Numer 05/2000
Po dwóch niekorzystnych dla producentów cebuli latach mieli oni okazję 17 lutego spotkać się i poszerzyć wiedzę z zakresu uprawy, ochrony i przechowywania cebuli na 5. Konferencji zorganizowanej przez Instytut Warzywnictwa w Skierniewicach.
Po dwóch niekorzystnych dla producentów cebuli latach mieli oni okazję 17 lutego spotkać się i poszerzyć wiedzę z zakresu uprawy, ochrony i przechowywania cebuli na 5. Konferencji zorganizowanej przez Instytut Warzywnictwa w Skierniewicach.
Cebula jest jednym z ważniejszych gatunków warzyw w handlu międzynarodowym i w wielu krajach stale rośnie zapotrzebowanie na nią. Według danych FAO, przez ostatnie 20 lat produkcja tego warzywa w 108 krajach wzrosła z 21,5 mln t do 42 milionów ton w roku 1998. W Polsce także obserwuje się skok produkcji z 330 tysięcy do około 670 tysięcy ton rocznie (co stawia nasz kraj na drugim, po Hiszpanii, miejscu w Europie), jednak średni plon (20–21 t/ha) jest nadal dwukrotnie mniejszy niż w innych państwach europejskich, a jakość cebul nie jest zadowalająca. Zapotrzebowanie wewnętrznego rynku naszego około 40-milionowego kraju wynosi blisko 400 tysięcy ton cebuli rodzimej produkcji — reszta powinna stanowić towar eksportowy. Ogromna konkurencja ze strony producentów z Unii Europejskiej winna obligować naszych ogrodników do osiągania wyższych i lepszych jakościowo plonów.
Na liście odmian, przedstawianej corocznie przez COBORU, jest obecnie 57 odmian cebuli i trudno się zorientować, która z nich jest najlepsza do uprawy towarowej. Pomocna dla producentów będzie lista rekomendacyjna (spis odmian polecanych do produkcji w polskich warunkach klimatycznych), której stworzenie przewiduje nowa ustawa nasienna.
Popularna w wielu krajach (Japonia, Niemcy, Anglia, Francja) cebula z siewu letniego zyskuje i u nas swoich zwolenników. Chociaż ryzyko uprawy jest dość duże (zwłaszcza w mroźne, bezśnieżne zimy), wielu producentów utrzymuje, że warto je podjąć. Cebula z uprawy ozimej pojawia się na rynku od 1,5 do 2,5 miesiąca wcześniej niż z produkcji tradycyjnej (siew wiosenny) i miesiąc wcześniej niż z dymki. Przy braku okrywy śnieżnej roślina ta wymarza w temperaturze poniżej –15°C, natomiast niewielka warstwa śniegu daje jej szansę przetrzymania znacznie większego ochłodzenia. Z badań IW w Skierniewicach wynika, że siew między 15 a 25 sierpnia pozwala cebuli osiągnąć bezpieczną dla zimowania fazę rozwojową (3, 4 liście i średnicę 5–8 mm) jeszcze przed nadejściem mrozów. Korzystne jest też przykrywanie uprawy włókniną polipropylenową — warzywo to dojrzewa wcześniej o 3–7 dni, nie przemarza, a plon wzrasta średnio o 2 tony z hektara.
Jak podkreślał profesor Roch Doruchowski, bardzo ważne jest współdziałanie cech genetycznych odmiany z warunkami środowiska — przy niewłaściwej agrotechnice nawet najlepsza odmiana nie da dobrego plonu. Należy zwrócić uwagę na to, aby odmiany były przystosowane do dnia długiego (14–16-godzinnego). W naszych warunkach cebule dnia krótkiego są potrzebne są jedynie do uprawy z siewu letniego, do przezimowania ('Hi-Keeper' F1, 'Wolf' F1, 'Yellow Stone' F1), nie nadają się natomiast do produkcji z siewu wiosennego. Planując długotrwałe przechowywanie powinno się wybrać odmiany o brązowej, mocnej łusce zewnętrznej, eliminującej uszkodzenia mechaniczne ('Alamo' F1, 'Rawska', 'Kristine', 'Sherpa' F1), odporne na pękanie ('Błońska', 'Bila', 'Dawidowska'), plenne (Czerniakowska, 'Grabowska', 'Spirit' F1), z małą skłonnością do wyrastania w szczypior i korzenie.
