Numer 11/2000
Zainteresowanych produkcją szparagów odsyłamy do poprzedniego numeru "Hasła", w którym opisaliśmy wymagania tej rośliny, wybór stanowiska pod jej uprawę, dobór odmian sprawdzających się w naszych warunkach oraz kolejne etapy produkcji (red.).
Szparagarnie w naszym kraju zakłada się wiosną, z reguły na przełomie kwietnia i marca. Przed przystąpieniem do sadzenia karp wyrównuje się pole, wysiewa pozostałą część nawozów fosforowych i nawozy potasowe albo nawóz kompleksowy o małej zawartości azotu, np. Polifoskę. Nawozy miesza się z glebą, a następnie wyoruje się proste bruzdy (fot. 1) o szerokości 40 cm, płaskim dnie i wyrównanej głębokości około 35 cm. Odstęp między rzędami powinien wynosić minimum 150 cm, ale lepiej poprowadzić je w odległości 160–180 cm, co zapewnia dobry przepływ powietrza (szybkie obsychanie roślin) oraz dostateczną ilość ziemi do usypywania wałów w kolejnych latach, gdy rośliny się rozrosną.
Rzędy prowadzi się najczęściej z północy na południe, ale zależy to również od kształtu pola, kierunku wiejących wiatrów oraz ukształtowania powierzchni (fot. 2). Długość rzędów nie powinna przekraczać 200 m. Gdy są one dłuższe, pole trzeba podzielić drogami do zwożenia skrzynek z zebranymi wypustkami.
| ||||
|
| ||||
| Sadzenie karp | ||||
Zamówione wcześniej karpy należy sadzić bezpośrednio po ich dostarczeniu. Jeżeli nie zostały one zaprawione przez producenta, trzeba bezpośrednio przed sadzeniem moczyć je 20 minut w zawiesinie preparatu Funaben 50 WP lub Benlate 50 WP o stężeniu 0,5%. Karpy sadzi się w odległości 35–40 cm (fot. 3). Ich korzenie rozkłada się na dnie bruzdy i przysypuje 5–10-cm warstwą ziemi (grubszą, gdy gleba jest lekka i sucha).
| ||||
|
| ||||
| Pierwszy rok uprawy | ||||
| Staranne pielęgnowanie świeżo założonej szparagarni ma decydujący wpływ na uzyskiwane później efekty ekonomiczne. Przede wszystkim nie można dopuścić do jej zachwaszczenia, trzeba zwalczać szkodniki i choroby, a także nawozić plantację pogłównie azotem oraz, w razie potrzeby, nawadniać. Podczas spulchniania międzyrzędzi ziemia osypuje się do bruzd i niszczy siewki chwastów. Jednakże, gdy już wyrosną one w bruzdach, zwalczanie mechaniczne jest uciążliwe i pracochłonne. Dlatego lepiej jest używać herbicydów. Gdy pędy chwastów osiągną około 20 cm wysokości, należy opryskać je Afalonem (około 1,5 kg/ha lub 2–4 l/ha). Należy unikać opryskiwania mokrych roślin i używania herbicydów w temperaturze powyżej 20°C oraz przed spodziewanym deszczem. Zamiast całego pola, można opryskiwać tylko wały, zmniejszając odpowiednio ilość preparatu, a międzyrzędzia odchwaszczać mechanicznie. Przez około 6 tygodni po zabiegu chemicznym nie spulchnia się gleby, a gdy jest to spulchnienie niezbędne, wykonuje się je bardzo płytko. Rośliny nawozi się pogłównie azotem, z reguły trzykrotnie: po wybiciu pędów w połowie maja, w pierwszej połowie lipca oraz do połowy sierpnia. W pierwszym i drugim terminie najczęściej daje się nawóz azotowy w bruzdy, za pierwszym razem około 20 kg N/ha i około 35 kg N/ha za drugim razem. W trzecim terminie rozsiewa się nawóz (50 kg N/ha) na całą powierzchnię pola. Młode szparagi (fot. 4) reagują korzystnie na nawożenie dolistne (oprócz pogłównego zasilania azotem), dlatego do środków ochrony roślin wskazane jest dodawanie nawozów dolistnych (Florovit czy Ekolist).
