Numer 12/2000
Ceny to jeden z najważniejszych parametrów uwzględnianych przez producentów w rachunku ekonomicznym. Wielkopolska Giełda Rolno-Ogrodnicza SA w Poznaniu jest jedynym rynkiem hurtowym w Polsce, który dysponuje pełną, codzienną rejestracją hurtowych cen jabłek (wybranych odmian) w latach gospodarczych 1996/2000.
W poniższym opracowaniu uwzględnione zostały średnie notowania hurtowe z tego okresu 'McIntosha', 'Spartana', 'Idareda', 'Cortlanda', 'Lobo', 'Glostera', 'Šampiona', 'Jonagolda' oraz 'Golden Deliciousa'. Dla zaprezentowania tendencji cenowych wykorzystano ceny nominalne, realne i hipotetyczne (tabela). Pierwsze to średnie roczne ceny hurtowe na WGRO SA w Poznaniu, drugie — uwzględniają korektę cen nominalnych o skutki rocznej inflacji, a trzecie — skutki inflacji od roku gospodarczego1996/97. Dla częściowego wyeliminowania wpływu lat urodzajnych i nieurodzajnych na poziom hurtowych notowań jabłek w analizie posłużono się średnią czteroletnią z lat gospodarczych 1997–2000, na które przypadały dwa lata dobrych zbiorów (1996 — 1,95 mln ton, 1997 — 2,1 mln ton) oraz dwa lata średnich (1998 — 1,69 mln ton i 1999 — 1,6 mln ton).
Na podstawie średniej 4-letniej nominalnej ceny można stwierdzić, że najniższe notowania hurtowe uzyskiwali dostawcy 'McIntosha' i 'Spartana' (0,95–0,96 zł/kg), nieco wyższe — 'Idareda' (1,07 zł/kg) i 'Cortlanda' (1,15 zł/kg), a najwyższe — 'Golden Deliciousa' (1,65 zł/kg), 'Jonagolda' (1,51 zł/kg), 'Šampiona' (1,45 zł/kg), 'Glostera' (1,43 zł/kg) oraz 'Lobo' (1,3 zł/kg).
Notowania jabłek — zarówno w ujęciu nominalnym, jak i realnym — rosły (tabela). Średnia cena nominalna 9 analizowanych odmian w roku gospodarczym 1999/2000 była wyższa od średniej z roku 1996/1997 o 72% i przewyższała inflację o około 39,3%. Dość istotnie różniło się jednak tempo wzrostu cen nominalnych poszczególnych odmian. Największą dynamiką przyrostu charakteryzowały się notowania 'Šampiona' (110%), 'Spartana' (103%), 'McIntosha' (92,5%), 'Idareda' (91,7%), średnią — 'Lobo' (53,9%), 'Jonagolda' (57,5%), 'Cortlanda' (72,4%) i 'Golden Deliciousa' (73,8%), a najmniejszą — 'Glostera' (32%). Przyjmując, że inflacja w badanym okresie wynosiła około 32,7%, tempo wzrostu cen wszystkich odmian, z wyjątkiem 'Glostera', przekraczało jej skalę.
W ujęciu realnym (tabela) sytuacja była bardzo korzystna w pierwszych trzech analizowanych latach gospodarczych, w których rosły ceny realne wszystkich odmian, z wyjątkiem 'Idareda', w roku 1997/98 (średnia cena realna spadła o 1 grosz) i 'Glostera' (spadek aż o 21 groszy). W roku gospodarczym 1999/2000 sytuacja była już bardziej zróżnicowana — obniżyły się ceny realne 'Idareda', 'Lobo', 'Glostera' i 'Jonagolda', a notowania pozostałych odmian wzrosły.
W stosunku do notowań z roku gospodarczego 1996/97, w roku 1999/2000 ceny nominalne ośmiu z dziewięciu analizowanych odmian przewyższały skutki inflacji (tabela). Wyjątkiem był 'Gloster', którego hipotetyczna cena była wyższa od nominalnej tylko o 1 grosz.
Podsumowując należy stwierdzić, że sytuacja cenowa na rynku jabłek nie jest najgorsza. Ich nominalne i realne notowania w analizowanych latach, poza nielicznymi wyjątkami, wykazywały znaczną dynamikę wzrostu.
W dużym stopniu wiązało się to z mniejszymi zbiorami w ostatnich dwóch latach, ale również ze zmianą struktury nakładów i postępującą profesjonalizacją produkcji oraz dystrybucji jabłek w Polsce — konieczność ponoszenia dodatkowych nakładów musi znaleźć odzwierciedlenie w cenie. Nasilenie wpływu dwóch ostatnich czynników na notowania jabłek będzie w najbliższych latach zakłócać w naszym kraju ogólnoświatową tendencję relatywnego tanienia tych owoców. W szerszym ujęciu, w ocenie sytuacji cenowej na rynku jabłek należałoby uwzględnić trudny do określenia, ale znaczący, wpływ wielkości obrotów za granicą.
