, dla Pantery 040 EC — 40 dni, a dla Perenalu104 EC — 60 dni. Jedynie Agilem 100 EC o krótkim okresie karencji (14 dni) można, w uprawie wczesnych pomidorów, niszczyć roczne chwasty jednoliścienne (0,6–0,8 l/ha) oraz perz właściwy (1,25–1,5 l/ha).
Seler korzeniowy — w zależności od miejsca uprawy, terminu sadzenia i przeznaczenia — może być zbierany w różnych okresach. W uprawie na bardzo wczesny zbiór samych liści z niewielkim zgrubieniem lepiej unikać herbicydów, pomimo że niektóre z nich (np. Treflan 480 EC, Triflurotox 250 EC, Racer 250 EC) nie mają ustalonego okresu karencji. W przypadku uprawy w tunelach foliowych (zbiór ulistnionych roślin z większym zgrubieniem) zalecane są te same środki, co w odkrytym gruncie (patrz "Program ochrony warzyw" w HO 1/2000). Jednak trzeba pamiętać o zachowaniu okresów karencji, które wynoszą dla prometryny (Gesagard 500 SC, Azogard 50 WP) — 42 dni, a dla linuronu (np. Afalon Dyspersyjny 450 SC, Linurex 50 WP) — 70 dni. Herbicydy te są zabronione w uprawie selera naciowego.
W grochu uprawianym na zbiór zielonych strąków do przetwórstwa nie wszystkie herbicydy zalecane dla tej rośliny mogą być używane. Do tego rodzaju produkcji, bezpośrednio po siewie dopuszczone są: środki zawierające prometrynę — Azogard 50 WP(2–3 kg/ha), Gesagard 50 WP (2–3 kg/ha), Prometrex 50 WP (2–3 kg/ha) lub
Gesard 500 SC (2–3 l/ha), Prometrex 500 SC (2–3 l/ha), oraz Bladex 50 WP i Bladex 500 SC (2–3 kg/ha lub l), Stomp 330 EC (3–5 l/ha), Command 480 EC (0,25 l/ha) a także mieszanina Stompu 330 EC (3–3,5 l/ha) z Pivotem 100 SL (0,5–0,75 l/ha). Command 480 EC może powodować przemijające przebarwienia roślin. Posiewnie — do momentu wschodów — dopuszcza się również użycie Pivotu 100 SL (0,75–1 l/ha). Środek ten długo zalega w glebie, należy więc przestrzegać następstwa roślin. Po wschodach grochu zalecane są Barox 460 SL (2–3 l/ha) lub Basagran 600 SL (1,8–2,4 l/ha), także w zmniejszonych dawkach — z dodatkiem adiuwantów lub metodą dawek dzielonych.
Do ochrony szpinaku można użyć przed siewem Buracylu 80 WP (0,75–1,25 kg/ha) lub takiej samej dawki Venzaru 80 WP. Glebę należy następnie zabronować na głębokość 2–3 cm. Wyraźne efekty chwastobójczego działania utrzymują się przez 7–8 tygodni po zabiegu. W tym samym terminie dopuszcza się użycie preparatu Buranit 74 EC, Ro-Neet 6 E lub Sabet 72 EC (wszystkie w dawce 5 l/ha) albo mieszaniny jednego z tych środków (3–4 l/ha) z Buracylem 80 WP (0,5–1 kg/ha). Następnie należy środki te wymieszać z glebą na głębokość 5–8 cm. Do 3 dni po siewie zalecana jest mieszanina Buracylu 80 WP (0,75 kg/ha) z Dualem 960 EC (1,5–1,8 l/ha), który niszczy roczne chwasty jednoliścienne.
Po zbiorze szpinaku wysiewanego jesienią i odchwaszczanego preparatami Venzar 80 WP lub Buracyl 80 WP, wiosną można uprawiać buraki, ziemniaki lub późne warzywa z rozsady, a jesienią — pszenicę ozimą. Po zbiorze szpinaku wysiewanego wiosną możliwa jest uprawa buraka ćwikłowego z późnych terminów siewu, natomiast w okresie letnio-jesiennym można uprawiać szpinak ponownie. Nie wolno natomiast wysiewać zbóż ozimych. Dopiero wiosną następnego roku można rozpocząć produkcję innych roślin, po orce na głębokość 20 cm.
Sałatę można odchwaszczać przed sadzeniem rozsady Kerbem 50 WP (1,5–3 kg/ha), mieszając go z glebą na głębokość 4–6 cm. Po zbiorze najlepiej ponownie sadzić sałatę, lub cykorię, skorzonerę czy fasolę. Dopiero po 4 miesiącach może być uprawiana marchew, kukurydza, seler, ziemniaki, warzywa kapustne. Po 4–5 miesięcy — pomidor, ogórek, papryka, rzodkiew, burak, szpinak, a po 6–9 miesięcy — zboża i trawy. Dopiero w następnym sezonie wegetacyjnym dozwolona jest produkcja wszystkich roślin bez ograniczeń.
W Polsce żaden herbicyd nie jest dopuszczony do zwalczania chwastów w uprawach szczypiorku, rzodkiewki i rzodkwi, z wyjątkiem plantacji nasiennych tych warzyw, a także kapusty pekińskiej, kalarepy czy brokuła włoskiego. Te gatunki potraktowane herbicydami celowo lub przypadkowo nie powinny trafiać do obrotu handlowego. Warzywa, których plantacji nie można odchwaszczać herbicydami, nadają się bardzo dobrze do uprawy w tzw. gospodarstwach ekologicznych, gdzie ochrona przed chwastami oparta jest na metodach niechemicznych.