• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 05/2001

AZOT DLA OGÓRKÓW

Azot jest głównym składnikiem białka — podstawowego budulca komórek roślin. Dlatego powszechnie twierdzi się, że jest on motorem wzrostu wegetatywnych części rośliny. Prawidłowe żywienie nim stwarza dobre warunki do kwitnienia i owocowania rośliny. Zaznaczyć przy tym trzeba, że zapotrzebowanie na azot nie jest jednakowe w ciągu całego okresu wegetacji i zależy głównie od intensywności światła i fazy wzrostu rośliny.
W uprawie tradycyjnej
Przygotowując podłoże do wysiewu wcześnie (do marca) azot trzeba uzupełnić do poziomu 150–200 mg/l, natomiast przy wysiewach późniejszych (od marca) — do 250 mg/l. Do produkcji rozsady używa się podłoży o zawartości azotu 220–250 mg/l, niezależnie od tego, czy będzie ona szczepiona na podkładce, czy też nie. Przygotowując we własnym zakresie podłoże do produkcji rozsady można dodać do torfu wysokiego, na przykład, 2 kg/m3 nawozu wieloskładnikowego Peat Mix 11 : 25 : 24 zawierającego również mikroelementy. Przy takiej dawce tego nawozu uzyska się podłoże o zawartości azotu około 230 mg/l. Często używa się gotowych substratów torfowych, w których producent zapewnia, na przykład, 220 mg azotu azotanowego w litrze. Okres przygotowywania rozsady ogórków trwa około 4 tygodni. Jeżeli siewki posadzone są do doniczek z tworzyw sztucznych, o średnicy 10 cm (objętości około 0,45 l), czasem zachodzi konieczność ich dokarmienia w 4. tygodniu. Można wtedy użyć 0,1% roztworu saletry amonowej. Rozsada przygotowywana w pierścieniach o średnicy 10 cm — w których objętość podłoża wynosi około 0,6 l — zwykle nie wymaga dodatkowego nawożenia przed sadzeniem.
Podłoże do sadzenia 5–6-listnej rozsady na miejsce stałe nawozi się azotem do poziomu około 300 mg/l. Nadaje się ono do napełniania pierścieni, okrywania zagrzanych bel słomy, można go używać do uprawy w workach. Jeżeli jest bardzo bogate w substancję organiczną, można je nawieźć do poziomu około 400 mg/l. Również w uprawie ogórków wprost w gruncie szklarni czy tunelu foliowego należy przy nawożeniu azotem kierować się taką samą zasadą — gleby bardziej próchniczne można nawieźć do poziomu 400 mg/l, a słabsze do 300 mg/l. Za zbyt wysoki i niekorzystny dla roślin ogórka uważa się poziom powyżej 700 mg/l na glebach próchnicznych i powyżej 500 mg/l na glebach o małej zawartości substancji organicznej.
Po posadzeniu na miejsce stałe i ukorzenieniu się roślin rozpoczyna się faza intensywnego wzrostu wegetatywnego. W tym okresie należyte nawożenie azotem jest uzależnione od intensywności światła. Gdy dni są krótkie i pogoda pochmurna, nie może ono być za wysokie, ponieważ rośliny nabierają "smukłego" pokroju — wybiegają i tworzą długie międzywęźla. System korzeniowy zaś przy małej intensywności światła przyrasta bardzo powoli.
Dawkowanie nawozów jest łatwiejsze, jeśli zna się średnie i maksymalne ilości azotu pobierane dziennie przez roślinę. Wyrośnięta roślina ogórka pobiera go średnio 260 mg N, zaś maksymalnie 550 mg dziennie. Należy dodać, że dla zaspokojenia potrzeb pokarmowych rośliny ogórka trzeba dostarczyć większych ilości azotu od faktycznie przez nią przyswajanych. Wiadomo bowiem, że na wytworzenie kilograma owoców roślina zużywa przy uprawie tradycyjnej w cyklu wiosennym l,5–2,5 g azotu, zaś jesienią — gdy wykorzystanie składników jest mniej efektywne — 2–2,7 g. W uprawie bezglebowej zakres ten jest węższy — w cyklu wiosennym wynosi l,8–2 g, a jesienią 2,2–2,5 g azotu na kilogram owoców.
Nawozy pogłówne najlepiej dodawać w formie płynnej — z każdym podlewaniem (fertygacja) — w takich ilościach, aby zawartość użytych nawozów w obrębie systemu korzeniowego osiągała poziom tylko 150–200 mg/l. Stężenie dodawanego nawozu nie powinno przekraczać 0,1%, a w okresach wysokiej temperatury i intensywności światła, gdy dobowe zapotrzebowanie rośliny wynosi nawet ponad 2 l wody — nie powinno przekraczać 0,09%. EC (przewodnictwo elektryczne) dozowanego w tym czasie roztworu nie może być wyższe niż 1,6. Jeżeli nawozi się pogłównie nawozami w formie sypkiej, przez ich równomierne rozsypanie na powierzchni i wmycie słabym strumieniem wody, jednorazowa ich dawka nie może przekraczać 8–10 g na roślinę. Przy takim nawożeniu okresowym — wykonywanym zwykle nie częściej niż 2 razy w tygodniu — za optymalny uważa się poziom azotu 300–400 mg/l.

