• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 05/2001

WYSOKOŚĆ EMERYTURY LUB RENTY INWALIDZKIEJ ROLNICZEJ

W poprzednim numerze Autorka przedstawiła ogólnie świadczenia pieniężne wypłacane przez KRUS. W obecnym koncentruje się na zasadach ustalania wysokości świadczeń najważniejszych dla większości rolników — emerytury oraz rolniczej renty inwalidzkiej. Szczegółowe zasady wypłacania tych świadczeń zostaną podane odrębnie (red.).
Emeryturę lub rentę inwalidzką rolniczą przyznaje się według zasad określonych w przepisach ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. nr 7, poz. 25, z późn. zm.). Nie ma różnic pomiędzy ustalaniem wysokości tych świadczeń, obydwa wylicza się tak samo i oba składają się z dwóch części — składkowej oraz uzupełniającej. Wysokość obu części ustala się za pomocą tak zwanego wskaźnika wymiaru. Jest to liczba, wyrażająca w procentach stały stosunek części świadczenia do najniższej emerytury pracowniczej, czyli tak zwanej emerytury podstawowej, podawana z zaokrągleniem do drugiego miejsca po przecinku — na przykład część składkowa może wynosić 20,21%, a uzupełniająca 94,00%. Każdą z części wypłaca się w kwocie równej iloczynowi wskaźnika wymiaru i wysokości aktualnej emerytury podstawowej. Suma wskaźników wymiaru części składkowej oraz uzupełniającej (nie może być niższa od 100%, czyli od kwoty emerytury podstawowej) decyduje o pełnej wysokości przyznanego świadczenia emerytalno-rentowego.
Każda zmiana wysokości emerytury podstawowej wpływa na wysokość emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej. W przypadku zmiany wysokości tej pierwszej do ustalania wysokości emerytury lub renty rolniczej (waloryzacja świadczeń rolniczych) wykorzystuje się tak zwany wskaźnik waloryzacyjny. Wylicza się go dzieląc wskaźnik wymiaru poszczególnych części emerytury lub renty inwalidzkiej przez 100. Wysokość wskaźnika waloryzacyjnego określa się z zaokrągleniem do drugiego miejsca po przecinku (np. wskaźnik części składkowej może wynosić 0,21, a części uzupełniającej 0,94). Suma wskaźników waloryzacyjnych części składkowej i części uzupełniającej nie może być mniejsza od 1. Wskaźniki te służą do ustalania wysokości poszczególnych części emerytury lub renty inwalidzkiej — na przykład wysokość części składkowej to 0,21 x 470,51 zł (kwota emerytury podstawowej obowiązująca od 1.06.2000 r.) = 98,81 zł, a uzupełniającej — 0,94 x 470,51 zł = 442,28 zł.

Okresy podlegania ubezpieczeniu a wysokość świadczeń
Kwota rolniczego świadczenia emerytalno-rentowego zależy przede wszystkim od liczby lat podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Ponieważ ubezpieczenie to zostało wprowadzone od 1 stycznia 1991 r., ustawa zakłada, że do liczby lat (podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu) wymaganej dla przyznania emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej doliczane są również okresy:
- podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1990 r.;
- prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim od 1 lipca 1977 r. do 31 grudnia 1982 r., w którym to czasie opłacana była składka na Fundusz Emerytalny Rolników;
- prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim (po ukończeniu 16. roku życia) przed 1 lipca 1977 r., jednak nie wcześniej niż 25 lat przed spełnieniem warunków nabycia prawa do emerytury lub renty (okres ten może być jednak uwzględniony tylko wtedy, gdy zainteresowany nie podlegał w tym czasie innemu ubezpieczeniu społecznemu);
- podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu (tylko okresy, w których zainteresowany opłacał składki na ubezpieczenie społeczne), jeżeli z tego tytułu ubezpieczonemu nie przyznano prawa do emerytury lub renty na podstawie innych przepisów.

Część składkowa i uzupełniająca
Część składkową ustala się przyjmując po 1% emerytury podstawowej (najniższej emerytury pracowniczej) za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu od 1 stycznia 1991 r. Jeżeli ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu krócej niż 1 rok, to przyjmuje się po 0,25% emerytury podstawowej za każdy kwartał podlegania temu ubezpieczeniu. Procentowy wskaźnik zwiększa się o 0,5% za każdy rok pracy i prowadzenia gospodarstwa rolnego przypadający przed 1 lipca 1977 r. oraz o 1% za:
- każdy rok (niepełne lata przelicza się odpowiednio podając je w dniach, miesiącach, latach) prowadzenia gospodarstwa rolnego od 1 lipca 1977 r. do 31 grudnia 1982 r.;
- każdy rok (niepełne lata przelicza się jak wyżej) prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w nim od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1990 r. Jeżeli jednak w tym okresie za rolnika i jego małżonka opłacono roczną składkę na ubezpieczenie społeczne rolników w wymiarze wyższym niż 120% przeciętnej emerytury podstawowej w danym roku, to zamiast jednego roku przyjmuje się okres dłuższy (zastrzeżenie to dotyczy tylko rolnika i jego małżonka, a nie domowników), odpowiadający wskaźnikowi indywidualnego wymiaru składki w danym roku. Wskaźnik ten oblicza się w następujący sposób. Kwotę opłaconej składki rocznej obliczonej od hektarów przeliczeniowych i działów specjalnych oraz od osób ubezpieczonych w danym gospodarstwie (z wyjątkiem domowników) dzieli się przez liczbę tych osób. Tak obliczoną kwotę dzieli się przez 120% przeciętnej emerytury podstawowej w danym roku.
- każdy rok podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu (niepełne lata wykazuje się jak wyżej), z tym że okres ten przeliczany jest w wymiarze półtorakrotnym; nie dotyczy to jednak okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pobierania świadczeń dla bezrobotnych); jeżeli po 1 lipca 1977 r. osoba podlegała podwójnemu ubezpieczeniu (na przykład z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy poza nim) przy ustalaniu wysokości świadczenia uwzględnia się okres podwójny (rolny i pracowniczy).
Część uzupełniająca emerytury lub renty inwalidzkiej wynosi 95% emerytury podstawowej, jeżeli liczba lat przyjęta do ustalenia części składkowej jest mniejsza od 20 (lata, w których składka na ubezpieczenie społeczne została opłacona w kwocie wyższej niż przeciętna emerytura w danym roku, podlegają uwzględnieniu jako okres faktyczny, a nie dłuższy, odpowiadający wskaźnikowi indywidualnego wymiaru składki). Za każdy pełny rok powyżej 20 lat, przyjęty do ustalenia części składkowej, część uzupełniającą obniża się o 0,5% emerytury podstawowej. Część uzupełniająca nie może wynosić mniej niż 85% emerytury podstawowej (wyjątek stanowi emerytura wcześniejsza), a suma części składkowej i uzupełniającej nie może być mniejsza od emerytury podstawowej (wyjątek — emerytura wcześniejsza).
W przypadku emerytury wcześniejszej (przyznanej w wieku o 5 lat niższym od emerytalnego) część uzupełniająca jest zmniejszana o 25% emerytury podstawowej. Tak ustalona część uzupełniająca jest zwiększana o 5% emerytury podstawowej po upływie każdego roku dzielącego uprawnionego od wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn).