Częstym powodem obniżenia plonu jest zaniedbanie zmianowania. Cebula uprawiana w monokulturze daje o połowę mniejszy plon (IW Skierniewice). Jednocześnie na tak eksploatowanych glebach występuje nagromadzenie szkodników i patogenów glebowych. Brak zmianowania powoduje pojawienie się białej zgnilizny cebuli oraz groźnego nicienia, niszczyka zjadliwego. Rośliny polecane do uprawy przemiennie z cebulą to ogórek, fasola, groch, sałata, pomidor, wyka, zboża (z wyjątkiem owsa), nie zaleca się sadzenia ziemniaków, koniczyny, lucerny.
Najkorzystniejszy dla cebuli odczyn gleby to pH 6,5–7,0 (gleby mineralne) i 5,5–6,0 (torfowe). Roślinę tę dobrze jest uprawiać w pierwszym roku po oborniku, gdyż korzystnie reaguje na zawartość próchnicy w glebie. Na stanowiskach ubogich w związki organiczne, wzbogacanych obornikiem (nawozem zielonym lub słomą) i koniecznie dodatkowo nawożonych NPK (150:100:200 kg/ha), plon handlowy może wynosić 44,5 t/ha. Standardowa analiza chemiczna gleby przed rozpoczęciem uprawy powinna pomóc tak dopasować nawożenie mineralne, aby zapewnić w 1 dm3 gleby: 90–100 mg azotu azotanowego, 60–70 mg fosforu, 160–190 mg potasu, 50–60 mg magnezu i 1000–1500 mg wapnia. Producenci często przekraczają zalecane dawki NPK licząc na polepszenie jakości cebul. Jest to nieekonomiczne, gdyż w miarę zwiększania nawożenia mineralnego — plon maleje, a spadek jest tym większy, im mniejsza jest zawartość próchnicy w glebie. Dotyczy to również stosowania nawozów azotowych — przykładowo, przy podaniu 150 kg N/ha można uzyskać plon 30,1 t/ha, zaś przy 225 kg N/ha tylko 28,9 t/ha. Przyczyną jest prawdopodobnie wzrost zasolenia, którego w nadmiarze cebula nie toleruje.
Plantacji cebuli (zwłaszcza nasiennej) nie należy lokalizować w pobliżu zbiorników wodnych, zakrzewień, w zagłębieniach — czyli tam, gdzie mgły utrzymują się bardzo długo i tworzą wilgotny, korzystny dla rozwoju chorób mikroklimat. Podstawowym zabiegiem ochronnym, co wyraźnie podkreślił profesor Józef Robak, jest kompleksowe zaprawianie nasion przed siewem preparatami grzybo- i owadobójczymi. Największe zagrożenie, szczególnie w rejonach o wyraźnym zmęczeniu gleby (okolice Grabowa, Łęczycy, Kutna, Zakroczymia) stanowią choroby odglebowe — głownia cebuli, różowa zgnilizna korzeni cebuli i pora (korkowatość korzeni), fuzaryjne gnicie oraz pasożyt bezwzględny — mączniak rzekomy. Pierwotnym źródłem mączniaka jest zainfekowana cebula nasienna lub, ostatnio coraz częściej, cebula z uprawy ozimej. Profesor Robak dokładnie omówił przebieg ochrony chemicznej w czasie wegetacji, polecił jednocześnie nowe środki do kompleksowej ochrony przed chorobami grzybowymi — Amistar 250 EC, który użyty 2-, 3-krotnie w dawce 0,8 l/ha pod koniec wegetacji w okresie przedzbiorczym przemiennie z Bravo 75 WG, eliminuje choroby ujawniające się również w przechowalni (alternariozę, szarą pleśń czy zgniliznę szyjki). W zeszłym roku, ciepłym i suchym, producenci mieli problemy z grzybem powodującym fuzaryjne gnicie cebuli od piętki. Jedyną skuteczną ochroną przed tym patogenem jest przedsiewne traktowanie nasion zaprawą Funaben T lub Sarfun T 450 FS.
