• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 03/1999

WARTO UPRAWIAĆ TULIPANY ''BOTANICZNE'', część I

Na rynku cebulowych roślin ozdobnych wzrasta w ostatnich latach zainteresowanie gatunkami i odmianami tulipanów, popularnie zwanych botanicznymi. Traktowane do niedawna jako wyłącznie amatorskie, obecnie coraz częściej znajdują zastosowanie w towarowej produkcji. Charakteryzują się bowiem wieloma zaletami, które mogą i powinny być wykorzystywane w różnych nasadzeniach - w parkach oraz ogrodach, szczególnie naturalistycznych. Są niezastąpione, na przykład, w alpinariach. Doskonale nadają się też do uprawy w skrzynkach balkonowych i tarasowych pojemnikach, mogą także służyć do ozdabiania wnętrz. Zastosowanie, obok tradycyjnych odmian ogrodowych, tych ''botanicznych'' sprawia, że kwitnienie tulipanów na rabatach można znacznie wydłużyć.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA
Większość odmian tulipanów z tej grupy odznacza się niskim wzrostem i średniej wielkości kwiatami, ale są również odmiany silnie rosnące, o bardzo dużych kwiatach. Niektóre gatunki wytwarzają po kilka kwiatów na pędzie. Wiele przedstawicieli tej grupy charakteryzuje się bardzo oryginalnymi, urokliwymi kwiatami oraz barwnymi, wyjątkowo dekoracyjnymi liśćmi. Tulipany ''botaniczne'' są na ogół odporne na niekorzystne warunki atmosferyczne. Nie mają też specjalnych wymagań w stosunku do środowiska. Rosną dobrze na każdej glebie, o ile jest utrzymywana w prawidłowej kulturze. Na rabatach mogą pozostawać na tym samym miejscu przez 3, 4 lata. Szereg silnie rosnących odmian nadaje się do uprawy na kwiaty cięte w polu i do pędzenia, a odmiany niskie można wykorzystać jako kwitnące, sezonowe rośliny doniczkowe. W Polsce wyraźny wzrost zainteresowania tymi tulipanami nastąpił na przełomie lat 80. i 90., kiedy to rozpoczął się masowy import cebul z Holandii. Popyt na nie z roku na rok rośnie. Tymczasem w naszym kraju niewiele jest cebul odmian z tej grupy, pochodzących z rodzimej produkcji. Wprowadzeniu ich do masowej reprodukcji nie sprzyjało przekonanie, że charakteryzują się one mniejszym niż odmiany ogrodowe współczynnikiem rozmnażania. Jednak obserwacje prowadzone w naszej Katedrze Roślin Ozdobnych wskazują, że przy dobrych warunkach tulipany te mogą dawać zadowalające plony cebul. Ponadto niższe plony (niektóre gatunki lub odmiany wytwarzają mniejsze cebule, które nie osiągają standardowych wielkości) są zwykle rekompensowane wyższymi cenami. Chcę jednak zwrócić uwagę producentom, że bardzo trudno jest dostrzec objawy chorób wirusowych na niektórych gatunkach i odmianach tulipanów ''botanicznych'', szczególnie w początkowym okresie rozwoju infekcji. Dlatego też wskazane jest, aby tulipany te, zwłaszcza u początkujących producentów, nie byty uprawiane na jednym polu z innymi odmianami, a raczej w pewnej izolacji.

