Numer 01/2002
Opodatkowanie gospodarstw rolnych regulują dwie ustawy. Grunty opodatkowane są podatkiem rolnym (wg ustawy o podatku rolnym), natomiast budynki mieszkalne podatkiem od nieruchomości (wg ustawy o podatkach i opłatach lokalnych), z wyłączeniem sytuacji, kiedy gmina skorzysta z możliwości zwolnienia z niego. Według ustawy o podatku rolnym, za gospodarstwo rolne uważa się obszar użytków rolnych, gruntów pod zasiewami oraz pod zabudowaniami związanymi z prowadzeniem tego gospodarstwa, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 1 ha przeliczeniowy.
| Z opodatkowania podatkiem rolnym wyłączone są grunty: - pod jeziorami i wodami płynącymi, na których mieszczą się zbiorniki służące do zaopatrzenia ludności w wodę oraz grunty pod wałami przeciwpowodziowymi; - stanowiące nieużytki; - zajęte na prowadzenie innej działalności niż rolnicza; - wpisane do rejestru zabytków, jeżeli są zagospodarowane i utrzymywane zgodnie z przepisami o ochronie zabytków; - stanowiące działki przyzagrodowe członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, jeżeli osiągnęli wiek emerytalny lub są inwalidami I i II grupy; - wyłączone na cele nierolnicze — na podstawie ostatecznych decyzji administracyjnych (jednakże podlegają opodatkowaniu podatkiem rolnym przez 2 lata od dnia wydania decyzji, jeżeli jest na nich prowadzona działalność rolnicza). Obowiązek opłacania podatku rolnego ciąży na osobach fizycznych, prawnych oraz na jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, które są - właścicielami albo samoistnymi posiadaczami gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych lub - dzierżawcami, albo mają inny tytuł prawny do gruntów wchodzących w skład gospodarstw stanowiących własność skarbu państwa. Podatek rolny od gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa opłacają jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Gdy gospodarstwo jest współwłasnością albo jest we współposiadaniu dwóch lub więcej osób, obowiązek podatkowy spoczywa na osobie, która je prowadzi. Jeżeli gospodarstwo prowadzą wszyscy lub niektórzy spośród współwłaścicieli czy współposiadaczy albo żaden z nich, to obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na wszystkich osobach. Tak zwanym łącznym opodatkowaniem w podatku rolnym obciążone są natomiast gospodarstwa rolne, które stanowią współwłasność małżonków bądź odrębną własność każdego z nich. | ||
|
| ||
| Powstanie i wygaśnięcie obowiązku podatkowego | ||
| Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po tym, w którym zaistnieją okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku. Wygasa natomiast ostatniego dnia miesiąca, w którym przestaną istnieć owe okoliczności (np. sprzedaż, podpisanie umowy dzierżawy, itp.). Jeżeli w roku podatkowym dla któregoś z podatników obowiązek powstanie lub wygaśnie, to podatek rolny za ten rok ustalony będzie proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których obowiązek ten będzie istniał. Jeżeli w ciągu roku podatkowego zmieni się powierzchnia gruntów (na przykład przez zajęcie ich części na prowadzenie innej działalności gospodarczej niż rolnicza, albo jeżeli po zaprzestaniu prowadzenia tej działalności przywrócona będzie na nich działalność rolnicza), wówczas kwotę należnego podatku rolnego obniża się lub podwyższa od pierwszego dnia miesiąca, następującego po miesiącu, w którym nastąpi ta zmiana. Po zaistnieniu okoliczności uzasadniających powstanie lub wygaśnięcie obowiązku opłacania podatku rolnego należy złożyć właściwemu organowi gminy (do 14 dni od dnia zaistnienia tych okoliczności) pisemną informację o tych zmianach. Zasada ta dotyczy