Sąsiedztwo upraw roślin kwitnących na żółto, biało i niebiesko — kolory szczególnie wyraźnie postrzegane przez owady — przyciąga wiele uciążliwych szkodników — śmietkę cebulankę, wgryzkę szczypiorkę, miniarki. Cebula uprawiana na polu po roślinach motylkowatych, na pastwisku czy łące jest narażona na szkodniki glebowe — rolnice. Zapobiegniemy uszkodzeniom plonu wysiewając insektycydy granulowane (Basudin 10 GR, Diazinon 10 GR) bezpośrednio przed siewem nasion bądź przed sadzeniem materiału wysadkowego czy dymki. Docent Jerzy Szwejda apelował do producentów, aby począwszy od wschodów cebuli systematycznie lustrowali swoje plantacje, co pomoże im odpowiednio wcześnie zauważyć szkodnika. W fazie 1–3 liści cebula narażona jest na atak chrząszczy i larw chowacza szczypioraka. Aby uniknąć tego zagrożenia, należy dokładnie niszczyć resztki pożniwne i nie uprawiać cebuli w pobliżu miedz. Jedynym skutecznym sposobem wyeliminowania niebezpiecznego nicienia, niszczyka zjadliwego — przenoszonego na plantację z nasionami lub materiałem wysadkowym — jest minimum 5-letnia (na glebach piaszczystych) i 8-letnia (na glebach zwartych, ciężkich) przerwa w uprawie cebuli, czosnku, pietruszki, selera. Na coraz częściej ostatnio uprawianej cebuli ozimej pojawił się nowy szkodnik — błotniszka czosnkówka. Jej larwa wgryza się do wnętrza szczypioru, niszczy rurkowato zwinięte liście wewnętrzne, a uszkodzona roślina nie tworzy w ogóle zgrubienia. Zabiegi chemiczne należy ograniczyć do minimum, uwzględniając środki o małej toksyczności, i pamiętać, że na plantacjach często żyją organizmy pożyteczne, które potrafią utrzymać liczeb-ność szkodnika na stałym, mało szkodliwym dla uprawy poziomie.
Cebula jest rośliną niezwykle wrażliwą na zachwaszczenie — na metrze kwadratowym plantacji niechronionej, w 46.–50. dniu uprawy może być do tysiąca chwastów (ich biomasa średnio wynosi 6 ton z hektara). Najgroźniejsze są chwastnica jednostronna i perz. Wystarczy kilkanaście sztuk tej pierwszej na metrze kwadratowym, a plon drastycznie spada. W uprawie cebuli systemem rzędowym chwasty eliminuje się wyłącznie chemicznie, zaś w pasowo-rzędowym — również mechanicznie. Aby uniknąć strat plonu, należy uwzględnić krytyczny okres konkurencji chwastów, który u cebuli z siewu jest najdłuższy wśród roślin warzywnych. Najważniejsze są zabiegi przedwschodowe środkami o długim działaniu (Stomp 330 EC, Ramrod FLO 480 SC lub nowy — Sting CT 120 SL), ponieważ cebula kiełkuje nawet po 3 tygodniach od siewu. Jeżeli przed wschodami pole jest wolne od chwastów, nie należy mechanicznie wzruszać ziemi między rzędami, bo doprowadzi to do wtórnego zachwaszczenia pod koniec uprawy. Plantacja powinna być bezwzględnie wolna od roślin konkurencyjnych od wschodów aż do fazy 2, 3 liści właściwych rośliny uprawnej. Powschodowo dobrze jest podawać herbicydy Goal 240 EC lub Galigan 240 EC metodą dawek dzielonych 2-, 3-krotnie po 0,1 l/ha i unikać wielokrotnego używania preparatów zawierających substancje biologicznie czynne z tej samej grupy. Bronowanie wzdłuż rzędów broną palcową zdaje egzamin przy cebuli podrośniętej, młoda może zostać wyszarpana.