GRUPY TULIPANÓW ''BOTANICZNYCH''
- Tulipany Kaufmanna. Do tej grupy należą odmiany i mieszańce wywodzące się od żółto kwitnącego gatunku Tulipa kaufmanniana. W środowisku naturalnym występuje on w Azji Środkowej, głównie w Turkiestanie. Tulipany Kaufmanna odznaczają się zwykle niskim wzrostem (15-25 cm) i najwcześniejszą ze wszystkich tulipanów porą kwitnienia. Kwiaty są dość duże - u większości odmian ich wysokość równa się połowie długości łodygi - przeważnie w czystych kolorach: kremowym, żółtym, pomarańczowym, rzadziej różowym czy złamanej bieli. Tylko nieliczne odmiany mają kwiaty w różnych odcieniach czerwieni. Cechą charakterystyczną większości odmian jest duża trójkątna plama na zewnętrznych płatkach. Płatki, zwykle spiczasto zakończone, otwierają się szeroko w dni słoneczne, co nadaje kwiatom gwiaździsty kształt. Niektóre odmiany mają kwiaty w formie kielicha. Liście są prawie siedzące, mają szarozieloną barwę, często z brązowymi smugami. Wyjątkowo dekoracyjnymi liśćmi charakteryzują się odmiany pochodzące z krzyżowania tulipanów Kaufmanna z tulipanami Greiga. Jajowate cebule okryte są najczęściej zlocisto-brązową, skórzastą łuską. U odmian bezpośrednio wywodzących się od T. kaufmanniana wewnętrzna strona łuski pokryta jest (zwłaszcza przy podstawie cebul) złocistymi włoskami. Cebule rzadko dorastają do wielkości I wyboru. Ze względu na bardzo wczesne rozpoczynanie wegetacji rośliny często bywają narażone na wiosenne przymrozki. Dlatego też odmiany z tej grupy nie powinny być okrywane na zimę słomą, lecz ściółką w ciemnym kolorze (np. kora, zleżałe trociny, węgiel brunatny czy torf), która lepiej chroni przed wiosennymi przymrozkami. Okres wegetacji odmian z grupy kaufmanniana jest krótki. Liście zaczynają zasychać w końcu maja. Na początku czerwca cebule są zwykle dojrzałe i gotowe do zbioru. Tulipany Kaufmanna sadzi się przede wszystkim w ogródkach skalnych. Mogą być uprawiane również w pojemnikach - na tarasach i balkonach - oraz jako rośliny doniczkowe w pomieszczeniach. Do starszych, bardzo ciekawych odmian z tej grupy należą: 'Fashion' (fot. 1), żółto-karminowa 'Giuseppe Verdi', jasnoróżowa 'Heart's Delight', żółto-czerwone 'Stresa' i 'Shakespeare', szkarłatno-czerwona 'Showwinner', czerwono-żółta 'Johan Strauss'.

FOT. 1. FASHION


Nowsze odmiany, na które warto zwrócić uwagę, to: biała 'Ancilla', jasnożółta z czerwonobrązową zewnętrzną stroną płatków 'Berlioz', czerwono-żółte 'Early Harverst' (fot. 2) i 'Gluck', żółta 'Golden Delight', różowa 'Jeantine', 'The First' (fot. 3) oraz czerwona 'Scarlet Baby'.