Gdy pojawią się szkodniki (trzep szparagówka, mszyce czy poskrzypki), należy zwalczać je zgodnie z zaleceniami Programu ochrony warzyw. Najgroźniejszą chorobą jest szara pleśń, a czasem, zwłaszcza gdy w pobliżu znajdują się wcześniej założone szparagarnie, także rdza szparagowa. Aby zabezpieczyć rośliny przed tymi chorobami, opryskiwanie środkiem grzybobójczym jest konieczne od połowy lipca. W lipcu i sierpniu, w razie suszy, wskazane jest nawadnianie — jednorazowo dawką 25 mm. Jesienią zaschnięte pędy można wyciąć i spalić, a następnie wyrównać powierzchnię pola bronami lub włóką, po uprzednim spulchnieniu gleby w międzyrzędziach agregatem uprawowym lub glebogryzarką. | ||||
|
| ||||
| Plantacja w drugim roku | ||||
| Wiosną, przed spulchnieniem międzyrzędzi, należy wysiać nawozy — wieloskładnikowe (stosunek N : P2O5 : K2O jak 2 : 3 : 6–8) lub pojedyncze. Dawka azotu (N) powinna wynosić około 50 kg/ha, fosforu (P2O5) 60–80 kg/ha, a potasu (K2O) 150–200 kg/ha. Spulchnioną glebę można opryskać herbicydami Afalon 50 WP (1,5–2 kg/ha), Afalon Dyspersyjny (2–4 l/ha) albo Sencor (0,5–0,8 kg/ha). Zabieg pierwszym preparatem można wykonać również po wyrośnięciu pędów szparaga i chwastów, natomiast Sencor zwalcza tylko bardzo małe chwasty, ale za to działa dłużej i na ogół skuteczniej niż Afalon. Plantację nawozimy azotem pogłównie trzykrotnie — na przełomie maja i czerwca, czerwca i lipca oraz lipca i sierpnia (jednorazowo około 50 kg N/ha). Należy zwrócić uwagę na choroby i szkodniki (zwłaszcza trzepa szparagówkę, powodującego największe szkody w drugim roku uprawy). Dla jego zwalczania konieczne jest opryskiwanie insektycydami od pojawienia się młodych pędów szparagów do końca czerwca, co 7–10 dni. Pędy po zaschnięciu można ściąć i spalić (gdy są porażone) albo rozdrobnić. Przed zimą wskazane jest obredlenie rzędów. | ||||
|
| ||||
| Pierwsze zbiory w trzecim roku | ||||
Wiosną wysiewa się tylko nawozy fosforowe i potasowe. Nawożenie azotem w tym terminie może zwiększyć udział wypustek sparciałych (czyli pustych). Na stanowiskach o przeciętnej zawartości składników stosuje się przeważnie (dawka w kg/ha) 60–80 P2O5 i 150–200 K2O, a następnie spulchnia się międzyrzędzia. Zanim wypustki pojawią się nad powierzchnią gleby, nad rzędami usypuje się wały, aby uzyskać bielone, młode pędy. Rzędy są wyznaczane przez resztki pędów albo przez wykonane przed zimą redliny. Obecnie wały najczęściej formuje się agregatami talerzowymi (fot. 5) albo, na glebach cięższych, wirnikowymi. Wchodząca w skład agregatu włóka tworzy wał w kształcie trapezu i wygładza jego powierzchnię. Wysokość wału powinna wynosić około 35 cm. W pierwszym roku zbiorów wystarcza szerokość u góry 40 cm, później muszą być one szersze. Po uformowaniu wałów należy zastosować herbicydy. Pierwszy sezon zbiorów nie powinien trwać dłużej niż 3, 4 tygodnie i zakończyć się do końca maja.
