Numer 12/2001
W kolejnym artykule z cyklu poświęconego rolniczym ubezpieczeniom społecznym Autorka przedstawia zasady wypłaty świadczeń emerytalno-rentowych. Ich rodzaje, dodatki do nich oraz warunki i procedury przyznawania opisane zostały we wcześniejszych numerach HO 4–11/2001 — red.
| Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r., nr 7, poz. 25, z późn. zm.) nie określa (poza małymi wyjątkami) zasad wypłaty emerytur oraz rent i odsyła do przepisów zawartych w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 162, poz. 1118, z późn. zm.) oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasadach ich wypłaty (Dz. U. nr 10, poz. 49, z późn. zm.). | |
|
| |
| Prawa do świadczeń oraz ich wypłaty | |
| Prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej powstaje w dniu spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia. Dla emerytury rolniczej takimi warunkami są osiągnięcie wieku emerytalnego, zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej (w przypadku emerytury "wcześniejszej") oraz posiadanie wymaganego stażu pracy (okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu). Dla renty inwalidzkiej rolniczej jest to głównie dzień powstania długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, który w postępowaniu orzeczniczym KRUS ustala lekarz rzeczoznawca lub komisja lekarska (postępowanie odwoławcze). Za datę powstania niezdolności do pracy uważa się dzień, w którym stan zdrowia zainteresowanego uległ pogorszeniu w stopniu uzasadniającym przeciwwskazania do osobistego wykonywania niezbędnych prac w gospodarstwie rolnym. Jeżeli pogarszanie stanu zdrowia następowało w dłuższym okresie, za datę powstania niezdolności do pracy uważa się ostatni dzień tego okresu. Jeżeli lekarze nie określą dnia lub okresu powstania długotrwałej niezdolności, przyjmuje się, że powstała ona w dniu złożenia wniosku o rentę inwalidzką. Termin wypłaty emerytury lub renty inwalidzkiej nie zawsze pokrywa się z dniem, w którym zainteresowany nabył prawo do tych świadczeń. Według obowiązujących przepisów, wypłaca się je nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zainteresowany zgłosił wniosek o emeryturę lub rentę inwalidzką. PRZYKŁAD 20 września 2001 r. rolnik złożył wniosek o emeryturę rolniczą, z którego wynika, że 15 maja 2000 r. ukończył 65 lat, a więc począwszy od tego dnia nabył prawo do emerytury rolniczej. Oddział regionalny KRUS nie może jednak rozpocząć wypłaty emerytury od daty ukończenia przez rolnika wieku emerytalnego, bowiem wniosek o przyznanie świadczenia został złożony dopiero we wrześniu 2001 r. Rolnik ma zatem prawo do wypłaty świadczenia emerytalnego od 1 września 2001 r., czyli od miesiąca, w którym złożył w KRUS wniosek o to świadczenie. W decyzji przyznającej prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej oddział regionalny KRUS zawsze określa datę, od której świadczenie to będzie przyznane (wypłacone). Najczęściej jest to miesiąc, w którym został zgłoszony wniosek o świadczenia emerytalno-rentowe. Może się jednak zdarzyć, że po uprawomocnieniu się decyzji zainteresowany przedstawi nowe dowody lub zostaną ujawnione nowe okoliczności, mające wpływ na prawo oraz wypłatę świadczeń emerytalno-rentowych. W razie ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości przyznane lub podwyższone świadczenie wypłaca się od miesiąca, w którym powstało prawo do świadczenia (lub do jego podwyższenia), jednak nie wcześniej niż: - od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub została wydana decyzja z urzędu; - za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy albo wydano decyzję z urzędu, gdy odmowa lub przyznanie niższych świadczeń było następstwem błędu KRUS. | |
|
| |
| Termin wypłaty | |
| W decyzji przyznającej prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej określa się również termin wypłaty tego świadczenia. Jest nim stały, wyznaczony dzień w miesiącu ( np. 5., 10., 15., 25., 30.), w którym świadczeniobiorca powinien otrzymywać emeryturę (rentę) za dany miesiąc. Po wydaniu decyzji przyznającej prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej, pierwsza wypłata tych świadczeń powinna nastąpić w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, a jeżeli w sprawie nie zachodziła potrzeba prowadzenia postępowania wyjaśniającego — w ciągu 30 dni od złożenia wniosku o emeryturę lub rentę. Z tego powodu pierwsza wypłata świadczenia może być zrealizowana w innym dniu niż wyznaczony w decyzji termin płatności. Kolejne wypłaty muszą już jednak następować w wyznaczonym terminie. W przypadku wydania decyzji zmieniających wysokość emerytury lub renty inwalidzkiej lub przyznających prawo do przysługujących tym świadczeniom dodatków (np. pielęgnacyjnego, kombatanckiego), wypłata podwyższonego świadczenia (dodatku) następuje w najbliższym terminie płatności (po wyjaśnieniu ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji) albo w następnym (jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni). Jeżeli KRUS nie wypłaci świadczenia w ustalonym terminie płatności, jest zobowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości określonej przepisami prawa cywilnego. | |