FOT. 2. EARLY HARVEST




FOT. 3. THE FIRST


- Tulipany Greiga. Jest to obecnie najliczniejsza grupa odmian wśród tulipanów ''botanicznych''. Wywodzi się od gatunku Tulipa greigii. Jest on jednym z najpiękniejszych w obrębie rodzaju. W środowisku naturalnym występuje tylko w Azji Środkowej, w Turkiestanie. Wyróżnia się dość dużymi kwiatami, szkarłatnoczerwonymi z szarozieloną plamą na żółtym tle u nasady płatków. Zewnętrzne są spiczasto zakończone, wewnętrzne - zaokrąglone, w połowie wdzięcznie wygięte, co nadaje kwiatom formę pięknego kielicha. Bardzo oryginalne są liście, o sfalowanych brzegach, brązowo paskowane, cętkowane. Odmiany wywodzące się od tego gatunku zachowały wiele jego cech, np. pucharowaty kształt kwiatów. Kolorystyka kwiatów jest różnorodna, ale rzadko spotyka się odmiany białe. Istnieją również formy dwubarwne, u których brzegi płatków mają wyraźnie kontrastującą obwódkę - żółtą, różową lub kremowobiałą. Pędy kwiatowe są dość grube, często różowe, fioletowe lub brązowe, gęsto owłosione. Odmiany tulipanów Greiga cechuje różnorodna wysokość roślin (od 15 do 55 cm) i wielkość kwiatów (długość od 5 do 15 cm). U niektórych, nisko rosnących odmian kwiaty, które osadzone są w dolnej części łodygi, jeden blisko drugiego, w początkowym okresie rozwoju wyrastają jakby z rozety liści. Dolne, najbardziej dekoracyjne liście, są duże, zazwyczaj pofalowane. Górna strona liści jest zwykle aksamitna, owłosiona i pokryta fioletowymi lub czarnobrązowymi prążkami lub plamkami. Cebule są z reguły okrągłe, często kulisto-spłaszczonego lub jajowatego kształtu. Tulipany Greiga kwitną zwykle po tulipanach Fostera, ale wcześniej niż odmiany z grupy tulipanów późnych i stanowią jedną z najciekawszych grup. Rośliny bardzo ładnie wyglądają na dużych rabatach i kwietnikach, w parkach oraz ogrodach. Wiele odmian nadaje się do pędzenia na kwiaty cięte oraz do uprawy doniczkowej. Do najważniejszych odmian, których popularność wzrasta z roku na rok, należą: żółto-czerwona 'Cape Cod', różowo-czerwona z kremowobiałym brzegiem 'Pinocchio' (niska, doskonała do pędzenia w uprawie doniczkowej) - fot. 4, pomarańczowa 'Oriental Beauty', łososiowoczerwona 'Toronto', a przede wszystkim szkarłatna 'Red Riding Hood' (syn. 'Rotköppchen' - fot. 5). Ta ostatnia, znana w Polsce pod nazwą 'Czerwony Kapturek', jest obecnie najważniejszą odmianą tulipanów ''botanicznych'', o szerokim zastosowaniu (m.in. polecana jest do pędzenia). Charakteryzuje się wyjątkowo dużym, jak na tę grupę, współczynnikiem rozmnażania.

FOT. 4. PINOCCHIO




FOT. 5. RED RIDING HOOD


Ponadto w Polsce znane są od lat takie odmiany, jak: 'Margaret Herbst' o wyjątkowo dużych czerwonych kwiatach; 'Oriental Splendor' - karminowoczerwona z żółtym brzegiem; żółta 'Yellow Dawn' oraz czerwona z szerokim, kremowobiałym brzegiem płatków 'Plaisir'. Odmiany te w ostatnich latach tracą znaczenie, głównie ze względu na niski współczynnik rozmnażania. Na początku lat 80. w uprawie znalazło się wiele nowych odmian. Do ciekawszych należą: różowe 'Ali Baba' (fot. 6) i 'Corsage' (fot. 7), bardzo oryginalna - żółta z różową plamą na zewnętrznej stronie płatków 'Bella Vista', czerwona z żółtym brzegiem 'Compostella', ciemnoróżowa 'Czaar Peter', szkarłatnoróżowa 'Diantha', ceglastoczerwona 'Jan Flaming', szkarłatna z bladożółtym brzegiem płatków 'Marina', żółto-czerwona 'Odina', czerwona, o wyjątkowo dużych kwiatach 'Princess Charmante', 'Rockery Master' (fot. 8), jaskrawoczerwona 'Sombrero', brzoskwiniowa 'Sweet Lady' (fot. 9), czerwone 'Towa' i 'Truvaille' oraz ognistoczerwona z żółtą obwódką 'United States'. Wszystkie one są godne uwagi naszych producentów.

FOT. 6. ALI BABA




FOT. 7. CORSAGE




FOT. 8. ROCKERY MASTER




FOT. 9. SWEET LADY


Opis dwu pozostałych grup - ''Tulipanów Fostera'' oraz ''Gatunków dziko rosnących i ich mieszańców'' zamieścimy w kolejnym odcinku - redakcja. Autor jest kierownikiem Katedry Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Lublinie