osób fizycznych, prawnych, jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej oraz jednostek Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Podatek rolny od osób fizycznych ustala w drodze decyzji administracyjnej organ podatkowy w gminie (wójt, burmistrz lub prezydent miasta w miejscu położenia gruntów). Inne zasady obowiązują osoby prawne i jednostki nie mające osobowości prawnej. Podmioty te są obowiązane składać do 15 stycznia organowi podatkowemu, właściwemu dla miejsca położenia gruntów, deklaracje na podatek rolny w danym roku podatkowym. Następnie obowiązane są wpłacać podatek bez wezwania na rachunek budżetu właściwej gminy. W przypadku, gdy obowiązek podatkowy powstał po 15 stycznia, podmiot gospodarczy jest zobowiązany do złożenia deklaracji na podatek rolny do 14 dni od dnia jego powstania. Wszyscy podatnicy podatku rolnego dokonują płatności w czterech ratach, do 15 marca, 15 maja, 15 września oraz 15 listopada roku podatkowego. | ||
|
| ||
| Ustalanie podatku rolnego | ||
Podstawą opodatkowania jest powierzchnia gospodarstwa rolnego wyrażona w hektarach przeliczeniowych. Do przeliczenia powierzchni rzeczywistej na tę w hektarach przeliczeniowych używa się współczynników ustalonych w ustawie o podatku rolnym. Hektar przeliczeniowy jest jednostką umowną odzwierciedlającą możliwość osiągania dochodu z gospodarstwa. Podstawę odniesienia, czyli współczynnik przeliczeniowy równy jedności, stanowi 1 ha klasy IV w drugim okręgu podatkowym lub 1 ha klasy IIIb w czwartym okręgu podatkowym. Wysokość współczynników przeliczeniowych (tab.) zależy od rodzaju użytków rolnych, klasy bonitacyjnej gleby oraz zaliczenia gminy, na której obszarze znajduje się gospodarstwo rolne do jednego z czterech okręgów podatkowych. Przynależność gmin do okręgów została określona przez ministra finansów w zależności od warunków ekonomicznych i produkcyjno-klimatycznych .
Przeliczeniu na hektary przeliczeniowe podlegają także grunty pod zabudowaniami (także pod obiektami służącymi do prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej). Sady przelicza się zgodnie ze współczynnikami przewidzianymi dla gruntów ornych, z tym, że do sadów klasy III i IV stosuje się odpowiednio przeliczniki dla klasy IIIa i IVa. Grunty pod stawami zarybionymi, bez względu na miejsce położenia, przelicza się w zależności od hodowanych gatunków ryb (1,0 dla 1 ha stawu z łososiem, trocią, głowacicą, palią i pstrągiem, 0,2 — dla innych ryb). Grunty pod stawami niezarybionymi przelicza się według współczynników zawartych w tabeli. Podatek rolny z 1 ha przeliczeniowego za rok podatkowy wynosi równowartość pieniężną 2,5 q żyta, obliczoną według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy. Średnią cenę skupu żyta ustala prezes GUS. Rady gmin mogą obniżyć ceny skupu żyta przyjmowane jako podstawa obliczania podatku rolnego na swoim obszarze. Ponadto, rada gminy może w szczególnych przypadkach zaliczyć niektóre wsie do innego okręgu podatkowego niż określony dla gminy. Jednakże nie może to zmniejszyć łącznej liczby hektarów przeliczeniowych dla danej gminy o więcej niż 1,5%. Analogicznie, wojewoda na wniosek rady gminy może w uzasadnionych sytuacjach zaliczyć niektóre gminy do innego okręgu podatkowego pod warunkiem, że liczba hektarów przeliczeniowych w województwie nie zmniejszy się o więcej niż 1,5%. | ||
|
| ||
| Zwolnienia i ulgi | ||