Korzystne tendencje cenowe niekoniecznie muszą jednak oznaczać wzrost opłacalności produkcji jabłek, gdyż w rachunku ekonomicznym należałoby uwzględnić również dynamikę kosztów, skalę produkcji, termin sprzedaży jabłek, wielkość kosztów marketingowych, itp.
Dr Michał Trzęsowski jest kierownikiem Działu Marketingu Wielkopolskiej Giełdy Rolno-Ogrodniczej SA oraz pracownikiem naukowym AR w Poznaniu
Na podstawie średniej 4-letniej nominalnej ceny można stwierdzić, że najniższe notowania hurtowe uzyskiwali dostawcy 'McIntosha' i 'Spartana' (0,95–0,96 zł/kg), nieco wyższe — 'Idareda' (1,07 zł/kg) i 'Cortlanda' (1,15 zł/kg), a najwyższe — 'Golden Deliciousa' (1,65 zł/kg), 'Jonagolda' (1,51 zł/kg), 'Šampiona' (1,45 zł/kg), 'Glostera' (1,43 zł/kg) oraz 'Lobo' (1,3 zł/kg).
Notowania jabłek — zarówno w ujęciu nominalnym, jak i realnym — rosły (tabela). Średnia cena nominalna 9 analizowanych odmian w roku gospodarczym 1999/2000 była wyższa od średniej z roku 1996/1997 o 72% i przewyższała inflację o około 39,3%. Dość istotnie różniło się jednak tempo wzrostu cen nominalnych poszczególnych odmian. Największą dynamiką przyrostu charakteryzowały się notowania 'Šampiona' (110%), 'Spartana' (103%), 'McIntosha' (92,5%), 'Idareda' (91,7%), średnią — 'Lobo' (53,9%), 'Jonagolda' (57,5%), 'Cortlanda' (72,4%) i 'Golden Deliciousa' (73,8%), a najmniejszą — 'Glostera' (32%). Przyjmując, że inflacja w badanym okresie wynosiła około 32,7%, tempo wzrostu cen wszystkich odmian, z wyjątkiem 'Glostera', przekraczało jej skalę.
W ujęciu realnym (tabela) sytuacja była bardzo korzystna w pierwszych trzech analizowanych latach gospodarczych, w których rosły ceny realne wszystkich odmian, z wyjątkiem 'Idareda', w roku 1997/98 (średnia cena realna spadła o 1 grosz) i 'Glostera' (spadek aż o 21 groszy). W roku gospodarczym 1999/2000 sytuacja była już bardziej zróżnicowana — obniżyły się ceny realne 'Idareda', 'Lobo', 'Glostera' i 'Jonagolda', a notowania pozostałych odmian wzrosły.
 |
W stosunku do notowań z roku gospodarczego 1996/97, w roku 1999/2000 ceny nominalne ośmiu z dziewięciu analizowanych odmian przewyższały skutki inflacji (tabela). Wyjątkiem był 'Gloster', którego hipotetyczna cena była wyższa od nominalnej tylko o 1 grosz.
Podsumowując należy stwierdzić, że sytuacja cenowa na rynku jabłek nie jest najgorsza. Ich nominalne i realne notowania w analizowanych latach, poza nielicznymi wyjątkami, wykazywały znaczną dynamikę wzrostu.
W dużym stopniu wiązało się to z mniejszymi zbiorami w ostatnich dwóch latach, ale również ze zmianą struktury nakładów i postępującą profesjonalizacją produkcji oraz dystrybucji jabłek w Polsce — konieczność ponoszenia dodatkowych nakładów musi znaleźć odzwierciedlenie w cenie. Nasilenie wpływu dwóch ostatnich czynników na notowania jabłek będzie w najbliższych latach zakłócać w naszym kraju ogólnoświatową tendencję relatywnego tanienia tych owoców. W szerszym ujęciu, w ocenie sytuacji cenowej na rynku jabłek należałoby uwzględnić trudny do określenia, ale znaczący, wpływ wielkości obrotów za granicą.
Korzystne tendencje cenowe niekoniecznie muszą jednak oznaczać wzrost opłacalności produkcji jabłek, gdyż w rachunku ekonomicznym należałoby uwzględnić również dynamikę kosztów, skalę produkcji, termin sprzedaży jabłek, wielkość kosztów marketingowych, itp.
Dr Michał Trzęsowski jest kierownikiem Działu Marketingu Wielkopolskiej Giełdy Rolno-Ogrodniczej SA oraz pracownikiem naukowym AR w Poznaniu