Uprawa bezglebowa
W uprawie ogórków, na przykład w wełnie mineralnej, zawartość azotu w pożywce jest uzależniona od fazy wzrostu i zaleca się ją utrzymywać w granicach: 120–140 mg/l w okresie produkcji rozsady (do 2. liścia ), 140–170 mg/l od 3. liścia, 170–190 mg/l od sadzenia do 2 tygodni po nim. W okresie intensywnego wzrostu wegetatywnego poziom ten powinien wynosić 190–220 mg/l. W czasie zbiorów dozowana pożywka musi zawierać 200–240 mg azotu w litrze, zaś w okresie intensywnego plonowania (wysypu) — nawet do 260 mg/l. Natomiast ilość azotu w środowisku wzrostu systemu korzeniowego — w roztworze wziętym z kostki — nie może przekraczać 200 mg/l, a w roztworze pobranym z płyty, gdy rośliny plonują, powinna zawierać się w granicach 190–260 mg/l.

Gdy brakuje azotu
Podane tu zawartości azotu w glebie, podłożach organicznych czy w pożywkach powinny, teoretycznie, zapewnić prawidłowe zaopatrzenie roślin. W praktyce nie zawsze tak jest, ponieważ bywa ono modyfikowane przez różne czynniki siedliska — temperaturę otoczenia i podłoża, intensywność światła, wilgotność, a także zawartość innych składników w obrębie systemu korzeniowego, pH środowiska. Dlatego czasami występują na roślinach objawy niedoborów azotu. Te, którym brakuje tego makropierwiastka, rosną wolniej i nierównomiernie, mają cienkie i wiotkie pędy. Liście są drobne, bladozielone o żółtawym odcieniu (fot. l). Objawy niedoboru azotu uwidaczniają się najpierw na starszych liściach, w dolnych węzłach, ponieważ przy jego deficycie roślina wycofuje ten składnik z liści starszych i przesyła do młodszych, szybko rosnących. Wskutek tego całe blaszki starszych liści żółkną przedwcześnie — z unerwieniem włącznie — powoli zasychają i opadają. Kwiaty nie drobnieją i dlatego wydają się stosunkowo duże. Rośliny wytwarzają więcej wąsów czepnych. Objawy niedoboru azotu widać także na owocach — ich część przykwiatowa często zakrzywia się i niecałkowicie wypełnia miąższem (fot. 2).