Na konferencji omówiona została także — niezbędna przy ochronie przed chwastami, chorobami i szkodnikami — prawidłowa technika opryskiwania. W pasowo-rzędowej uprawie cebuli powszechnie używa się rozpylaczy płaskostrumieniowych o kącie rozpylania 110° lub 120°. Doczekały się one standardów ISO (Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej). Standaryzacja obejmuje średnicę zewnętrzną rozpylacza, kolor i symbol cyfrowy oznaczający rozmiar szczeliny (np. dla fungicydów kontaktowych — kolor żółty, zoocydów — niebieski, herbicydów doglebowych — czerwony, a liczba z symbolu pomnożona przez 0,4 wskazuje wydatek rozpylacza w litrach na minutę) i, co się z tym wiąże, wydatek cieczy. Ułatwia to producentowi dopasowanie rozpylacza do rodzaju zabiegu i wymaganej ilości cieczy roboczej.
Pionowe ustawienie szczypioru cebuli utrudnia dokładne rozprowadzenie środka na liściach. Technicznie uzasadnione jest dwukrotne przejeżdżanie opryskiwaczem tam i z powrotem, aby obie strony powierzchni pionowych były pokryte — jest to jednak nieekonomiczne. Drobne krople również skuteczniej pokrywają rośliny o wzniesionym pokroju i łatwiej się utrzymują na ich woskowanej powierzchni, ale są bardziej narażone na znoszenie przez wiatr, co powoduje straty cieczy. Zwiększenie skuteczności zabiegu, jego małą szkodliwość dla środowiska i minimalizację kosztów zapewnia w opryskiwaczach pomocniczy strumień powietrza (PSP).
Zabiegi ochronne powinny być wykonywane w temperaturze nie wyższej niż 20°C w dzień i, gdy przewidywana jest nie niższa niż 1°C w ciągu następnej nocy, przy wilgotności względnej powietrza 50–95%. Nie należy opryskiwać pola przy bezwietrznej pogodzie, ale prędkość wiatru nie powinna przekroczyć 3 m/s (przy technice PSP wiatr może być silniejszy).
Na trwałość cebuli (poza odmianą, jej zdrowotnością, odpowiednią uprawą i warunkami w przechowalni) ogromny wpływ ma stopień dojrzałości w momencie zbioru. Maksymalne opóźnianie terminu zbioru wprawdzie zwiększa plon (do 33%), ale obniża trwałość przechowalniczą (wyrastanie korzeni, szczypioru, gnicie, pękanie). Na pytanie, czy wskazane jest obcinanie szczypioru przed zbiorem, profesor Robak odpowiedział, że tak, ale pod warunkiem, że 70–80% roślin ma liście załamane, a tego samego lub następnego dnia cebula trafi do przechowalni i będzie sztucznie dosuszona. Optymalne warunki zahamowania procesów życiowych, niezbędne dla powodzenia przechowywania, są zapewnione jedynie w chłodni (temperatura 0°C, wilgotność 70–75%). Cebula przechowywana w przeważających u nas obiektach, schładzanych zimnym powietrzem zewnętrznym, po wyjęciu z przechowalni natychmiast wyrasta w szczypior i niewielki jej procent nadaje się na eksport, a wysyłana za granicę jesienią trafia na rynki w okresie dużej konkurencji i uzyskuje najniższe ceny.
