Numer 06/2000
Pomimo rygorystycznych przepisów kwarantannowych i dokładnej kontroli fitosanitarnej w punktach granicznych, co roku odnotowuje się przypadki sprowadzania do kraju groźnych szkodników, w tym kwarantannowych, które w wielu sytuacjach są trudne do wykrycia i identyfikacji.
| Pomimo rygorystycznych przepisów kwarantannowych i dokładnej kontroli fitosanitarnej w punktach granicznych, co roku odnotowuje się przypadki sprowadzania do kraju groźnych szkodników, w tym kwarantannowych, które w wielu sytuacjach są trudne do wykrycia i identyfikacji. W niniejszym artykule opisałem szkodniki ważne, nie tylko z punktu widzenia kwarantanny roślin, ale i z powodu zagrożenia, jakie stwarzają w uprawie roślin ozdobnych pod osłonami. | |||
|
| |||
| Nicienie | |||
Niszczyk zjadliwy (Ditylenchus dipsaci). Znajduje się na liście krajowej szkodników kwarantannowych. Nicień ten żeruje wewnątrz cebul roślin ozdobnych. Szczególne zagrożenie stanowi dla narcyzów, których cebule sadzi się w szklarniach w celu przyspieszenia kwitnienia. Przed posadzeniem w szklarni należy sprawdzić, czy materiał importowany nie jest porażony przez tego nicienia. Niszczyka zjadliwego łatwo wykryć i zidentyfikować po przekrojeniu cebuli w poprzek. O jego obecności i żerowaniu świadczą bowiem zbrązowiałe łuski wewnętrzne tworzące pierścienie. Korzeniak bananowy (Radopholus similis) znajduje się na liście europejskiej szkodników kwarantannowych. Nicień ten żeruje wewnątrz korzeni wielu roślin szklarniowych, ale najczęściej spotykany jest na anturium. Opanowane rośliny mają zahamowany wzrost i osłabione kwitnienie, a na ich korzeniach widoczne są nekrotyczne zagłębienia. Miejsca żerowania stanowią łatwą drogę infekcji dla patogenów odglebowych. Często więc dochodzi do gnicia korzeni wskutek porażenia, głównie przez grzyby z rodzaju Pythium. Guzaki (Meloidogyne spp.), szkodniki kwarantannowe, występują na wielu roślinach uprawianych pod osłonami i w polu, powodując powstawanie kulistych narośli na korzeniach. Najbardziej znany jest guzak północny (M. hapla) — szkodnik róż (fot. 1). Warto jednak wiedzieć, że guzaki mogą żerować w korzeniach sadzonek i młodych roślin anturium i cantedeskii, nie powodując typowych narośli. | |||
|
| |||
| Roztocze | |||
Szpeciel jukkowiec (Cecidophyopsis hendersoni). Roztocz ten żeruje na najmłodszych liściach jukki, powodując brązowienie i zasychanie ich brzegów. Liczne jaja, larwy oraz osobniki dorosłe tworzą biały nalot przypominający do złudzenia nalot mączniaka prawdziwego. Roztocz narcyzowiec (Steneotarsonemus laticeps) znajduje się na krajowej liście szkodników kwarantannowych. Roztocze żerują wewnątrz cebul, w pobliżu szyjki korzeniowej wielu roślin z rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae), głównie hipeastrum, narcyza i eucharysu. Wskutek uszkodzenia pąka kwiatowego następuje silne zahamowanie wzrostu pędu kwiatowego i pojawiają się czerwone lub brązowe ordzawienia — w formie szwów — ciągnące się od cebuli aż do działek kielicha. Podobne szwy występują wzdłuż liści, które dodatkowo są zniekształcane. Roztocz szklarniowiec (Polyphagotarsonemus latus) żeruje na liściach i kwiatach wielu roślin ozdobnych, głównie gerbery, bluszczu, begonii, psianki (fot. 2), radermachery. Skutkiem żerowania szkodnika jest, w zależności od gatunku rośliny, ordzawienie dolnej strony liści (u gerbery), chropowate narośla na dolnej stronie liścia (u psianki), zamieranie najmłodszych liści (u begonii bulwiastej) lub silne skrócenie międzywęźli (u bluszczu). Rozkruszek szklarniowy (Tyrophagus neiswanderi). Roztocz przebywa w podłożu, żeruje wewnątrz tworzących się i rozwijających pąków kwiatowych lub na najmłodszych liściach. U gerbery opanowanej przez rozkruszka obserwuje się silną deformację kwiatostanów i brak kwiatów języczkowatych w okółku, a także rdzawe skorkowacenia na szypule kwiatostanowej. U mieszańców orientalnych lilii roztocz ten powoduje uszkodzenie pąków kwiatowych i zniekształcenie najmłodszych liści. | |||
|
| |||
| Wciornastki | |||
Wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis). Znajduje się na europejskiej liście szkodników kwarantannowych. Jest wektorem wirusa brązowej plamistości pomidora. Występuje na prawie wszystkich gatunkach roślin ozdobnych uprawianych pod osłonami. Szczególne zagrożenie stanowi dla chryzantemy, gerbery, róży, goździka oraz wielu roślin doniczkowych. Wskutek żerowania larw i osobników dorosłych na liściach gerbery czy chryzantemy pojawiają się charakterystyczne nekrozy, na kwiatostanach gerbery — odbarwienia tworzące plamki różnego kształtu, na kwiatach róży — czernieją końce płatków (fot. 3). Wciornastek anturiowiec (Chaetanaphothrips orchidii). Groźny szkodnik anturium żerujący wewnątrz zwiniętych kwiatostanów i liści, a tym samym trudny do zwalczenia. Najczęściej obserwuje się deformacje liścia przykwiatowego (spatha) i rozmyte, białe plamy oraz nekrotyczne smugi na liściach (fot. 4).
