• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 12/2000

METODY ROZMNAŻANIA RÓŻ SZKLARNIOWYCH

Metoda tradycyjna
Powszechną metodą otrzymywania materiału nasadzeniowego róż do szklarni lub tuneli foliowych była, i ciągle jest, okulizacja podkładek w szkółce. Po dwóch latach uprawy w polu otrzymuje się tym sposobem silne, rozkrzewione krzewy odmian szlachetnych. Materiał taki służy do sadzenia pod osłonami, w uprawach gruntowych, gdzie podłoże stanowi uzdatniona gleba rodzima. Do tego typu uprawy są one nadal niezastąpione. Silny system korzeniowy podkładki łatwiej bowiem wytrzymuje niekontrolowane, lub kontrolowane tylko w pewnym zakresie, warunki glebowe i klimatyczne.

Metody nowej epoki
Wprowadzenie podłoży inertnych do uprawy róż pod osłonami spowodowało rewolucję w rozmnażaniu i prowadzeniu krzewów. W niewielkiej ilości podłoża, w kostce lub ofoliowanej macie wełny mineralnej (bądź podłoża kokosowego — fot. 1), nie mogły się pomieścić silnie rozbudowane korzenie podkładki krzewu przeniesionego ze szkółki. Poza tym na ponowne ukorzenienie się takich krzewów i wyrośnięcie pędów kwiatowych trzeba było długo czekać. Dlatego też coraz częściej rozmnaża się róże w inny sposób — przeważnie metodą "stentling" lub przez sadzonki pędowe.

FOT. 1. NOWE TECHNOLOGIE PRODUKJCI RÓŻ SZKLARNIOWYCH WYMAGAJĄ SPECJALISTYCZNYCH METOD ROZMNAŻANIA TYCH ROŚLIN


- Szczepienie bezwęzłowej sadzonki podkładki. Już około 18 lat temu naukowcy holenderscy zaproponowali metodę "stentling", a później w różnych krajach udoskonalano ją od strony praktycznej i powstały modyfikacje tego sposobu rozmnażania róż. Polega ona na szczepieniu bezwęzłowego odcinka podkładki zrazem odmiany szlachetnej i jednoczesnym jego ukorzenianiu oraz ich zrastaniu (rys. l).

RYS. 1. SZCZEPIENIE BEZWĘZŁOWEJ SADZONKI PODKŁADKI (METODA "STENTLING")


Zaszczepione tak rośliny umieszcza się w kostce z wełny mineralnej lub w doniczce. Można to nawet robić mechanicznie, gdyż istnieje urządzenie pozwalające zautomatyzować te czynności. Zależnie od rejonu świata, jako podkładkę stosuje się Rosa canina 'Inermis' lub R. indica 'Major', R. manetti lub R. x 'Natal Briar'. Pęd podkładki szczepi się przez stosowanie lub w kożuchówkę i spina ze zrazem za pomocą spinacza — specjalnego (fot. 2) lub zwykłego, do bielizny (fot. 3). Aby zapobiec wyrastaniu dzikich odrostów, używa się bezwęzłowej sadzonki podkładki, jednak pozbawiona asymilującego liścia, trudno i długo się ukorzenia. Mimo wszystko, tą drogą krzewy róż na podkładce otrzymuje się bardzo szybko. Po ukorzenieniu oraz wyrośnięciu pędu szlachetnego długości około 10–15 cm, czyli po około 6 tygodniach, krzewy nadają się już do sprzedaży. Kłopotliwy jest jedynie prawidłowy dobór grubości podkładki oraz zrazu odmiany szlachetnej. Ponadto dobre wyniki rozmnażania tą metodą uzyskać można jedynie zapewniając optymalne warunki otoczenia, a więc dzięki nowoczesnym rozwiązaniom technicznym. Otrzymuje się jednakże młode rośliny o dużym wigorze, natychmiast podejmujące dalszy wzrost po posadzeniu w klimatyzowanej szklarni. Krzewy takie nadają się nie tylko do uprawy w podłożach inertnych, ale także do dobrze przygotowanych i ogrzewanych upraw gruntowych.

FOT. 2. MATERIAŁ WYJŚCIOWY WYPRODUKOWANY METODĄ "STENTLING" (Z UŻYCIEM SPECJALNYCH SPINACZY) W DONICZKACH TORFOWYCH JIFFY




FOT. 3. SPINANIE PODKŁADKI ZE ZRAZEM ZA POMOCĄ KLIPSÓW DO BIELIZNY


Uczestnicząc w Trzecim Międzynarodowym Sympozjum Różanym, które odbyło się w tym roku w Izraelu, zaobserwowałam, praktykowaną tam, ciekawą modyfikację metody "stentling". Ulistnioną sadzonkę podkładki (R. indica 'Major') szczepi się ulistnionym zrazem odmiany szlachetnej (rys. 2) i przytrzymuje za pomocą spinacza. Tak przygotowaną roślinę ukorzenia się w kostce wełny mineralnej lub doniczce z substratem torfowym w temperaturze około 35°C. Ze względu na użycie ulistnionej sadzonki podkładki, rośliny ukorzeniają się znacznie łatwiej — w ciągu 14 dni — i prawie w stu procentach.