Dla polskich producentów szansą stania się równorzędnymi partnerami dla kolegów z Unii Europejskiej — poza fachową wiedzą z zakresu uprawy, znajomością podstawowych zasad marketingu i znalezieniem nowych rynków zbytu — jest tworzenie zrzeszeń, które dzięki możliwości otrzymania kredytów (jakie przewiduje planowana ustawa), będą mogły unowocześnić technologię uprawy i przechowalnictwo.
Cebula jest jednym z ważniejszych gatunków warzyw w handlu międzynarodowym i w wielu krajach stale rośnie zapotrzebowanie na nią. Według danych FAO, przez ostatnie 20 lat produkcja tego warzywa w 108 krajach wzrosła z 21,5 mln t do 42 milionów ton w roku 1998. W Polsce także obserwuje się skok produkcji z 330 tysięcy do około 670 tysięcy ton rocznie (co stawia nasz kraj na drugim, po Hiszpanii, miejscu w Europie), jednak średni plon (20–21 t/ha) jest nadal dwukrotnie mniejszy niż w innych państwach europejskich, a jakość cebul nie jest zadowalająca. Zapotrzebowanie wewnętrznego rynku naszego około 40-milionowego kraju wynosi blisko 400 tysięcy ton cebuli rodzimej produkcji — reszta powinna stanowić towar eksportowy. Ogromna konkurencja ze strony producentów z Unii Europejskiej winna obligować naszych ogrodników do osiągania wyższych i lepszych jakościowo plonów.
Na liście odmian, przedstawianej corocznie przez COBORU, jest obecnie 57 odmian cebuli i trudno się zorientować, która z nich jest najlepsza do uprawy towarowej. Pomocna dla producentów będzie lista rekomendacyjna (spis odmian polecanych do produkcji w polskich warunkach klimatycznych), której stworzenie przewiduje nowa ustawa nasienna.
Popularna w wielu krajach (Japonia, Niemcy, Anglia, Francja) cebula z siewu letniego zyskuje i u nas swoich zwolenników. Chociaż ryzyko uprawy jest dość duże (zwłaszcza w mroźne, bezśnieżne zimy), wielu producentów utrzymuje, że warto je podjąć. Cebula z uprawy ozimej pojawia się na rynku od 1,5 do 2,5 miesiąca wcześniej niż z produkcji tradycyjnej (siew wiosenny) i miesiąc wcześniej niż z dymki. Przy braku okrywy śnieżnej roślina ta wymarza w temperaturze poniżej –15°C, natomiast niewielka warstwa śniegu daje jej szansę przetrzymania znacznie większego ochłodzenia. Z badań IW w Skierniewicach wynika, że siew między 15 a 25 sierpnia pozwala cebuli osiągnąć bezpieczną dla zimowania fazę rozwojową (3, 4 liście i średnicę 5–8 mm) jeszcze przed nadejściem mrozów. Korzystne jest też przykrywanie uprawy włókniną polipropylenową — warzywo to dojrzewa wcześniej o 3–7 dni, nie przemarza, a plon wzrasta średnio o 2 tony z hektara.
Jak podkreślał profesor Roch Doruchowski, bardzo ważne jest współdziałanie cech genetycznych odmiany z warunkami środowiska — przy niewłaściwej agrotechnice nawet najlepsza odmiana nie da dobrego plonu. Należy zwrócić uwagę na to, aby odmiany były przystosowane do dnia długiego (14–16-godzinnego). W naszych warunkach cebule dnia krótkiego są potrzebne są jedynie do uprawy z siewu letniego, do przezimowania ('Hi-Keeper' F1, 'Wolf' F1, 'Yellow Stone' F1), nie nadają się natomiast do produkcji z siewu wiosennego. Planując długotrwałe przechowywanie powinno się wybrać odmiany o brązowej, mocnej łusce zewnętrznej, eliminującej uszkodzenia mechaniczne ('Alamo' F1, 'Rawska', 'Kristine', 'Sherpa' F1), odporne na pękanie ('Błońska', 'Bila', 'Dawidowska'), plenne (Czerniakowska, 'Grabowska', 'Spirit' F1), z małą skłonnością do wyrastania w szczypior i korzenie.