| |||
|
| |||
| Czerwce | |||
Czerwiec kalinowiec (Lichtensia viburni). Występuje powszechnie w krajach Europy Środkowej na różnych krzewach liściastych. W Polsce notowany jest w szklarniach na figowcu benjamińskim (Ficus benjamina). Larwy żerują na dolnej stronie liści oraz na pędach — ogładzają rośliny i zanieczyszczają je rosą miodową, na której rozwijają się grzyby sadzakowe. Wzrost krzewów jest zahamowany, a przy silnym porażeniu zamierają pędy lub całe rośliny. Przylepnica szklarniowa (Chlorpulvinaria floccifera) występuje na roślinach szklarniowych, głównie na pokrzywcu Wilkesa (Acalypha wilkesiana) i szeflerze drzewkowatej (Schefflera arboricola) 'Gold Capella'. W szkółkach notowana jest na ostrokrzewie kolczastym (Ilex aquifolium). Samice i larwy zasiedlają zarówno dolną, jak i górną stronę liści oraz ogonki liściowe i łodygi. Żerują wysysając sok rośliny, co sprawia, że jej wzrost jest zahamowany, a blaszki liściowe miejscowo odbarwione i zniekształcone. Często liście opadają. Dodatkowo podczas żerowania szkodnik wydziela duże ilości rosy miodowej, na której rozwiajają się grzyby sadzakowe obniżające wartość dekoracyjną roślin. Tarcznik czerniak (Chrysomphalus aonidum) jest bardzo często spotykany na dracenie obrzeżonej (Dracaena marginata) 'Bicolor' i 'Tricolor'. Larwy i samice (fot. 5) żerują po obydwu stronach liści. Wokół tarczek i w miejscu żerowania powstają żółte plamy. U bardzo porażonych roślin zasychają końce liści. | |||
|
| |||
| Mączliki | |||
Mączlik poinsecjowy (Bemisia tabaci). Znajduje się na europejskiej liście szkodników kwarantannowych. Pluskwiak ten jest szczególnie groźny dla poinsecji. Larwy (fot. 6) i osobniki dorosłe bytują na dolnej stronie liści. Efektem żerowania są pojawiające się na górnej stronie liści odbarwienia w postaci cętek. Dodatkowo podczas żerowania szkodnik ten wydziela rosę miodową, zanieczyszczającą liście.
| |||
|
| |||
| Mszyce | |||
Mszyca ogórkowa (Aphis gossypii, fot. 7) jest wektorem wirusa żółtej mozaiki ogórka. Pluskwiak ten występuje na wielu gatunkach roślin ozdobnych, szczególnie często na chryzantemach i roślinach doniczkowych. Skutkiem żerowania mszycy jest deformacja najmłodszych liści i zahamowanie wzrostu roślin.
| |||
|
| |||
| Muchówki | |||
Miniarka szklarniówka (Liriomyza huidobrensis, fot. 8) znajduje się na europejskiej liście szkodników kwarantannowych. Jest ona, obok miniarki ciepłolubki (L. trifolii), groźnym szkodnikiem chryzantem i gerber. Jej larwy żerują wewnątrz liści wyjadając miękisz. Drążą przy tym równowąskie korytarze i tworzą tak zwane miny.
| |||
|
| |||
| Motyle | |||
| Mól szklarniaczek (Opogona sacchari, fot. 9). Szkodnik ten opanowuje rośliny doniczkowe, głównie jukki i draceny. Gąsienice żerują tuż pod korą powodując zamieranie kłodzin. Sówka bawełnówka egipska (Spodoptera littoralis) znajduje się na europejskiej liście szkodników kwarantannowych. Żeruje na wielu roślinach uprawnych. Spośród ozdobnych opanowuje rośliny doniczkowe o dekoracyjnych liściach, np. szeflerę. Larwy żerują pomiędzy sprzędzionymi liśćmi wygryzając dziury.
| |||