| ||||
|
| ||||
| Plantacja plonująca | ||||
W drugim roku plonowania wskazane jest zakończenie zbiorów około 10 czerwca, a w dalszych latach do 20 czerwca. Jeżeli wiosna jest wczesna, a w okresie zbiorów panuje wysoka temperatura, należy kończyć je wcześniej, aby nie dopuścić do nadmiernego wyczerpania roślin (co osłabia plonowanie w następnych latach). Podstawowy sprzęt służący do zbioru to l wycinak, l pojemnik (najczęściej aluminiowa skrzynka z rączką), l packa do podsypywania ziemi i wygładzania powierzchni wałów. Dorastanie wypustki do powierzchni wału jest sygnalizowane pęknięciem gleby (fot. 6). W tym miejscu należy odsłonić wypustkę, usuwając ziemię ręką i wyciąć ją 7, 8 cm nad karpą (fot. 7). Następnie otwór trzeba zasypać i wygładzić powierzchnię gleby (fot. 8). Wypustki zbiera się dwa razy dziennie — wcześnie rano i wczesnym popołudniem. Po zbiorach należy je jak najszybciej przenieść do chłodnego i zacienionego miejsca.
Po zakończeniu zbiorów plantację nawozi się azotem (50 kg/ha). Jeśli w gospodarstwie jest obornik, można (co 2–4 lata) rozrzucić go w tym terminie. Po rozsianiu nawozów wały przegarnia się częściowo (np. kultywatorem), głównie od ich boków, pozostawiając więcej ziemi nad samymi roślinami. W ten sposób unika się uszkodzenia wielu pędów, które w miarę rozrastania się będą stanowić aparat asymilacyjny rośliny. Po zbiorach należy jeszcze do końca czerwca, co około 7 dni, zwalczać trzepa szparagówkę insektycydami zalecanymi w Programie ochrony warzyw. Do połowy sierpnia plantację dwukrotnie nawozi się pogłównie azotem. Od połowy lipca trzeba zwalczać rdzę oraz szarą pleśń. Do środków ochrony roślin warto dodać nawozów dolistnych. Co 2, 3 lata, pod koniec sezonu wegetacyjnego, wykonuje się analizę gleby — w warstwie 20–40 cm i 60–80 cm — aby przede wszystkim sprawdzić odczyn, a także zawartość magnezu, fosforu i potasu. Gdy pH wynosi poniżej 6,0, konieczne jest jesienią rozsianie i wymieszanie z glebą około 1,5 t/ha wapna magnezowego. Pole wapnuje się po ścięciu i spaleniu lub rozdrobnieniu pędów. W lecie i jesienią nie można zapomnieć o zwalczaniu chwastów. Przy dużym zachwaszczeniu i po rozrzuceniu obornika niezbędne jest użycie Sencoru 70 WG, Azotopu 50 WP lub jednej z form Afalonu (50 WP lub Dyspersyjny 450 SC). | ||||
|
| ||||
| Przygotowanie wypustek do sprzedaży | ||||
Zebrane wypustki powinny zostać schłodzone jak najszybciej po zbiorze. Najpierw myje się je, a następnie na 20 minut umieszcza się w wodzie o temperaturze około 0°C. Czas schładzania zależy od temperatury wody — przy 10°C wydłuża się do 3 godzin (dłużej nie powinno się moczyć wypustek). Schłodzone przycina się do długości 22 cm, powtórnie myje i sortuje. Sortowanie musi uwzględniać wymagania Polskiej Normy i odbiorcy. Wypustki są wiązane w pęczki po 0,5 kg lub pakowane do skrzynek z tworzywa sztucznego, a czasem do łubianek o pojemności około 7 kg (fot. 9).
Gotowe do sprzedaży szparagi mogą być przetrzymane przez 2, 3 dni w chłodni, w temperaturze 2–3°C i wilgotności powietrza 95%. Takie warunki powinny być także zapewnione w czasie dłuższego transportu. | ||||
|
| ||||
| Likwidacja plantacji | ||||
| Dobrze prowadzona szparagarnia może być eksploatowana przez około 10 lat. O likwidacji decyduje przede wszystkim jakość wypustek, które na starszych plantacjach stają się coraz cieńsze. Cena cienkich szparagów (o średnicy mniejszej niż 16 mm) jest znacznie niższa, a jednocześnie zwiększają się koszty zbioru. Gdy udział cienkich wypustek jest duży, należy plantację zlikwidować, ponieważ jej dalsze prowadzenie przestaje się opłacać. Na polu po szparagach nie można przez kilkadziesiąt lat założyć ponownie szparagarni. | ||||
