Numer 10/2001
Owoce tego gatunku mogą być zamrażane w całości, w postaci kostki albo plastrów. Prawie wszystkie polskie mrożonki pomidorów eksportowane są do krajów Unii Europejskiej. Głównymi ich odbiorcami są Wielka Brytania, Holandia, Niemcy i Francja.
| Jakość owoców | ||
Z pomidorów typu przemysłowego wyodrębniła się grupa odmian uprawianych z przeznaczeniem do mrożenia. Do najważniejszych cech, jakimi powinny charakteryzować się ich owoce należą: duża twardość, intensywnie wybarwiony miąższ, brak zielonej piętki, zawartość suchej masy powyżej 6%, mały udział komór nasiennych (taki mają odmiany o wydłużonych owocach — fot. 1) i substancji galaretowatej, grube (7–9 mm) ścianki obwodowe. Owocom przeznaczonym do mrożenia stawia się większe wymagania jakościowe, niż stanowiącym surowiec do produkcji koncentratu. Niedopuszczalne są uszkodzenia skórki, plamy lub pęknięcia.
Wspólną cechą odmian przydatnych do mrożenia jest ich dość długi okres wegetacji — zaliczane są do średnio wczesnych, średnio późnych lub późnych. Uprawa pomidorów przeznaczonych do mrożenia nie różni się zasadniczo od zaleceń dla inaczej użytkowanych odmian tego warzywa w polu. Z powodu długiego okresu wegetacji tych pierwszych, należy szczególną uwagę zwrócić na wszystkie czynniki umożliwiające uzyskanie wcześniejszego plonu (jakość rozsady, przyspieszanie dojrzewania owoców etefonem). Unikać należy czynników opóźniających plonowanie (np. przenawożenia azotem). | ||
|
| ||
| Odmiany do mrożenia | ||
W Gospodarstwie Doświadczalnym lubelskiej AR w Felinie badano plonowanie oraz cechy użytkowe dotyczące przydatności do mrożenia dwunastu odmian pomidorów o wydłużonym kształcie owoców. Odmiany średnio wczesne: 'Bazalt' — samokończąca, o dość silnym wzroście; owoce średniej wielkości (ok. 70 g), twarde, wyrównane pod względem kształtu i wielkości. 'Benito' F1 — samokończąca, o silnym wzroście, plenna; owoce twarde, lekko wydłużone, o masie około 70 g. 'Konsul' (fot. 2) — o pokroju średnio zwartym, plenna; owoce wydłużone, twarde, bez tendencji do pękania i zniekształceń, o masie około 60–70 g. 'Kmicic' — samokończąca, o pokroju średnio zwartym, plenna, o dobrej strukturze plonu; owoce twarde, ciemnoczerwone, kształtu lekko gruszkowatego, o średniej masie około 70–80 g, łatwo odrywające się od szypułki, bez tendencji do zniekształceń i pękania. 'Micra' — sztywnołodygowa, polecana do uprawy w zagęszczeniu do 50 tys. szt./ha; owoce średniej wielkości (około 80 g), twarde, bez skłonności do pękania, równomiernie się wybarwiające. 'Red Hunter' — o zwartym pokroju, plenna, o dobrej strukturze plonu; owoce intensywnie wybarwione, twarde, prostokątno-owalne, o masie około 90 g. 'Ronco' F1 — samokończąca, plenna, o silnym wzroście; owoce lekko wydłużone, twarde, ładnie wybarwiające się, o masie około 70 g.
Odmiany średnio późne: 'Caspar' F1 — silnie rosnąca, owoce twarde, cylindryczne, o masie około 80 g. 'Charm' F1 — silnie rosnąca, o owocach lekko wydłużonych i średniej masie około 80 g. 'Elko' F1 — samokończąca, silnie rosnąca, o luźnym pokroju, owoce wydłużone, dość twarde, o masie około 80 g. 'Granit' — samokończąca, o pokroju średnio zwartym, owoce duże (90–100 g), prostokątno-owalne, twarde, bez tendencji do pękania. 'Incas' F1 — o silnym wzroście i mocno wydłużonych cylindrycznych owocach o masie 90–100 g. | ||
|
| ||
| Rozsada | ||
| Odmiany pomidora do mrożenia najlepiej jest uprawiać z rozsady doniczkowanej przygotowanej w dużych doniczkach. Koszt jej produkcji jest większy, w porównaniu do rwanej, ale rośliny szybciej się przyjmują i wcześniej plonują. Przewagę rozsady doniczkowanej widać szczególnie wtedy, kiedy w okresie sadzenia występuje niedobór wilgoci w glebie. | ||
|
| ||
| Nawożenie roślin | ||
