Numer 08/2001
Uprawa porzeczki czerwonej przez ostatnie trzy lata była bardzo opłacalna, średnia cena płacona przez przemysł producentom w tym okresie wynosiła około 3,83 zł/kg. Przyczyniło się to do powstania wielu dużych i małych plantacji. W Skierniewicach 6 czerwca odbyła się ogólnopolska konferencja poświęcona intensyfikacji produkcji porzeczek i agrestu. Spośród wielu wystąpień zajmujących się wdrażaniem i zastosowaniem nowoczesnych metod produkcji, kilka przedstawiam poniżej. Prowadzenie plantacji na najwyższym poziomie pozwoli w okresie wysokiej opłacalności doraźnie zwiększyć dochody, a w latach spadku koniunktury — przetrwać.
| Nowe odmiany | |
| Nowości odmianowe oraz perspektywy hodowli porzeczki i agrestu omówił dr Stanisław Pluta z ISK. Jego zdaniem, warto sadzić 'Tibena' i 'Tisela', które plonują obficie i regularnie, a pokrój ich krzewów oraz inne cechy morfologiczne spełniają wymogi maszynowego zbioru owoców. W przyszłości mogą zastąpić 'Titanię' i 'Ben Lomonda'. Istnieje również szereg nowych klonów (83 x 80/1, B.L. X/7, PC-15,PC-106 oraz PC-36), które w doświadczeniach odmianowo-porównawczych dorównywały, a nawet znacznie przewyższały w plonowaniu odmiany standardowe ('Ojebyn', 'Titania', 'Ben Lomond'). Odmiany 'Sjuta Kijewska', 'Sanjuta' (Ukraina) oraz 'Lentaja' (Rosja), plonowały w doświadczeniach prawie o 100% lepiej niż standardowe. Średnia masa jednego owocu była u nich również największa i wynosiła od 0,90 g do 1,58 g. Pierwszych pełnych wyników doświadczeń nad nowymi odmianami agrestu można się spodziewać około roku 2005. W 2000 roku najlepiej plonowała 'Invicta' (W.Brytania), 'Rzeszowski' (Polska), największe owoce miały 'Invicta', 'Biały Triumf' i 'Rzeszowski'. Odporna na mączniaka agrestu okazała się ukraińska odmiana 'Niesłuchowski'. | |
|
| |
| Porzeczka i agrest na rynek detaliczny | |
| Nowe odmiany porzeczki i agrestu oraz możliwość wykorzystania ich w handlu detalicznym przedstawił w swoim wystąpieniu dr Józef Gwozdecki. Chcąc myśleć o produkcji na rynek owoców deserowych należy przedłużyć ich obecność na rynku. Uprawa porzeczki czarnej oraz czerwonej w nieogrzewanym tunelu foliowym przyspiesza dojrzewanie owoców o około 2 tygodnie. Dla przyspieszenia lub opóźnienia zbioru porzeczki czarnej istotne jest również używanie sadzonek frigo. Po wykopaniu umieszcza się je w chłodni w temperaturze około –2°C, po przejściu okresu spoczynku w chłodni (około 6 tygodni), pozostawia się je przez 2 tygodnie w temperaturze 12°C, dopiero wtedy mogą być przeniesione do wyższej temperatury. Coraz częściej w UE owoce porzeczki czarnej przeznaczone do sprzedaży opóźnionej przechowywane są w chłodniach z KA. Rozwój rynku detalicznego owoców tej wyjątkowo cennej dietetycznie rośliny stworzył możliwość wprowadzenia do uprawy towarowej w Polsce nowych odmian amerykańskiego gatunku wywodzących się od porzeczki wonnej (R. odoratum). Wyselekcjonowane odmiany pochodzenia amerykańskiego 'Crandal' i 'Giant Missouri' oraz wyhodowane na terenie byłych republik Związku Radzieckiego 'Drużba', 'Saliut' oraz 'Wenera' charakteryzują się odpornością na choroby, mróz oraz jędrnymi i trwałymi owocami o orzeźwiającym smaku. Odmiany te mogą być cennym urozmaiceniem późno dojrzewających porzeczek. Obecnie wszystkie owoce porzeczki czerwonej trafiają do przetwórstwa, a na plantacjach dominuje 'Holenderska Czerwona' oraz 'Rondom'. Podobnie, jak w przypadku porzeczki czarnej, coraz korzystniej jednak przedstawia się produkcja owoców deserowych. Do tego typu uprawy nadają się odmiany o dużych gronach, atrakcyjnie wyglądających w małych opakowaniach, takie jak 'Jonkheer van Tets', 'Rosetta', 'Rovada' oraz 'Blanka'(porzeczka biała). Krzewy, z których owoce przeznaczone są na rynek detaliczny, powinny być prowadzone w formie