Częstym powodem obniżenia plonu jest zaniedbanie zmianowania. Cebula uprawiana w monokulturze daje o połowę mniejszy plon (IW Skierniewice). Jednocześnie na tak eksploatowanych glebach występuje nagromadzenie szkodników i patogenów glebowych. Brak zmianowania powoduje pojawienie się białej zgnilizny cebuli oraz groźnego nicienia, niszczyka zjadliwego. Rośliny polecane do uprawy przemiennie z cebulą to ogórek, fasola, groch, sałata, pomidor, wyka, zboża (z wyjątkiem owsa), nie zaleca się sadzenia ziemniaków, koniczyny, lucerny.
Najkorzystniejszy dla cebuli odczyn gleby to pH 6,5–7,0 (gleby mineralne) i 5,5–6,0 (torfowe). Roślinę tę dobrze jest uprawiać w pierwszym roku po oborniku, gdyż korzystnie reaguje na zawartość próchnicy w glebie. Na stanowiskach ubogich w związki organiczne, wzbogacanych obornikiem (nawozem zielonym lub słomą) i koniecznie dodatkowo nawożonych NPK (150:100:200 kg/ha), plon handlowy może wynosić 44,5 t/ha. Standardowa analiza chemiczna gleby przed rozpoczęciem uprawy powinna pomóc tak dopasować nawożenie mineralne, aby zapewnić w 1 dm3 gleby: 90–100 mg azotu azotanowego, 60–70 mg fosforu, 160–190 mg potasu, 50–60 mg magnezu i 1000–1500 mg wapnia. Producenci często przekraczają zalecane dawki NPK licząc na polepszenie jakości cebul. Jest to nieekonomiczne, gdyż w miarę zwiększania nawożenia mineralnego — plon maleje, a spadek jest tym większy, im mniejsza jest zawartość próchnicy w glebie. Dotyczy to również stosowania nawozów azotowych — przykładowo, przy podaniu 150 kg N/ha można uzyskać plon 30,1 t/ha, zaś przy 225 kg N/ha tylko 28,9 t/ha. Przyczyną jest prawdopodobnie wzrost zasolenia, którego w nadmiarze cebula nie toleruje.
Plantacji cebuli (zwłaszcza nasiennej) nie należy lokalizować w pobliżu zbiorników wodnych, zakrzewień, w zagłębieniach — czyli tam, gdzie mgły utrzymują się bardzo długo i tworzą wilgotny, korzystny dla rozwoju chorób mikroklimat. Podstawowym zabiegiem ochronnym, co wyraźnie podkreślił profesor Józef Robak, jest kompleksowe zaprawianie nasion przed siewem preparatami grzybo- i owadobójczymi. Największe zagrożenie, szczególnie w rejonach o wyraźnym zmęczeniu gleby (okolice Grabowa, Łęczycy, Kutna, Zakroczymia) stanowią choroby odglebowe — głownia cebuli, różowa zgnilizna korzeni cebuli i pora (korkowatość korzeni), fuzaryjne gnicie oraz pasożyt bezwzględny — mączniak rzekomy. Pierwotnym źródłem mączniaka jest zainfekowana cebula nasienna lub, ostatnio coraz częściej, cebula z uprawy ozimej. Profesor Robak dokładnie omówił przebieg ochrony chemicznej w czasie wegetacji, polecił jednocześnie nowe środki do kompleksowej ochrony przed chorobami grzybowymi — Amistar 250 EC, który użyty 2-, 3-krotnie w dawce 0,8 l/ha pod koniec wegetacji w okresie przedzbiorczym przemiennie z Bravo 75 WG, eliminuje choroby ujawniające się również w przechowalni (alternariozę, szarą pleśń czy zgniliznę szyjki). W zeszłym roku, ciepłym i suchym, producenci mieli problemy z grzybem powodującym fuzaryjne gnicie cebuli od piętki. Jedyną skuteczną ochroną przed tym patogenem jest przedsiewne traktowanie nasion zaprawą Funaben T lub Sarfun T 450 FS.
