• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 06/2001

DODATKI DO BUKIETÓW - DZIURAWIEC FARBIERSKI ROŚLINA, KTÓRA ROBI KARIERĘ

Dziurawiec farbierski cieszy się coraz większą popularnością jako dodatek do świeżych bukietów (fot. 1). Największe jego plantacje znajdują się w Ekwadorze, a głównym importerem pędów tego gatunku jest Europa, dokąd w ciągu trzech ostatnich lat sprowadzono niemal o 50% więcej materiału niż w poprzednim, analogicznym okresie. Dziurawce uprawia się także w Holandii, gdzie w ubiegłym roku trafiło do sprzedaży aż 30% krajowego towaru.

FOT. 1. OWOCUJĄCE PĘDY DZIURAWCA FARBIERSKIEGO SĄ CORAZ CHĘTNIEJ WYKORZYSTYWANE PRZEZ BUKIECIARZY



Gatunki i odmiany
Do rodzaju dziurawiec (Hypericum) należy około 400 gatunków — krzewów, półkrzewów i roślin zielnych. Na tak zwaną zieleń ciętą wykorzystuje się półkrzewy pochodzące z podzwrotnikowej i zwrotnikowej strefy kuli ziemskiej. Wywodzą się one głównie od dwóch gatunków, H. androsaemum i H. inodorum, które są objęte wspólną nazwą: dziurawiec farbierski. Rośliny obu dorastają do metra i są dobrze rozkrzewione. Pędy mają sztywne, lekko zdrewniałe, ciemnoczerwone i dość cienkie. Liście obu gatunków są jajowate, naprzeciwległe i wyraźnie obejmują pędy. U H. androsaemum potarte wydają nieprzyjemny, "kozi" zapach. Żółte, gwiazdkowate kwiaty mają liczne pręciki (fot. 2) i wyrastają w luźnych baldachogronach.

FOT. 2. KWIAT DZIURAWCA FARBIERSKIEGO


Ozdobą roślin są jednak przede wszystkim owoce (fot. 3), wielonasienne torebki, których kształt i wielkość zależą od gatunku, a barwa jest cechą odmiany.

FOT. 3. OWOCE NIEKTÓRYCH ODMIAN MAJĄ BARDZO ATRAKCYJNĄ BARWĘ (TU 'SWEET FLAIR')


Od H. androsaemum wywodzą się odmiany należące do grupy Androsaemum, o niedużych, wydłużonych owocach i znacznej odporności na choroby, przydatne przede wszystkim do uprawy w polu (tabela).

CHARAKTERYSTYKA NIEKTÓRYCH ODMIAN DZIURAWCA FARBIERSKIEGO


Drugą grupę, zwaną Inodorum (od H. inodorum), reprezentują odmiany o dużych, okrągłych owocach. Trzecią, najnowszą grupę, Magical, tworzą dziurawce o efektownie wybarwionych owocach i dużej odporności na rdzę. Odmiany dziurawca farbierskiego różnią się ponadto siłą wzrostu, terminem owocowania oraz liczbą owoców. W 1998 r. w obrocie na giełdach holenderskich znajdowało się 19 odmian. W następnym roku pojawiło się jeszcze 5 nowości, wśród których najlepsze ceny (82 centy holenderskie, czyli ok. 1,30 zł za pęd) uzyskiwano za odmianę 'Honey Flair' (fot. 4).

FOT. 4. ODMIANA 'HONEY FLAIR'


Ponad 50% udziału w sprzedaży aukcyjnej miała wczesna 'Excellent Flair' (fot. 5) o silnym wzroście i dużych, ciemnoczerwonych owocach, a tuż za nią znalazła się różowa 'Pinky Flair' (fot. 6).

FOT. 5. ODMIANA 'EXCELLENT FLAIR'




FOT. 6. ODMIANA 'PINKY FLAIR'