FOT. 1. ZBYT MAŁE NAWOŻENIE AZOTEM - ROŚLINY O JASNYM WYBARWIENIU CAŁYCH BLASZEK LIŚCIOWYCH




FOT. 2. ZA MAŁA ILOŚĆ AZOTU W ROŚLINIE POWODUJE ZNIEKSZTAŁCENIE CZĘŚCI PRZYKWIATOWEJ OWOCU (PO LEWEJ)


Objawy niedoboru azotu występują najczęściej na młodych roślinach posadzonych w podłoże z kompostu korowego lub z dużym udziałem surowej kory z drzew iglastych, w którym z ogórkami o azot konkurują drobnoustroje rozkładające te podłoża. Dlatego na początku uprawy te rośliny powinny być częściej nawożone azotem, natomiast pod koniec należy jego ilość ograniczyć. Objawy deficytu azotu występują także na roślinach starszych, na przykład uprawianych w podłożach z dużym udziałem torfu. Są one widoczne u roślin, które w suchej masie liści mają poniżej 0,1% azotu azotanowego. W liściach roślin zdrowych i prawidłowo odżywionych jego stężenie w suchej masie liści wynosi 0,1–1,6%.

Przeciwdziałanie niedoborom
Gdy występuje niedobór azotu, można ogórki zasilić dolistnie 0,2–0,3% roztworem saletry amonowej — co należy potraktować jako działanie interwencyjne, a potrzebną roślinom ilość tego pierwiastka uzupełnić nawożeniem dokorzeniowym.
Ogórki powinno się zasilać dolistnie w czasie pochmurnej pogody lub późnym popołudniem. Opryskiwanie w czasie dni upalnych powoduje szybkie odparowanie wody z powierzchni liści i może prowadzić do uszkodzenia tkanki roślin. Na efektywność nawożenia dolistnego wpływa szybkość przemieszczania się — ruchliwość — składnika, która jest ważniejsza od przedostawania się do liścia. Azot, na szczęście, należy do tych składników, które szybko przenikają przez powierzchnię liścia i szybko też przemieszczają się w roślinie. Dlatego nawożenie dolistne nim daje efekty szybko widoczne na roślinie.

Częściej bywa odwrotnie
W praktyce częściej od niedoboru spotyka się objawy nadmiernego nawożenia ogórków azotem. Rośliny są wtedy ciemno, trawiastozielone (fot. 3) i mają zahamowany wzrost. Liście w środkowej i dolnej ich części podwijają się, ogonki liściowe więdną. Przy znacznym nadmiarze azotu całe rośliny zamierają w ciągu kilku dni. Takie sytuacje występują najczęściej w przypadku uprawy w podłożu bogatym w jego rozpuszczalne formy, przy niedostatecznym nawadnianiu, rozsianiu zbyt dużych dawek nawozu azotowego i nierównomiernym rozprowadzeniu go w podłożu. Dodać do tego trzeba, że takie nadmierne nawożenie powoduje osłabienie kwitnienia roślin i późniejsze wchodzenie w okres owocowania. W uprawie tradycyjnej, gdy podłoże jest przepuszczalne, dla pozbycia się nadmiaru azotu można rośliny intensywnie podlać, usuwając go częściowo do głębszych warstw. W uprawie bezglebowej trzeba przez jakiś czas dozować pożywkę uboższą w azot. Nie mogą to być jednak zmiany drastyczne, ponieważ — bez "szoku" dla roślin — EC pożywki może się zmniejszyć tylko o 0,2.

FOT. 3. NADMIAR AZOTU UWIDACZNIA SIĘ CIEMNOZIELONYM WYBARWIENIEM LIŚCI, KTÓRE WYGLĄDAJĄ NA PRZYWIĘDNIĘTE






Przy nawożeniu azotem należy brać pod uwagę również poziom zawartości innych składników, w tym potasu. Wiadomo, że w początkowym okresie uprawy rośliny ogórka pobierają oba te składniki w stosunku 1 : 1,1. Gdy zaczynają dorastać pierwsze owoce, zwiększa się pobieranie potasu i stosunek N : K wynosi wtedy około 1 : 1,4; zaś w czasie intensywnego plonowania nawet 1 : 1,6.