 |
Sąsiedztwo upraw roślin kwitnących na żółto, biało i niebiesko — kolory szczególnie wyraźnie postrzegane przez owady — przyciąga wiele uciążliwych szkodników — śmietkę cebulankę, wgryzkę szczypiorkę, miniarki. Cebula uprawiana na polu po roślinach motylkowatych, na pastwisku czy łące jest narażona na szkodniki glebowe — rolnice. Zapobiegniemy uszkodzeniom plonu wysiewając insektycydy granulowane (Basudin 10 GR, Diazinon 10 GR) bezpośrednio przed siewem nasion bądź przed sadzeniem materiału wysadkowego czy dymki. Docent Jerzy Szwejda apelował do producentów, aby począwszy od wschodów cebuli systematycznie lustrowali swoje plantacje, co pomoże im odpowiednio wcześnie zauważyć szkodnika. W fazie 1–3 liści cebula narażona jest na atak chrząszczy i larw chowacza szczypioraka. Aby uniknąć tego zagrożenia, należy dokładnie niszczyć resztki pożniwne i nie uprawiać cebuli w pobliżu miedz. Jedynym skutecznym sposobem wyeliminowania niebezpiecznego nicienia, niszczyka zjadliwego — przenoszonego na plantację z nasionami lub materiałem wysadkowym — jest minimum 5-letnia (na glebach piaszczystych) i 8-letnia (na glebach zwartych, ciężkich) przerwa w uprawie cebuli, czosnku, pietruszki, selera. Na coraz częściej ostatnio uprawianej cebuli ozimej pojawił się nowy szkodnik — błotniszka czosnkówka. Jej larwa wgryza się do wnętrza szczypioru, niszczy rurkowato zwinięte liście wewnętrzne, a uszkodzona roślina nie tworzy w ogóle zgrubienia. Zabiegi chemiczne należy ograniczyć do minimum, uwzględniając środki o małej toksyczności, i pamiętać, że na plantacjach często żyją organizmy pożyteczne, które potrafią utrzymać liczeb-ność szkodnika na stałym, mało szkodliwym dla uprawy poziomie.
Cebula jest rośliną niezwykle wrażliwą na zachwaszczenie — na metrze kwadratowym plantacji niechronionej, w 46.–50. dniu uprawy może być do tysiąca chwastów (ich biomasa średnio wynosi 6 ton z hektara). Najgroźniejsze są chwastnica jednostronna i perz. Wystarczy kilkanaście sztuk tej pierwszej na metrze kwadratowym, a plon drastycznie spada. W uprawie cebuli systemem rzędowym chwasty eliminuje się wyłącznie chemicznie, zaś w pasowo-rzędowym — również mechanicznie. Aby uniknąć strat plonu, należy uwzględnić krytyczny okres konkurencji chwastów, który u cebuli z siewu jest najdłuższy wśród roślin warzywnych. Najważniejsze są zabiegi przedwschodowe środkami o długim działaniu (Stomp 330 EC, Ramrod FLO 480 SC lub nowy — Sting CT 120 SL), ponieważ cebula kiełkuje nawet po 3 tygodniach od siewu. Jeżeli przed wschodami pole jest wolne od chwastów, nie należy mechanicznie wzruszać ziemi między rzędami, bo doprowadzi to do wtórnego zachwaszczenia pod koniec uprawy. Plantacja powinna być bezwzględnie wolna od roślin konkurencyjnych od wschodów aż do fazy 2, 3 liści właściwych rośliny uprawnej. Powschodowo dobrze jest podawać herbicydy Goal 240 EC lub Galigan 240 EC metodą dawek dzielonych 2-, 3-krotnie po 0,1 l/ha i unikać wielokrotnego używania preparatów zawierających substancje biologicznie czynne z tej samej grupy. Bronowanie wzdłuż rzędów broną palcową zdaje egzamin przy cebuli podrośniętej, młoda może zostać wyszarpana.