PRZYKŁAD

Rolnik zgłosił wniosek o emeryturę rolniczą. Oddział regionalny KRUS przyznał mu to świadczenie od 1 marca 2001 r., czyli od miesiąca, w którym został złożony wniosek. Rolnik sprzedał gospodarstwo rolne i tym samym zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Zainteresowany świadczeniem udowodnił następujące okresy pracy i ubezpieczenia:

Poza rolnictwem
- od 26.08.1974 r. do 30.04.1980 r.
- od 10.01.1981 r. do 21.05.1983 r.
Łącznie okres zatrudnienia poza rolnictwem (pracowniczy) wynosi więc 8 lat i 17 dni i można go podać jako — 8,06 (miesiące, dni podaje się jako dziesiątą lub setną część roku).

Okres prowadzenia gospodarstwa rolnego
- od 1.07.1977 r. do 31.12.1982 r. (za który opłacana była składka na Fundusz Emerytalny Rolników) — pięć i pół roku, czyli — 5,50;
- od 1.01.1983 r. do 31.12.1990 r. (okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin od 1.01.1983 do 31.12.1990) — osiem lat — odpowiada wskaźnikowi indywidualnego wymiaru składki i można go podać jako 9,12 (sposób wyliczenia — tabela)
- od 1.01.1991 r. do 31.03.2001 r. (okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu) — 10 lat i trzy miesiące — można go podać jako — 10,25.

Łącznie okresy rolnicze — 5,50 + 9,12 +10,25 = 24,87
Łącznie okresy pracownicze przeliczone w wymiarze półtorakrotnym — 8,06 x 1,5 = 12,09

Procentowy wskaźnik części składkowej:
okres pracowniczy 12,09 x 1% = 12,09%
okres rolniczy 24,87 x 1% = 24,87%
łącznie 36,96%




Wysokość części składkowej
36,96 % x 470,51 zł (emerytura podstawowa od 1.06.2000 r.) = 173,90 zł
Wskaźnik wymiaru wysokości części składkowej, według którego ta część świadczenia będzie przeliczana przy każdej zmianie wysokości emerytury podstawowej: 173,90 zł : 470,51 zł = 0,37

Procentowy wskaźnik części uzupełniającej
W podanym przykładzie rolnik prowadził gospodarstwo przez 35 lat, czyli do wyliczenia procentowego wskaźnika części uzupełniającej uwzględnia się 15 lat, czyli liczbę lat powyżej 20.
15 lat x 0,5% = 7,5%
95%–7,5% = 87,5%

Wysokość części uzupełniającej
87,5% x 470,51 zł = 411,70 zł

Wskaźnik wymiaru części uzupełniającej, według którego ta część świadczenia będzie przeliczana przy każdej zmianie wysokości emerytury podstawowej:
411,70 zł : 470,51 zł = 0,88

Łączna emerytura rolnicza przyznana rolnikowi od marca 2001 r. wynosi 173,90 zł + 411,70 zł = 585,60 zł

Od kwoty 585,60 zł potrącona będzie miesięczna zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych (w 2001 r. — 19% kwoty świadczenia minus 41,11 zł z tytułu ulgi w zaliczce).W podanym przykładzie rolnik sprzedał gospodarstwo rolne i tym samym zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Będzie mu zatem wypłacana pełna emerytura rolnicza, czyli suma części składkowej i uzupełniającej. W przypadku dalszego prowadzenia działalności rolniczej (gdyby rolnik lub jego żona byli właścicielem, współwłaścicielem bądź posiadaczem gospodarstwa rolnego podlegającego opodatkowaniu podatkiem rolnym), wypłacie podlegałaby tylko część składkowa renty inwalidzkiej rolniczej, natomiast wypłata części uzupełniającej tego świadczenia byłaby zawieszona w całości lub w określonej części (1/2, 1/4). Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników uzależnia bowiem wypłatę części uzupełniającej świadczenia emerytalno-rentowego od faktu zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej w rozumieniu przepisów tej ustawy (czyt. HO 4/2001).

Mgr Alicja Lejk-Kępka jest pracownikiem centrali KRUS w Warszawie