RYS. 2. SZCZEPIENIE ULISTNIONEJ SADZONKI PODKŁADKI ZRAZEM ODMIANY SZLACHETNEJ


- Okulizacja ulistnionej sadzonki podkładki. Inną metodą jest użycie, zamiast bezwęzłowego odcinka podkładki, sadzonki podkładki z jednym liściem i założenie na niej oczka odmiany szlachetnej ("budding" — rys. 3).

RYS. 3. OKULIZACJA ULISTNIONEJ SADZONKI PODKŁADKI ("BUDDING")


Jest to metoda bardziej precyzyjna od poprzedniej. W celu przeprowadzenia okulizacji sadzonki podkładki są przytrzymywane poziomo (liśćmi w dół) specjalną listwą z wgłębieniami (fot. 4).

FOT. 4. OKULIZACJA SADZONEK PODKŁADKI Z UŻYCIEM LISTWY


Po nieulistnionej stronie pędu sadzonki zakładane jest, sposobem tradycyjnym (tak, jak na szyjce korzeniowej podkładki w szkółce), oczko odmiany szlachetnej. Ciasno obwiązuje się je, wraz z "dzikim" oczkiem w kącie liścia, taśmą teflonową — w ten sposób blokuje się wyrastanie oczka podkładki (fot. 5). Zaletą tego sposobu rozmnażania jest łatwiejsze ukorzenianie się podkładki z powodu obecności asymilującego liścia. Okulizacja ulistnionych podkładek jest powszechna na południu Francji, gdzie do tego celu używa się R. indica 'Major'. Warunki otoczenia do ukorzeniania i otrzymywania nowych roślin są podobne, jak przy innych metodach.

FOT. 5. ZAOKULIZOWANE SADZONKI UKORZENIANE W KOSTKACH WEŁNY MINERALNEJ (UMIESZCZANE SKOŚNIE, OCZKIEM ZRAZA W STRONĘ ŚWIATŁA)


- Szczepienie lub okulizacja na sadzonkach korzeniowych. Powieleniem wyżej omówionych metod jest zastosowanie, zamiast sadzonki pędowej podkładki, sadzonki korzeniowej i zaszczepienie na niej odmiany szlachetnej (fot. 6). Przy wysokiej temperaturze i dużej wilgotności powietrza następuje bardzo łatwe ukorzenianie oraz zrastanie się odmiany z podkładką. Metodę tę charakteryzuje łatwiejsze ukorzenianie niż ma to miejsce w przypadku bezwęzłowej sadzonki podkładki ("stentling"). Sadzonek korzeniowych używa się najczęściej w okresie jesienno-zimowym, wykorzystując do tego celu korzenie podkładek przechowywanych w chłodni.

FOT. 6. ZASZCZEPIONE SADZONKI KORZENIOWE R. INERMIS


- Szczepienie w ręku. Ten sposób rozmnażania, zwany też szczepieniem zimowym, a po angielsku wintergraft (fot. 7), pojawił się w gospodarstwach szkółkarskich dla wykorzystania zimą wolnej siły roboczej.

FOT. 7. PODKŁADKI SZCZEPIONE W RĘKU UMIESZCZONE NA PODGRZEWANYM STOLE W SZKLARNI


Szczepi się w ręku od bardzo dawna, obecnie nie tylko w okresie przestojów, ale nawet przez cały rok. Ukorzenione podkładki wykopane ze szkółki i umieszczone w chłodni, wyjmuje się sukcesywnie i ścina część nadziemną nad szyjką korzeniową. Szczepi się je zrazem odmiany szlachetnej, obwiązuje paskiem z teflonu lub plastiku i umieszcza na stole w mnożarce. Podkładki szczepi się różnymi sposobami: przez stosowanie, w szparę, a najczęściej w kożuchówkę. Zraz to odcinek pędu odmiany szlachetnej z jednym liściem i wykształconym oczkiem, pozyskany z róż uprawianych w szklarni. Zaszczepione rośliny ustawia się na stołach ciasno obok siebie przesypując korzenie torfem. Temperatura ukorzeniania i zrastania wynosi około 24°C. Jako podkładkę wykorzystuje się najczęściej R. canina 'Inermis'. Krzewy są gotowe do sprzedaży, kiedy wyrośnięty pęd szlachetny ma około 15 cm długości i na korzeniach są widoczne włośniki. Jest to szybka metoda pozyskiwania określonych odmian róż do uprawy w podłożach tradycyjnych i organicznych nowej generacji, na przykład kokosowych.
W drugiej części artykułu przedstawione zostanie rozmnażanie róż przez sadzonki pędowe oraz w kulturach in vitro (red.).

Dr Helena Wiśniewska-Grzeszkiewicz pracuje w Pracowni Szkółkarstwa Roślin Ozdobnych Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach