Numer 07/2001
Balkony i rabaty dekorowane są zazwyczaj gatunkami ozdobnymi z kwiatów. Tymczasem rośliny te wyglądają efektowniej na tle innych, o atrakcyjnym ulistnieniu lub ozdobnych pędach (fot. 1). Liście takie mogą mieć różne odcienie zieleni, bywają też srebrzyste lub pstre. Z kolei pędy roślin tła często wyróżniają się ciekawym pokrojem, wzniesionym lub zwisającym. Gatunki o opisanych cechach nazywa się czasem (za literaturą niemiecką) roślinami strukturalnymi. Poszerzają one możliwość tworzenia oryginalnych zestawów roślin uprawianych w pojemnikach czy na rabatach.
Do wyboru mamy dość dużo gatunków o rozmaitych właściwościach (przede wszystkim różna siła wzrostu i wymagania świetlne) oraz zastosowaniu. Poniżej przedstawiam kilka ważniejszych roślin tła połączonych w grupy o zbliżonych cechach. | ||||||||
|
| ||||||||
| Niskie, wolno rosnące, na miejsca słoneczne | ||||||||
- M a c i e r z a n k a c y t r y n o w a (Thymus x citriodorus) to naturalny mieszaniec o zapachu cytryny. Ta silnie rozgałęziona krzewinka, nieprzekraczająca 20 cm wysokości, pokryta jest drobnymi, jajowatymi liśćmi długości 5–8 mm (fot. 2), nieopadającymi na zimę. U odmiany 'A u r e u s' są one złotożółte, a u 'D o o n e V a l e y' dwubarwne, zielono-żółte (fot. 3). Po nastaniu chłodów zabarwiają się na brązowo-czerwono. Obie odmiany, o płożących pędach, tworzą gęste poduszki osiągające 10 cm wysokości. 'S i l v e r Q u e e n' ma wzniesione pędy z zielonymi liśćmi o białej obwódce. Opisane macierzanki kwitną różowo lub karminowo, zwykle w początku sierpnia. Kwiaty ich nie są efektowne.
Macierzanki nie znoszą konkurencji ekspansywnych roślin. Oprócz ciepłego i słonecznego stanowiska, ich wzrostowi sprzyja podłoże raczej lekkie, niezbyt wilgotne, o pH 6,0–6,5. W produkcji na dużą skalę macierzanki rozmnaża się w lutym, marcu z sadzonek pędowych. Przed sprzedażą, w maju, powinny być dwukrotnie uszczknięte. - K a l o c e f a l u s B r o w n a (Calocephalus brownii). Roślina tworzy niewielkie "krzaczki" o wzniesionych pędach pokrytych szarosrebrzystym kutnerem (fot. 4). Ani drobne, łuskowate liście, ani kwiatostany nie stanowią ozdoby. Przed rozwinięciem koszyczki są również srebrzyste, a potem kwitną żółto. Rośliny mateczne zimuje się w pomieszczeniu o temperaturze nie niższej niż 7–10°C. Wytwarzaniu korzeni przez sadzonki i początkowemu wzrostowi roślin sprzyja temperatura 18–20°C, potem 10–15°C. Ukorzenione w lutym sadzonki sadzi się po jednej do doniczki, a w marcu — po trzy. Zaleca się co najmniej jedno uszczknięcie wierzchołków pędów. Na miejsce stałe rośliny sadzone mogą być dopiero wtedy, gdy minie obawa nadejścia przymrozków. Kalocefalus toleruje okresowe susze, ale jest wrażliwy na zasolenie podłoża, więc źle znosi sąsiedztwo roślin wymagających silnego nawożenia. Zaleca się dla C. brownii utrzymanie lekko kwaśnego odczynu podłoża (pH 6,0–6,5).
- M i ę t a w o n n a (Mentha suaveolens). Gatunek ten, o jabłkowym zapachu, zyskał popularność po odkryciu biało-zielonej odmiany 'V a r i e g a t a' (fot. 5). Sposób i warunki rozmnażania mięty zbliżone są do opisanych u kalocefalusa (czyt. też HO 8/2000). Podłoże w miejscu przeznaczenia M. suaveolens powinno być kwaśniejsze (pH 5,0–6,0) i stale umiarkowanie wilgotne. Mięta źle znosi okresowe przesuszanie, natomiast przy nadmiarze wody grozi roślinom porażenie szarą pleśnią. Zbyt intensywne nawożenie pobudza miętę do nadmiernego wzrostu i wówczas może ona zagłuszyć sąsiadujące rośliny. Lekkie przymrozki jej nie szkodzą.
- P i l e a d r o b n o l i s t n a (Pilea microphylla). Jest to roślina zielna, nieprzekraczająca 10–15 cm wysokości, o silnie, płasko rozgałęzionych pędach (fot. 6). Pokryte są one gęsto drobnymi liśćmi różnej długości (1,5–5 mm). Sadzonki ukorzenia się w 20°C, a dalszy wzrost powinien się odbywać w pomieszczeniu o temperaturze 12–14°C. Pilea drobnolistna nie znosi przymrozków. Gatunek ten był kiedyś popularną rośliną doniczkową.
- S z a ł w i a l e k a r s k a (Salvia officinalis). Znana wcześniej jako gatunek leczniczy i przyprawowy, stała się jedną z ważniejszych balkonowo-rabatowych roślin tła. Jej ozdobę stanowią kolorowe liście. U odmian 'A u r e a' i 'I c t e r i n a' są szarozielono-żółte, natomiast 'P u r p u r a s c e n s' — ciemnozielono-fioletowe. Odmianę 'T r i c o l o r' charakteryzuje połączenie zielonego z białym (obwódka), a u młodych liści na jasnym tle występują dodatkowo różowe przebarwienia (fot. 7).
Szałwie rozmnaża się z sadzonek w lutym i marcu, jak wszystkie dotąd omawiane gatunki. Sadzonki zbiera się z roślin przezimowanych w temperaturze 6–8°C. Barwy liści stają się intensywniejsze w chłodzie, dlatego przed posadzeniem na stałe miejsce szałwie uprawia się w pomieszczeniach o temperaturze nie wyższej niż 10–12°C. Na otwartym terenie można te rośliny sadzić nawet przed ustąpieniem przymrozków, gdyż S. officinalis nie przemarza u nas, nawet podczas ostrych zim. Szesnaście roślin posadzonych na 1 m2 tworzy po dwóch miesiącach zawarty, barwny kobierzec 25-centymetrowej wysokości. - S a n t o l i n a c y p r y s i k o w a (Santolina chamaecyparissus). Jej jasne, srebrzyste pędy, z igiełkowatymi liśćmi (fot. 8), świadczą o światłolubności i odporności tej rośliny na susze. Jest to silnie rozgałęziony półkrzew, dorastający w naszym klimacie do 30 cm wysokości. Dobrze znosi strzyżenie, co pozwala nadać roślinom dowolną wysokość lub rozmaite formy. Mateczniki zimą przechowuje się w szklarni o temperaturze 6–8°C. Sadzonki ukorzenia się od lutego do kwietnia w podobnych warunkach, jak inne omawiane tu gatunki. Podłoże dla santoliny powinno być dobrze przepuszczalne, o pH 6,0–6,5. Nadmiar wody może zniszczyć rośliny. Znoszą one natomiast przymrozki, raz na kilka lat santoliny zimują u nas w polu. Rośliny nieprzycinane mogą zakwitnąć latem. Niezbyt atrakcyjne, żółte koszyczki kwiatowe mają średnicę 1,5–2 cm.
| ||||||||
|
| ||||||||
| Silnie rosnące, na miejsca słoneczne | ||||||||
- K o c a n k i w ł o c h a t e (Helichrysum petiolare, syn. Gnaphalium lanatum) to cenione srebrzyste tło dla innych, silnie rosnących gatunków balkonowych, na przykład kaskadowych petunii czy werben. Nadmierną ekspansję kocanek ograniczyć można przycinaniem. Ten półkrzew, o pokładających się pędach i owalnych liściach, pokrytych jasnymi, filcowatymi włoskami, dostępny jest w wielu odmianach. Liście mogą być ciemnozielone, żółte (np. 'G o l d') czy zielone z żółtym obrzeżeniem (np. 'R o n d e l l o' — fot. 9).
Równie intensywnym wzrostem, jak H. petiolare, ale znacznie mniejszymi liśćmi odznaczają się k o c a n k i d r o b n o l i s t n e (H. microphylla). Dostępna u nas jest srebrzysta odmiana 'S i l v e r' tego ostatniego gatunku (fot. 10).
Sposób rozmnażania kocanek i dalsza ich pielęgnacja są podobne, jak u poprzednio omawianych rodzajów. Po ukorzenieniu należy rośliny dwukrotnie uszczknąć i do czasu posadzenia na miejsce przeznaczenia uprawiać je w szklarni o temperaturze 13–16°C. Jasna barwa liści kocanek sugeruje ich odporność na suszę. W rzeczywistości zużywają one sporo wody — tym więcej, im słoneczniejsze stanowisko. Objawem okresowego niedostatku wilgoci w podłożu jest zamieranie końców pędów. Roślina nie może zimować w gruncie. - K o m o n i c a p l a m i s t a (Lotus maculatus) i podobny gatunek, L. berthelotii to rośliny o wiotkich, pełzających pędach. Ozdobą tych komonic są szarozielone, igiełkowate liście oraz oryginalne kwiaty, podobne kształtem i barwą do płomieni świec (fot. 11). Odmiana 'G o l d F l a s h' kwitnie pomarańczowo, a 'R e d F l a s h' czerwono.
Warunkiem kwitnienia jest poddanie roślin działaniu temperatury 4–6°C przez 4–6 tygodni. Z tego powodu komonice kwitną u nas tylko na wiosnę (jeśli producent poddał je działaniu chłodów), a później latem już nie (czyt. też HO 11/96). Nie umniejsza to jednak ich walorów jako roślin tła. Posadzone w wiszących pojemnikach tworzą atrakcyjne girlandy szarozielonych pędów, a rosnące na płaskiej powierzchni — efektowny dywan. Komonice tolerują dłuższe okresy suszy, a nadmiar wody jest dla nich szkodliwy. Nie znoszą natomiast ujemnej temperatury. Podłoże do ich uprawy powinno być dobrze przepuszczalne, o pH 6,5. Sposób rozmnażania i pozostałe zabiegi uprawowe nie różnią się od tych u wcześniej opisanych roślin. - P l e k t r a n t u s (Plectranthus coleoides). Dawno znany i uprawiany, a potem zapomniany, zyskał obecnie rangę ważnej rośliny tła. Tworzy około metrowej długości, pełzające lub zwisające pędy, pokryte wonnymi, biało obrzeżonymi liśćmi (odmiana 'V a r i e g a t a' — fot. 12). Niebieskie kwiaty są mało widoczne. Jednorazowe uszczknięcie ukorzenionych sadzonek wystarczy do dostatecznego rozkrzewienia się rośliny. Plektrantus jest bardzo ekspansywny.
| ||||||||
|
| ||||||||
| Niskie, na miejsca cieniste | ||||||||
- T o j e ś ć r o z e s ł a n a (Lysimachia nummularia) to rodzima, zimotrwała bylina o wiotkich, pełzających pędach, długości do 50 cm. Są one gęsto pokryte parami owalnych, niezimujących liści (fot. 13) wielkości małych monet (stąd nazwa łacińska gatunku, od nummularis = pieniążkowaty). Nieliczne żółte kwiaty pojawiają się od maja do lipca. W stanie naturalnym tojeść rośnie w miejscach wilgotnych i cienistych. Rozpowszechnione są jej odmiany 'A u r e a' oraz 'G o l d i i' o żółtych liściach, zieleniejących pod koniec lata.
- J a s n o t a p l a m i s t a (Lamium maculatum) to także kwitnąca, pospolita u nas roślina. Jej główną ozdobą są barwne liście (czyt. też HO 6/99). Do dekoracji balkonów i rabat zastosowanie znalazły odmiany 'W h i t e N a n c y' oraz 'B e a c o n S i l v e r', o srebrzystych liściach (fot. 14), oraz żółtolistna 'G o l d e n N u g g e t'. Jedną z nowszych odmian jest 'G o l d e n A n n i v e r s a r y' (fot. 15).
- B l u s z c z y k k u r d y b a n e k (Glechoma hederacea) też rośnie u nas dziko w miejscach wilgotnych i lekko zacienionych. Płożącymi pędami pokrywa gęsto powierzchnię gruntu, tworząc deseń z nerkowatych, zimozielonych, podobnych do bluszczu liści. Dla celów ogrodniczych wykorzystuje się odmianę 'V a r i e g a t a' o biało-zielonych liściach (fot. 16). Zdobi się nią okna i balkony. Zwisające pędy osiągają długość do 2 m (czyt. też HO 10/96).
Rozmnażanie trzech wyżej wymienionych gatunków z grupy niskich roślin miejsc cienistych nie różni się od tego zalecanego dla innych, wcześniej opisanych. Prof. dr hab. Zbigniew Pindel pracuje w Katedrze Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Krakowie | ||||||||