Rozmnażanie dziurawca i zakładanie plantacji
Uprawa dziurawca farbierskiego na "zieleń ciętą" może przebiegać w polu lub pod osłonami. Rośliny w tunelu tworzą dłuższe pędy, a w szklarni owocują średnio o 4 tygodnie wcześniej od rosnących na zewnątrz, zaś krzewy uprawiane w polu mają grubsze pędy, są lepiej rozgałęzione i zawiązują więcej owoców. Miejsce przeznaczone na plantację dziurawca powinno być jednak osłonięte od wiatru i nasłonecznione, a gleba żyzna oraz przepuszczalna, na przykład piaszczysto-gliniasta. W naszej strefie klimatycznej krzewy dziurawca farbierskiego należy, mimo takiego stanowiska, okryć na zimę torfem i słomą. Starannego zabezpieczenia przed mrozem wymagają szczególnie rośliny w pierwszym roku uprawy*.
Plantację polową zakłada się zwykle raz na cztery lata, choć produkcja taka może trwać tylko rok lub dwa lata. Sadzi się siewki lub ukorzenione, rozkrzewione sadzonki. N a s i o n a sieje się w szklarni w styczniu, lutym do palet-wielodoniczek o rozmiarach komórek 4 x 4 cm, wypełnionych substratem torfowym. W temperaturze 18–20°C pierwsze, dość nierównomierne wschody, pojawiają się po 6–8 tygodniach od wysiewu. Następnie siewki pikuje się do większych palet lub doniczek, wypełnionych próchnicznym podłożem, w którym rośliny pozostają do czasu sadzenia na miejsce stałe.
Bardziej wyrównanym materiałem wyjściowym są s a d z o n k i p ę d o w e. Ścina się je od połowy marca do połowy kwietnia, wyłącznie z kilkuletnich krzewów dziurawca. Okazy młodsze, zwłaszcza jednoroczne, są bowiem po przycięciu bardzo wrażliwe na przymrozki, więc zbiór sadzonek z takich krzewów może prowadzić do zniszczenia plantacji. Wyjątek stanowi odmiana 'Annebel', u której w krótkim czasie regenerują się przemarznięte pędy. Dwu-, trzywęzłowe sadzonki ścina się z wierzchołków pędów, skraca pod węzłem, traktuje preparatem stymulującym ukorzenianie, umieszcza w przepuszczalnym podłożu, obficie zrasza i przykrywa folią. W szklarni o temperaturze powietrza 20–22°C ukorzeniają się po 6–8 tygodniach od zbioru.
Plantację można założyć również z roślin otrzymanych przez p o d z i a ł. Takie krzewy wcześniej zaczynają owocować, lecz mają znacznie gorszy pokrój.
Najczęściej zalecanym terminem sadzenia dziurawców w pole jest pierwsza lub druga połowa maja. Można to robić również późnym latem, ale jedynie wtedy, gdy dysponuje się zdrowym materiałem pochodzącym z uprawy w pojemnikach i używa wyłącznie najsilniejszych roślin, które mają większą szansę przetrwania zimy. Krzewy sadzi się na zagonach gruntowych, po trzy, cztery na 1 m2. Jeżeli uprawa potrwa tylko dwa lata, można rośliny zagęścić — do 10 na metr kwadratowy. Po posadzeniu wskazane jest zamontowanie jednego piętra siatki wspierającej, co poprawia jakość pędów.

* Jest to roślina zaliczana do 6. strefy klimatycznej (wg podziału USDA), czyli takiej, gdzie przeciętna minimalna temperatura nie spada poniżej 18°C.

Nawożenie
Wczesne rozpoczęcie nawożenia wpływa korzystnie na wzrost oraz pokrój krzewów. Opóźnienie w dokarmianiu powoduje natomiast, że wzrost roślin jest nierównomierny i zwiększa się ich podatność na choroby grzybowe. Po dwóch tygodniach od posadzenia zaleca się zasilić dziurawce a z o t e m (podlać roztworem nawozu) i kontynuować podawanie tego składnika przez 4–6 tygodni.
W połowie lub w końcu czerwca, jeszcze przed kwitnieniem krzewów, wskazane jest ich intensywne dokarmianie m a g n e z e m, najlepiej w formie siarczanu magnezu. Zapobiega to czerwienieniu i zasychaniu liści w czasie owocowania, uważanemu często za objaw poparzenia roślin przez promienie słoneczne W istocie takie przebarwienie jest wynikiem przemieszczania się magnezu w warunkach niedoboru tego pierwiastka, ze starszych liści do stożka wzrostu i dojrzewających owoców. W efekcie, między nerwami blaszek liściowych pojawiają się purpurowe, symetryczne plamy, które następnie ulegają nekrozie. Wrażliwość na niedobór magnezu jest różna u poszczególnych odmian. Jedną z bardziej podatnych jest 'Excellent Flair'. Dużą rolę w przyswajaniu tego składnika odgrywa również struktura i skład chemiczny gleby. W podłożu o nieprawidłowych stosunkach powietrzno-wodnych oraz wysokiej zawartości potasu magnez może być dla roślin prawie niedostępny.
Pod koniec lipca powinno się dokarmiać plantację dziurawca zwiększonymi dawkami p o t a s u. Zapewnią one prawidłową gospodarkę wodną roślin i poprawią trwałość pędów po ścięciu.

