• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 07/2001

UPRAWA FASOLI FLAGEOLET

Od wielu lat ugruntowaną pozycję wśród uprawianych u nas i spożywanych warzyw mają fasola na suche nasiona i szparagowa. Mniej rozpowszechniona jest uprawa fasoli flageolet na zbiór zielonych niedojrzałych nasion. Ten sposób użytkowania fasoli znany jest w Polsce od ponad 25 lat. Początkowo uprawa fasoli flageolet opierała się na nasionach importowanych z Holandii. Jedyna polska jej odmiana, 'Mona', została wpisana do Rejestru Odmian w 1990 roku.
Wymagania klimatyczne i glebowe
Fasola ma duże w y m a g a n i a c i e p l n e. Optymalna temperatura dla kiełkowania nasion i szybkich wschodów wynosi 18–22°C, a 20–25°C dla wzrostu roślin. W niższej niż 15°C i wyższej niż 30°C rośliny wolniej rosną, słabiej kwitną i słabo zawiązują strąki, co prowadzi do zmniejszenia plonu. Fasola flageolet ma większe wymagania cieplne w porównaniu z innymi odmianami i jest mniej wrażliwa na działanie wysokiej temperatury. Jej uprawa amatorska może być prowadzona na terenie całego kraju, natomiast towarową zaleca się lokalizować w rejonach środkowej i południowo-wschodniej Polski, o najkorzystniejszych dla niej warunkach klimatycznych.
W y m a g a n i a w o d n e fasoli nie są duże i zależą od fazy rozwojowej roślin. Typ flageolet ma nieco większe zapotrzebowanie na wodę w porównaniu z odmianami na suche nasiona. Najwięcej wody potrzebuje fasola w okresie kiełkowania nasion, podczas kwitnienia i zawiązywania strąków. Nadmierne opady i wysoka wilgotność powietrza w okresie kwitnienia i wykształcania strąków mogą jednak powodować zahamowanie wzrostu roślin i żółknięcie liści, a ponadto zwiększają ryzyko porażenia chorobami grzybowymi.
Fasola flageolet, podobnie jak inne, jest bardzo wrażliwa na działanie wiatru, który może powodować mechaniczne uszkodzenia roślin i wysychanie bardzo delikatnych liści wierzchołkowych. Zaleca się jej uprawę w miejscach osłoniętych, ale niezacienionych. Korzystne są także osłony przeciwwietrzne — pasy wysokich roślin, na przykład kukurydzy czy słonecznika.
W y m a g a n i a g l e b o w e fasoli nie są duże. Może być uprawiana na wszystkich typach gleb o dobrych właściwościach fizycznych, umiarkowanie wilgotnych i ciepłych oraz odczynie zbliżonym do obojętnego. Może być uprawiana na wszystkich typach gleb o dobrych właściwościach fizycznych, umiarkowanie wilgotnych i ciepłych oraz odczynie zbliżonym do obojętnego. Nie nadają się dla niej gleby zbyt lekkie, o małej pojemności wodnej, oraz ciężkie i podmokłe. Fasola flageolet jest bardziej wrażliwa na nadmiar wody w glebie niż inne.

Stanowisko w zmianowaniu
Fasolę uprawia się w drugim lub w trzecim roku po nawożeniu organicznym. Typ flageolet wymaga lepszego stanowiska niż odmiany na suche nasiona. Fasola jest mało wrażliwa na przedplon — w płodozmianach warzywnych może być uprawiana po kapustnych, cebulowych, pomidorach, papryce, ogórkach, ziemniakach, a w rolniczo-warzywnych — po zbożach lub po roślinach okopowych. Na to samo pole nie powinna wracać ani być uprawiana po innych roślinach motylkowatych częściej, niż co 4 lata.

Przygotowanie pola i nawożenie
Pole pod uprawę fasoli powinno być starannie przygotowane. Przed zimą należy je głęboko zaorać, natomiast wiosną — włókuje się, kultywatoruje i bronuje. Powinno być wyrównane, a gleba pulchna, co ułatwia siew nasion oraz zapewnia ich szybkie i wyrównane wschody.
Odmiany flageolet wymagają większych dawek nawozów mineralnych niż szparagowe i na suche nasiona. Na hektar rozsiewa się jesienią lub wiosną 120 kg P2O5 (260 kg superfosfatu potrójnego) i 150 kg K2O (300 kg siarczanu potasu lub 250 kg soli potasowej). Lepszy jest siarczan potasu, ponieważ fasola niekorzystnie reaguje na formy chlorkowe. Azotu w ilości 50–70 kg N/ha (150–200 kg saletry amonowej) dostarcza się wiosną, na 1–2 tygodni przed siewem nasion. Fasola jest wrażliwa na niedobór w glebie mikroelementów — głównie boru, molibdenu i manganu. Może on wystąpić na glebach lekkich i przewapnowanych. Przy niedoborze tych pierwiastków rośliny słabo rosną i źle zawiązują nasiona.