szpalerowej. Obiecująca jest forma krzewów porzeczki czerwonej z jednym pędem szkieletowym, sadzonych co 25 cm. Agrest uprawiany jest wyłącznie dla przemysłu, który preferuje białe owoce. Do sprzedaży detalicznej nadają się duże owoce, zarówno jasne, jak i kolorowe, do tego typu odmian zaliczamy 'Biały Triumf', 'Czerwony Triumf' oraz ' Rzeszowski'. Pienne formy oraz uprawy w formie szpalerowej są optymalnym rozwiązaniem dla plantacji agrestu mającej spełniać wymagania IPO. Produkcja tego gatunku na przyspieszony i opóźniony zbiór wygląda podobnie, jak w przypadku porzeczek. | |
|
| |
| Przydatność przemysłowa | |
| Porzeczka czarna należy do najwartościowszych surowców w przetwórstwie owoców jagodowych. Dr Witold Płocharski z ISK w Skierniewicach zwracał uwagę na promocję w środkach masowego przekazu właściwości dietetycznych soku z czarnej porzeczki. W USA w ostatnich latach, dzięki reklamie, zdołano zwiększyć sprzedaż soków z owoców cytrusowych o 10%, zwiększając tym samym dochody producentów o 50%. Jeśli produkuje się owoce dla przemysłu, trzeba liczyć się z coraz częstszą kontrolą zawartości w nich ekstraktu, witamin, składników mineralnych oraz jednolitości i intensywności wybarwienia. Odmiany porzeczek uprawiane w Polsce z przeznaczeniem dla przemysłu spełniają wymagania unijnego Kodeksu Praktyki (COP). Nowe odmiany wymienione przez dr. S. Plutę charakteryzują się większą niż przeciętna zawartością ekstraktu i bardzo dużą zawartością antocyjanów. | |
|
| |
| Drugie miejsce w światowej produkcji | |
| Zagospodarowanie owoców porzeczki i agrestu na świecie omówił dr Kazimierz Kubiak. Polska należy do największych producentów porzeczki na świecie, zaraz po Federacji Rosyjskiej. Średnia roczna krajowa produkcja ogółem w latach 1991–2000 wynosiła 173 tys. ton. Przyczyną załamania się opłacalności czarnej porzeczki był spadek koniunktury na rynkach zagranicznych w latach 1991–1997. Wysokie ceny tych owoców w ostatnich trzech latach (w 2000 roku przemysł płacił średnio 4,50 zł/kg porzeczki czarnej), spowodowały ponownie znaczne zainteresowanie zakładaniem nowych plantacji, ale niekontrolowany wzrost produkcji może być przyczyną załamania się rynku tego atrakcyjnego gatunku. Produkcja porzeczek wykazywała jednak w latach 1995–99 niewielką tendencję malejącą (–3,0% w przypadku czerwonej oraz –2,1% czarnej). Obserwuje się z kolei duże zapotrzebowanie na te owoce ze strony odbiorców zagranicznych oraz wzrost oferowanych przez nich cen. Ekonomiczne warunki produkcji agrestu są już stabilne, zwłaszcza jego eksport, o czym świadczą wysokie ceny uzyskiwane za te owoce w Niemczech (średnio 4 DM/kg). | |
|
| |
| Nawadnianie | |
| Do zakładania systemów nawadniających namawiał plantatorów dr Waldemar Treder z ISK. Zwracał uwagę, że może ono podnieść plon o około 30% tylko w latach z małą sumą opadów. Przy obecnej koniunkturze wzrost plonowania może być jednak bardzo opłacalny. Za optymalną odległość między kroplownikami uznał 0,5 metra. Koszt założenia węży kroplujących na plantacji waha się od 900 do 4000 zł/ha (bez kolektora i dodatkowych urządzeń doprowadzających wodę). Dobre rezultaty osiąga się zakładając węże cienkościenne zagłębione na kilka centymetrów w glebie. | |
|
| |
| Maszyny | |
| Maszyny umożliwiające wykonywanie prac na coraz większych plantacjach porzeczek i agrestu przedstawił w swoim wystąpieniu dr Paweł Wawrzyńczak z ISK. Stosując sadzarki do krzewów, sekatory pneumatyczne, podcinacze krzewów, kosiarko-rozdrabniacze, rozrzutnik do pasowego wysiewu nawozów mineralnych specjalistyczne belki do herbicydów oraz opryskiwacze można całkowicie zmechanizować produkcję. Poprawne użycie maszyn na plantacji pozwala obniżyć nakłady pracy ręcznej i ciągnikowej, a to z kolei — zakładać wielohektarowe plantacje agrestu i porzeczek. |