| Optymalne zawartości składników mineralnych w glebie (w mg/dm3) dla pomidorów uprawianych w polu są następujące: azotu 90–120, fosforu 60–80, potasu 200–250, magnezu 60–120 i wapnia 1200–1500. Jeśli nie ustala się nawożenia na podstawie analizy gleby, to na stanowiskach średnio zasobnych orientacyjne dawki na hektar wynoszą: 100–150 kg N, 80–100 kg P2O5 i 150–200 kg K2O. Obliczając dawki nawozów — szczególnie azotowych — należy uwzględniać ilość składników wnoszonych do gleby z nawozami organicznymi. Przenawożenie azotem, a także zbyt późne nawożenie pogłówne w przypadku odmian o długim okresie wegetacji, opóźnia plonowanie i często uniemożliwia zbiór całego plonu przed przymrozkami. Pogarsza się także jakość pomidorów, które miękną, zawierają mniej suchej masy, ekstraktu, cukrów i pektyn. Pojawiają się na nich zielone, niewybarwiające się plamy. Optymalny dla uprawy pomidora odczyn gleby wynosi 5,5–7,5 — przy niższym pH wapń jest trudniej dostępny dla roślin, co sprzyja wystąpieniu suchej zgnilizny wierzchołkowej owoców (nie nadają się one do mrożenia). Niedobór wapnia przyczynia się też do ich mięknięcia. W celu uzupełnienia tego składnika w glebie nawozi się jesienią pole wapnem magnezowym lub innymi nawozami wapniowymi — najlepiej w formie węglanowej. Jeśli na plantacji wystąpi sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców, interwencyjnie opryskuje się rośliny co kilka dni saletrą wapniową (0,7–1%) lub chlorkiem wapnia (1%). | ||
|
| ||
| Ochrona roślin | ||
| Wystąpienie chorób w początkowym okresie wzrostu roślin na polu przyczynia się nie tylko do zmniejszenia ogólnego plonu owoców, ale również do opóźnienia plonowania roślin. Do najgroźniejszych chorób pomidorów w uprawie polowej należą: zaraza ziemniaka, alternarioza, czarna plamistość bakteryjna i bakteryjna cętkowatość pomidora. Zasady ochrony przed nimi oraz dostępne preparaty zamieszczone są w aktualnym Programie ochrony warzyw (patrz HO 1/2000). Większość odmian, których owoce przeznacza się do mrożenia, rośnie silnie i ma dość gęste ulistnienie, dlatego w trakcie zabiegów ochronnych należy szczególnie zadbać o to, aby wszystkie liście — także te dolne — były dokładnie pokryte cieczą. Ze względu na dłuższy okres wegetacji, liczba koniecznych zabiegów ochronnych u tego typu odmian jest większa, co podnosi koszty ich uprawy w porównaniu z uprawą pomidorów bardzo wczesnych i wczesnych. | ||
|
| ||
| Przyspieszanie zbiorów | ||
| Ze względu na późne dojrzewanie odmian pomidorów do mrożenia, poleca się przyśpieszenie tego procesu preparatem Ethrel (2,5–3,5 l/ha), gdy owoce zielone, w pełni wyrośnięte stanowią ponad połowę wszystkich, a dojrzałe i dojrzewające 15–25%. Preparat ten działa najlepiej w temperaturze ponad 16°C (w niższej nie da spodziewanego efektu). Użycie go przyczynia się do zwiększenia o około 30–40% ilości owoców dojrzałych. Zbiór owoców odmian do mrożenia przeciąga się najczęściej do jesiennych przymrozków i często, mimo zastosowania Ethrelu, nie jest możliwe zebranie całego plonu wyrośniętych owoców. Zbiera się je najczęściej ręcznie, a liczba zbiorów może być mniejsza w porównaniu ze zbiorem owoców odmian tak zwanych ogólnoużytkowych, których owoce szybciej miękną i wykazują większą skłonność do pękania. Warunkiem zmniejszenia liczby zbiorów jest ciągła i systematyczna ochrona plantacji przed chorobami. W przypadku niektórych odmian możliwy jest jednorazowy zbiór za pomocą kombajnu. Plon owoców dojrzałych, o średnicy powyżej 3,5 cm, uzyskany w doświadczeniu w przeliczeniu na hektar wynosił od 65 t do 110 t. Na tak wysoki plon złożyło się kilka czynników: dobre warunki glebowe, uprawa roślin z rozsady doniczkowanej, zastosowanie Ethrelu oraz warunki pogodowe, które pozwoliły na przedłużenie zbiorów aż do 7 października. Najplenniejszymi odmianami okazały się 'Ronco' F1, 'Kmicic' i 'Konsul', choć miały najmniejsze owoce. Niektóre chłodnie wymagają, aby owoce dostarczane do mrożenia miały minimalną średnicę 4,0–4,5 cm, co w przypadku pomidorów o kształcie wydłużonym sprawia, że duża ich część musi być uznana za plon niehandlowy (choć może on być zagospodarowany w inny sposób). Największe owoce uzyskano u odmian 'Incas' F1, 'Granit' i 'Red Hunter'. Najdłuższe owoce (około 7–10 cm i średnicy 3,5–4,5 cm) — najbardziej przydatne do mrożenia w postaci plastrów, o kształcie cylindrycznym — tworzą odmiany: 'Caspar' F1, 'Incas' F1 i 'Elko' F1. Wszystkie wymienione odmiany mają owoce twardsze niż odmiany ogólnoużytkowe, dwu- lub trzykomorowe, o ścianach obwodowych grubości 0,6–0,9 cm. Najcieńsze ściany obwodowe miały owoce odmian 'Charm' F1, 'Elko' F1 i 'Konsul'. Ważną cechą pomidorów uprawianych z przeznaczeniem do mrożenia jest jak najmniejszy udział komór nasiennych w owocu. Najkorzystniej pod względem tej cechy prezentowały się owoce odmian 'Red Hunter' i 'Incas' F1. Dr Ewa Rożek pracuje w Katedrze Warzywnictwa i Roślin Leczniczych Akademii Rolniczej w Lublinie | ||