Odmiany
Na liście COBORU znajdują się obecnie dwie odmiany karłowe fasoli typu flageolet.
'Mona' to kreacja polska, wczesna, bardzo plenna. Strąki ma średniej długości, proste lub lekko wygięte, zawierające po 6, 7 nasion średniej wielkości, cylindrycznych lub nerkowatych. Masa tysiąca świeżych nasion wynosi około 540 g. Odmiana jest średnio odporna na wyleganie, wykazuje zdolność do nieco szybszego przejrzewania. Jest odporna na antraknozę.
'Alamo' jest odmianą holenderską, wczesną, plenną. Strąki ma średniej długości, proste lub lekko wygięte, zawierające po 6, 7 małych, nerkowatych nasion. Masa tysiąca świeżych nasion wynosi około 420 g. Odznacza się prawie równoczesnym dojrzewaniem strąków. Jest odporna na antraknozę i wirusa zwykłej mozaiki fasoli, średnio tolerancyjna wobec bakteriozy.

Siew nasion i pielęgnacja roślin
Fasolę typu flageolet wysiewa się później niż szparagową i na suche nasiona — między 20 maja a 15 czerwca, w rzędy co 45–60 cm, a w rzędzie co 6–7 cm, na głębokość 2–5 cm, w zależności od wielkości nasion i typu gleby. Przy optymalnym zagęszczeniu na powierzchni metra kwadratowego powinno rosnąć 25–30 roślin. W zależności od wielkości nasion i rozstawy rzędów, na hektar wysiewa się 90–130 kg nasion. Jeśli na polu dawno nie była uprawiana fasola, zaleca się potraktowanie nasion szczepionką zawierającą aktywne rasy bakterii brodawkowych Rhizobium leguminosarum bv. phaseoli (Nitragina). Przy siewie nasion wcześniej zaprawionych chemicznymi środkami ochrony roślin szczepionkę miesza się z glebą (50 kg/ha).
Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne to spulchnianie gleby i zwalczania chwastów. Fasola jest wrażliwa na zaskorupienie gleby w początkowym okresie wzrostu, ale spulchnianie międzyrzędzi powinno być płytkie, najwyżej na głębokość 3–5 cm, aby nie uszkodzić korzeni bocznych znajdujących się płytko pod powierzchnią gleby. Zachwaszczenie tej uprawy może być problemem do czasu zakrycia międzyrzędzi przez rośliny — ręczne lub mechaniczne odchwaszczanie przeprowadza się kilka dni po wzejściu roślin, a drugi raz przed kwitnieniem. Zabiegi te można wyeliminować lub ograniczyć do jednego, wykorzystując herbicydy zalecane w Programie ochrony warzyw (HO 1/2000). Jeżeli zwalcza się chwasty chemicznie, nasiona należy wysiać nieco głębiej.
Korzystny wpływ na wielkość i jakość plonu zielonych nasion ma nawadnianie plantacji w okresie kwitnienia i zawiązywania strąków. Należy je przeprowadzać w godzinach rannych podając jednorazowo dawkę wody odpowiadającą 20–25 mm deszczu.

Zbiór i przechowywanie
Fasolę typu flageolet zbiera się, gdy strąki są dobrze wypełnione nasionami, a te są w pełni wyrośnięte, ale jeszcze soczyste, zielone, z liścieniami rozchodzącymi się pod naciskiem palców. W momencie zbioru nasiona powinny zawierać około 40–45% suchej masy. Odmiany typy flageolet osiągają dojrzałość zbiorczą po upływie 90–100 dni od siewu, gdy 60% strąków na roślinie jest dobrze wypełnione, co — w zależności od terminu siewu — przypada w drugiej połowie sierpnia lub na początku września. Zbiór przeprowadza się dwufazowo. Po skoszeniu rośliny dosusza się przez 1, 2 dni na polu, a następnie młóci. Plon zielonych nasion fasoli flageolet wynosi 2–3 t z hektara. Nie nadają się one do dłuższego przechowywania, po zbiorze powinny być jak najszybciej przetworzone. W temperaturze 2–4°C i wilgotności względnej powietrza około 85% mogą być przechowywane tylko przez 2, 3 dni.

Dr hab. Wanda Wadas jest pracownikiem Akademii Podlaskiej w Siedlcach