Owocowanie i zbiór pędów
W pierwszym roku rośliny nie są jeszcze dobrze wyrośnięte, dlatego pierwszy plon z krzewów sadzonych wiosną zbiera się nie wcześniej niż w połowie września. W następnych latach dziurawce owocują wcześniej i bardziej obficie. Dwuletnie okazy dają już na początku sierpnia plon porównywalny pod względem wielkości z plonem z czteroletnich roślin, a trzyletnie krzewy zawiązują pierwsze owoce nawet w połowie lipca. Termin owocowania zależy nie tylko od wieku plantacji, ale także od odmiany. Do najwcześniejszych należą, między innymi, 'Summer Fantasy' i 'Excellent Flair', a do późnych 'Annebel' i 'October Revolution'.
Przycięcie krzewów tuż po posadzeniu, nad 2.–4. węzłem, pozwala wydłużyć okres owocowania i jest zalecane u wczesnych odmian o słabym wzroście oraz nieregularnym pokroju. Liczba owoców wzrasta na roślinach wprost proporcjonalnie do ich wieku, ale jest również w dużym stopniu cechą odmiany. Dwuletnie krzewy dziurawca zawiązują średnio 20 owoców na jednym pędzie, podczas gdy czteroletnie — już 30. Jedne z najlepiej plonujących odmian to: 'Annebel', 'Magical Fall' i 'Rheingold'. Wyjątkowo duże, ale niezbyt liczne owoce mają z kolei 'Autumn Blaze' oraz 'Albury Purple' (fot. 7).

FOT. 7. ODMIANA 'ALBURY PURPLE'


Zbiory pędów dziurawca przypadają w stadium, kiedy przekwitło przynajmniej kilka kwiatów i zaczynają się wybarwiać pierwsze owoce. Plon handlowy wynosi w pierwszym roku uprawy 30–45, w drugim 60–90, a w czwartym ponad 100 pędów/m2. Długość pędów zależy od odmiany oraz od wieku roślin. Silnym wzrostem odznaczają się przede wszystkim odmiany 'Annebel' i 'Excellent Flair', natomiast krótkie pędy ma, między innymi, 'Rheingold'.

Ochrona roślin
Uprawa dziurawców wymaga systematycznej ochrony roślin. Krzewy łatwo ulegają porażeniu przez choroby, z których największym zagrożeniem są r d z e powodowane przez grzyby Melampsora hypericorum i Uredo hyperici. Objawy zakażenia pojawiają się zwykle po raz pierwszy w czerwcu, a następnie we wrześniu. Na górnej stronie liści występują żółte cętki, a na spodniej — rdzawoczerwone lub brązowe plamki. Stopień porażenia dziurawca farbierskiego przez rdzę zależy od odporności odmiany, wieku roślin i przebiegu pogody. Największą wrażliwość na tę chorobę wykazują jednoroczne krzewy odmian 'Autumn Blaze' i 'Excellent Flair'. Patogeny rozwijają się szczególnie szybko podczas wilgotnej nocy, która występuje po dłuższym okresie suszy. Właśnie przy takim układzie pogody zaleca się opryskiwanie krzewów, nawet jeśli nie są na nich widoczne objawy porażenia. Do zwalczania rdzy nadaje się, na przykład, preparat Amistar 250 EC (0,05–0,15%).
Po kwitnieniu na opadłych płatkach kwiatów dziurawca często rozwija się s z a r a p l e ś ń (Botrytis cinerea), która później poraża pędy i liście. Ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym w czasie kwitnienia jest więc otrząsanie roślin z płatków. Warto ten zabieg przeprowadzić, gdyż nakłady pracy przy nim są mniejsze niż przy usuwaniu uszkodzonych liści ze ściętych pędów.
Plantacje zakładane z ukorzenionych sadzonek, które były zbyt długo przetrzymywane w wielodoniczkach, są podatne na z g n i l i z n ę p o d s t a w y p ę d ó w (Pythium sp.), którą zwalcza się podlewając rośliny roztworami fungicydów (np. Previcur 607 SL).
Spośród szkodników najgroźniejsze są n i c i e n i e.

Dr Joanna Przymęska pracuje w Katedrze Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Poznaniu