|
| |
| Formy wypłaty emerytur i rent inwalidzkich | |
| Zgodnie z przepisami ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, wypłata emerytury lub renty następuje przez doręczenie uprawnionemu należnej kwoty za pośrednictwem poczty lub innej osoby. Odmienne formy wypłaty są możliwe za zgodą uprawnionego. Najpopularniejszą formą wypłaty emerytur i rent inwalidzkich jest korzystanie z usług Poczty Polskiej i doręczanie świadczeń przez listonoszy. Ze względu na stale rosnące koszty usług pocztowych (a przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników zobowiązują KRUS do podejmowania działań na rzecz obniżenia kosztów wypłaty świadczeń) częściowo zrezygnowano z pośrednictwa tej instytucji i świadczenia emerytalno-rentowe wypłaca się również poprzez przedstawicieli banków, na zasadach analogicznych, jak to czyni poczta. W 1996 r. prezes KRUS zawarł z Bankiem Gospodarki Żywnościowej SA porozumienie o współpracy w zakresie dostarczania świadczeń emerytalno-rentowych za pośrednictwem BGŻ, banków regionalnych oraz zrzeszonych w nich banków spółdzielczych. Oddziały regionalne KRUS zawierają umowy tylko z bankami, które dają gwarancję terminowego doręczania emerytur i rent bezpośrednio do rąk świadczeniobiorców (lub osób przez nich upoważnionych) za pokwitowaniem odbioru pod wskazanym przez nich adresem zamieszkania. Zastąpienie listonosza przedstawicielem banku nie wymaga zgody świadczeniobiorcy, bowiem nie zmienia się sama forma dostarczania emerytur i rent (dalej doręczane są one do domu emeryta lub rencisty). Emeryt lub rencista musiałby natomiast wyrazić zgodę, gdyby bank zaproponował odbiór świadczeń w swojej siedzibie lub przekazywanie ich na rachunek bankowy. Jedynie na wniosek emeryta lub rencisty i za jego zgodą KRUS może przekazywać świadczenia emerytalno-rentowe na konta bankowe. Świadczeniobiorcy czasami występują z prośbą o przekazywanie świadczeń emerytalno-rentowych na konto inne niż ich własne (np. konto domu pomocy społecznej, w którym przebywają, konto dziecka, rodzica, itp.). KRUS nie ma możliwości pozytywnego rozpatrzenia takiej prośby, gdyż zgodnie z przepisami ( art. 130 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) " ...świadczenia wypłaca się osobom uprawnionym, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie świadczeń, albo na wniosek tej osoby na jej rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej". Dążąc do obniżenia kosztów wypłaty świadczeń KRUS proponuje małżonkom — świadczeniobiorcom — wypłatę emerytur i rent na wspólnym przekazie pocztowym. Małżonkowie, którzy zgodzą się otrzymywać świadczenia w ten sposób, otrzymują tylko jeden przekaz pocztowy, który zawiera informację o łącznej kwocie wypłacanego w danym miesiącu świadczenia. Jeżeli małżonkowie (lub jeden z nich) stwierdzą, że otrzymywanie tylko jednego przekazu pocztowego jest uciążliwe, mogą w każdej chwili żądać wystawienia odrębnych przekazów pocztowych. Wypłata świadczeń emerytalno-rentowych następuje co miesiąc. Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników dopuszczają jednak możliwość wypłaty tych świadczeń również w systemie kwartalnym. Dotyczy on emerytur i rent inwalidzkich, których miesięczna wysokość nie przekracza kwoty emerytury podstawowej (najniższej emerytury pracowniczej), a więc tych świadczeniobiorców, którzy nie zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej i nie mają prawa do wypłaty pełnej emerytury lub renty inwalidzkiej. Świadczenia, zwane potocznie "świadczeniami kwartalnymi", wypłacane są zawsze w wyznaczonym terminie płatności, w pierwszym miesiącu danego kwartału za okres pełnych trzech miesięcy. W przypadku, gdy emeryt lub rencista zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej (w rozumieniu przepisów ustawy), oddział regionalny KRUS zamienia wypłatę emerytury lub renty inwalidzkiej z kwartalnej na miesięczną. Eemeryturę lub rentę inwalidzką doręcza się osobie uprawnionej do tych świadczeń. W przypadku osób, które odbywają karę pozbawienia wolności, aresztu wojskowego albo za wykroczenie oraz tymczasowo aresztowanych świadczenia wypłaca się pod adresem zakładu karnego lub aresztu na rachunek w banku lub osobie wskazanej przez świadczeniobiorcę (na jego wniosek). Mgr Alicja Lejk-Kępka jest głównym specjalistą w Biurze Świadczeń centrali KRUS w Warszawie |