Na konferencji omówiona została także — niezbędna przy ochronie przed chwastami, chorobami i szkodnikami — prawidłowa technika opryskiwania. W pasowo-rzędowej uprawie cebuli powszechnie używa się rozpylaczy płaskostrumieniowych o kącie rozpylania 110° lub 120°. Doczekały się one standardów ISO (Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej). Standaryzacja obejmuje średnicę zewnętrzną rozpylacza, kolor i symbol cyfrowy oznaczający rozmiar szczeliny (np. dla fungicydów kontaktowych — kolor żółty, zoocydów — niebieski, herbicydów doglebowych — czerwony, a liczba z symbolu pomnożona przez 0,4 wskazuje wydatek rozpylacza w litrach na minutę) i, co się z tym wiąże, wydatek cieczy. Ułatwia to producentowi dopasowanie rozpylacza do rodzaju zabiegu i wymaganej ilości cieczy roboczej.
 |
Pionowe ustawienie szczypioru cebuli utrudnia dokładne rozprowadzenie środka na liściach. Technicznie uzasadnione jest dwukrotne przejeżdżanie opryskiwaczem tam i z powrotem, aby obie strony powierzchni pionowych były pokryte — jest to jednak nieekonomiczne. Drobne krople również skuteczniej pokrywają rośliny o wzniesionym pokroju i łatwiej się utrzymują na ich woskowanej powierzchni, ale są bardziej narażone na znoszenie przez wiatr, co powoduje straty cieczy. Zwiększenie skuteczności zabiegu, jego małą szkodliwość dla środowiska i minimalizację kosztów zapewnia w opryskiwaczach pomocniczy strumień powietrza (PSP).
Zabiegi ochronne powinny być wykonywane w temperaturze nie wyższej niż 20°C w dzień i, gdy przewidywana jest nie niższa niż 1°C w ciągu następnej nocy, przy wilgotności względnej powietrza 50–95%. Nie należy opryskiwać pola przy bezwietrznej pogodzie, ale prędkość wiatru nie powinna przekroczyć 3 m/s (przy technice PSP wiatr może być silniejszy).
Na trwałość cebuli (poza odmianą, jej zdrowotnością, odpowiednią uprawą i warunkami w przechowalni) ogromny wpływ ma stopień dojrzałości w momencie zbioru. Maksymalne opóźnianie terminu zbioru wprawdzie zwiększa plon (do 33%), ale obniża trwałość przechowalniczą (wyrastanie korzeni, szczypioru, gnicie, pękanie). Na pytanie, czy wskazane jest obcinanie szczypioru przed zbiorem, profesor Robak odpowiedział, że tak, ale pod warunkiem, że 70–80% roślin ma liście załamane, a tego samego lub następnego dnia cebula trafi do przechowalni i będzie sztucznie dosuszona. Optymalne warunki zahamowania procesów życiowych, niezbędne dla powodzenia przechowywania, są zapewnione jedynie w chłodni (temperatura 0°C, wilgotność 70–75%). Cebula przechowywana w przeważających u nas obiektach, schładzanych zimnym powietrzem zewnętrznym, po wyjęciu z przechowalni natychmiast wyrasta w szczypior i niewielki jej procent nadaje się na eksport, a wysyłana za granicę jesienią trafia na rynki w okresie dużej konkurencji i uzyskuje najniższe ceny.
Dla polskich producentów szansą stania się równorzędnymi partnerami dla kolegów z Unii Europejskiej — poza fachową wiedzą z zakresu uprawy, znajomością podstawowych zasad marketingu i znalezieniem nowych rynków zbytu — jest tworzenie zrzeszeń, które dzięki możliwości otrzymania kredytów (jakie przewiduje planowana ustawa), będą mogły unowocześnić technologię uprawy i przechowalnictwo.