• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 11/2001

POMIDOR POD OSŁONAMI - KRYTERIA PRZYDATNOŚCI ODMIANY

Trafny wybór odmiany jest jednym z warunków powodzenia intensywnej produkcji pomidorów pod osłonami. Przed wprowadzeniem nowych kreacji trzeba poznać nie tylko ich cechy morfologiczne, ale i wymagania uprawowe, których nieznajomość bardzo często prowadzi do błędów, zwłaszcza w nawożeniu.
Wszystkie zalecane odmiany są wartościowe, jednak mniej lub bardziej reagują na warunki uprawowe. Odmiany najbardziej produktywne (bardzo wczesne, plenne, o owocach dobrej jakości) mają zwiększone wymagania uprawowe. Nie wszystkie sprawdzone w tradycyjnych warunkach kreacje równie dobrze będą się zachowywały w podłożach, przy cyklach całorocznych. Wzrastają też oczekiwania konsumentów — szczególnie co do kształtu owocu, osadzenia szypułki, twardości, intensywności jego wewnętrznego wybarwienia, wypełnienia, trwałości (L.S.L.), smaku bezpośrednio po zbiorze i dłuższym przechowywaniu.

Siła wzrostu
Jest cechą genetyczną odmiany, w mniejszym stopniu zależy od warunków zewnętrznych. Decyduje o rozbudowaniu nadziemnej części roślin oraz długości okresu uprawy. Genetycznie uwarunkowana jest także równowaga wzrostu wegetatywnego i generatywnego. Wyodrębnia się odmiany silnie rosnące (o nieprzerwanej sile wzrostu, przydatne do upraw bezglebowych) oraz odmiany samokończące (całkowicie lub częściowo, zazwyczaj za 4.–6. gronem). W grupie silnie rosnących są średnioowocowe (o owocach 80–120 g), mięsiste (owoce 130–150 g) i wielkoowocowe (owoce powyżej 150 g).

Pokrój roślin
Może być luźny, średnio zwarty i zwarty. Mimo że jest cechą genetyczną, duży wpływ mają na niego warunki uprawy. Szczególnie niebezpieczne jest przenawożenie roślin odmian mających tendencje do silnego wzrostu wegetatywnego.

System korzeniowy
Szczególnie jego gęstość i liczba korzeni przybyszowych jest ważną cechą decydującą o przydatności odmiany do uprawy tradycyjnej lub bezglebowej.

Typ kwiatostanów i gron
Mogą one być pojedyncze, podwójne i złożone. Warunki uprawowe wpływają na formowanie się różnorodnych gron u tej samej odmiany — na przykład grona złożone często wytwarzają się w niskiej temperaturze. W zmiennych warunkach świetlnych wyrastają one pod ostrym kątem, a przy braku światła kwiaty rozwijają się nieprawidłowo lub wcale, powstają grona mało rozbudowane.

Owoc
Jego kształt, masa, wybarwienie, wypełnienie i trwałość są cechami odmianowymi, modyfikowanymi również przez warunki zewnętrzne — temperaturę i światło. Cechy te decydują o przydatności odmiany do upraw pod osłonami. Obecnie zwraca się coraz częściej uwagę na długość i łatwość odrywania się szypułki oraz wielkość ordzawienia przyszypułkowego owoców. Ich pękanie jest cechą odmianową, ale warunki agrotechniczne też mają wpływ na to zaburzenie. Cenną właściwością jest twardość i wypełnienie owoców pozwalające zachować ich jędrność przez dłuższy czas po zbiorze, umożliwiające dłuższe przechowywanie i transport. Wprowadza się do uprawy odmiany z genem twardości zapewniającym przedłużoną trwałość owoców po zbiorze (long shelf life) — dla zachowania dobrego smaku wymagają one zbioru w fazie pełnego wybarwienia. Zielona piętka jest cechą odmianową, ale jej występowanie zależy od warunków uprawy, a szczególnie prawidłowego nawożenia.

Wczesność plonowania
Określa się ją wielkością plonu zebranego w pierwszej 1/3 okresu zbiorów wiosennych lub z trzech pierwszych tygodni uprawy przedłużonej, niezależnie od długości jej prowadzenia. Niejednokrotnie wczesność plonowania jest błędnie utożsamiana z przydatnością do wczesnej uprawy. Odmianą wczesną jest ta, która w krótkim czasie, w tych samych warunkach uprawowych, jakie zapewniono innym odmianom, rozpoczyna wcześniej plonowanie i daje większą masę owoców. W wiosennej uprawie plon wczesny tych samych odmian może być różny, w zależności od roku. Przy tych samych terminach sadzenia w latach o dobrych warunkach świetlnych jest on o 10–20% wyższy. Czynnikiem decydującym jest przebieg warunków świetlnych w początkowym okresie uprawy po posadzeniu roślin na miejscu stałym. Do wczesnej uprawy nie przeznacza się odmian wchodzących w okres owocowania później od innych i mających mały plon wczesny, a także wrażliwych na niedobór światła.

Plenność
U nowych odmian porównuje się ze standardowymi masę ogólną zebranych owoców, plon owoców dojrzałych, plon tych handlowych (o średnicy od 3,5 do 6 cm), masę pomidorów spękanych i chorych w przeliczeniu na metr kwadratowy.

Tolerancja lub odporność na choroby i szkodniki
Jest bardzo ważnym, a często niedocenianym w praktyce, czynnikiem zmniejszania ryzyka uprawy pomidorów, szczególnie tam, gdzie nie przeprowadzono dezynfekcji podłoża. Poszczególne kreacje mogą dysponować kombinacjami poniższych odporności i tolerancji: Tm — odporność na wirusa mozaiki tytoniu; C1–5 — odporność na brunatną plamistość liści (Cladosporium fulvum) — cyfry oznaczają odporność na rasy grzyba; F1–2 — odporność na fuzaryjne więdnięcie pomidora (Fusarium oxysporum) — cyfry oznaczają odporność na rasy grzyba; V — odporność na werticiliozę (Verticillium albo-atrum); P lub K — tolerancja na porażenie przez korkowatość korzeni (Pyrenochaeta lycopersici); Wi — odporność na srebrzystość liści (Silver sp.); N — odporność na nicienie (Nematodes); Fr, Forl — odporność na fuzariozę zgorzelową pomidora (Fusarium oxysporum f. sp. radicis-lycopersici); Oi — tolerancja na mączniaka prawdziwego (Oidium lycopersici); Ph — tolerancja na zarazę ziemniaka na pomidorze (Phytophthora infestans); TYLC — odporność na wirusa żółtej mozaiki pomidora; Sw — odporność na wirusa brązowej plamistości pomidora (Tomato spotted wilt virus). Nie ma odmian pomidora odpornych na szarą pleśń, ale różnią się one stopniem tolerancji na jej sprawcę. Pomidory wielkoowocowe z głębokim zagłębieniem przyszypułkowym są mocniej porażane niż te o płytkim zagłębieniu. Kreacje o owocach średniej wielkości, z gładką skórką, ulegają szarej pleśni w mniejszym stopniu wówczas, kiedy grona owocowe nie są zbite. Bogate ulistnienie roślin sprzyja rozwojowi tej choroby.

Tolerancja na warunki uprawowe (temperatura, zasolenie, światło)
Plonowanie pomidorów zależy nie tylko od cech odmiany i umiejętnego jej dobrania do obiektu uprawowego (szklarnie lub tunele foliowe, uprawy tradycyjne lub bezglebowe), ale również od warunków środowiska (okres — wiosna, jesień, uprawa przedłużona, nasłonecznienie, temperatura, wilgotność) i agrotechnicznych (jakość rozsady, zapylanie lub hormonizacja, nawożenie). Odmiany przeznaczone do uprawy bezglebowej muszą być przystosowane do wzrostu, prawidłowego kwitnienia i obfitego owocowania w zmniejszonej ilości podłoża, przy wysokiej temperaturze i jej wahaniach, wykazywać tolerancję na patogeny uszkadzające czy powodujące zamieranie korzeni oraz szyjki korzeniowej. Wprowadzenie odmian znoszących obniżenie i wahania temperatury, szczególnie w początkowej fazie wzrostu roślin, zmniejsza ryzyko uprawy przy częstych w obiektach uprawowych niedoborach ciepła. W przeciętnych warunkach uprawowych wiele odmian wykazuje tendencję do tworzenia owoców zniekształconych, silnie żebrowanych, spękanych — nie powinno się ich uprawiać w warunkach sprzyjających ujawnianiu się tych negatywnych cech. Sadzone w optymalnych warunkach dają plon jakościowo bardzo dobry. Odmiany wykazujące dużą skłonność do pękania owoców nie nadają się do uprawy tam, gdzie nie jest możliwe zapewnienie minimalnej temperatury 12°C oraz nieprzekraczającej 30°C, a także systematycznego podlewania roślin i ich cieniowania w czasie upałów.

Nowe typy odmian
Dotychczas, zarówno w Polsce, jak i w innych krajach, uprawiano pomidory silnie rosnące (o owocach średnich, dużych lub wielkoowocowe), zbierane pojedynczo w miarę ich wybarwiania. W ostatnich latach wśród tych odmian została wyodrębniona grupa, w której zbiera się całe grona. Coraz powszechniej do uprawy wprowadzane są również odmiany drobnoowocowe (podgatunek: Lycopersicum esculentum ssp. cerasiforme), zaliczane do typu cherry (wiśnia) lub do pomidorów koktajlowych. Mogą one uzupełniać i uatrakcyjniać ofertę handlową, tym bardziej że są wśród nich odmiany w nietypowych dla pomidora kolorach (żółte, pomarańczowe) oraz kształtach. Należy podkreślić, że pomidory odmian drobnoowocowych odznaczają się dobrym smakiem, intensywnym aromatem oraz wysoką wartością odżywczą.