| Ulgi i zwolnienia podatkowe mogą być przyznawane z urzędu (przy ustalaniu podatku rolnego na dany rok podatkowy) lub na wniosek podatnika (w drodze decyzji administracyjnej). O tym, czy podatnik spełnia wymogi niezbędne do uzyskania zwolnienia, rozstrzyga więc organ podatkowy. Ponadto rady gmin mogą wprowadzać (w drodze uchwały) także zwolnienia i ulgi inne niż określone w ustawie. Od podatku rolnego urzędowo zwolnione są użytki rolne klasy V, VI, VIz* oraz grunty w pasie drogi granicznej. Na terenach górskich i podgórskich podatek rolny obniża się o 30% dla gruntów klas I, II, IIIa, III i IIIb, zaś o 60% dla klas IVa, IV i IVb. Za miejscowości należące do terenów podgórskich i górskich (wykaz ustalają wojewodowie) uważa się te, w których co najmniej 50% użytków rolnych położonych jest powyżej 350 m n.p.m. Wszystkie pozostałe zwolnienia i ulgi mogą być przyznane wyłącznie na indywidualny wniosek podatnika, jako decyzje administracyjne wójta, burmistrza lub prezydenta. W przypadku zbiegu prawa do zwolnień i ulg z różnych tytułów, przy ustalaniu zobowiązania podatkowego na dany rok podatkowy obowiązuje określona kolejność. Każdorazowo podstawę obliczenia ulgi z danego tytułu stanowi należny podatek po zastosowaniu ulgi z tytułu poprzedzającego. W pierwszej kolejności obniża się o 30% lub 60% kwotę podatku z tytułu gruntów położonych na terenach podgórskich i górskich, a dopiero potem z innych przyczyn, w następnej kolejności: 1. Użytki rolne klasy V, VI i VIz*. 2. Grunty położone w pasie drogi granicznej. 3. Grunty orne, łąki i pastwiska objęte melioracją — w roku, w którym uprawy zostały zniszczone wskutek robót drenarskich. 4. Grunty lub prawo wieczystego użytkowania gruntów nabyte w drodze zakupu na utworzenie nowego lub powiększenie już istniejącego gospodarstwa o powierzchni nie przekraczającej 100 ha, a także grunty Państwowego Funduszu Ziemi i Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa objęte w trwałe zagospodarowanie w celu utworzenia nowego gospodarstwa lub powiększenia już istniejącego do powierzchni nie przekraczającej 100 ha na okres 5 lat. Ulgi tej nie stosuje się, jeżeli przedmiotem nabycia są grunty objęte wcześniej przez nabywcę w trwałe zagospodarowanie; pięcioletni okres liczy się od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zawarto umowę sprzedaży gruntów albo prawo wieczystego użytkowania bądź objęto grunty w trwałe zagospodarowanie. 5. Grunty powstałe z zagospodarowania nieużytków — w okresie 5 lat, licząc od roku następnego po zakończeniu zagospodarowania. 6. Grunty otrzymane w drodze wymiany lub scalania — na 1 rok następujący po tym, w którym dokonano wymiany lub scalenia gruntów. 7. Użytki rolne, na których zaprzestano produkcji rolnej, z tym, że zwolnienie może dotyczyć nie więcej niż 20% powierzchni użytków rolnych gospodarstwa, lecz nie więcej niż 10 ha, na okres nie dłuższy niż 3 lata. W tym przypadku rady gmin określają, w drodze uchwały, tryb i szczegółowe warunki uzyskiwania tego zwolnienia. Istnieje możliwość dłuższego korzystania ze zwolnień wymienionych w punktach 4, 5 i 6. Mianowicie, po upływie okresu ich obowiązywania stosuje się ulgę, polegającą na obniżeniu podatku rolnego w pierwszym roku o 75% i w drugim roku o 50%. A zatem okres preferencji z wymienionych tytułów można wydłużyć o dalsze 2 lata. W następnej kolejności stosuje się ulgi wynikające z opodatkowania gospodarstw rolnych żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową lub długotrwałe przeszkolenie wojskowe oraz osób spełniających zastępczo obowiązek służby wojskowej w formie skoszarowanej. Jeżeli osoby te prowadziły dane gospodarstwo bezpośrednio przed powołaniem do służby, wówczas ulga w podatku rolnym wynosi 60%. Natomiast, jeżeli zamieszkiwały i pracowały w gospodarstwach rolnych rodziców, a także nie osiągały przychodów z innych źródeł, ulga wynosi 40%. Wymienione ulgi obowiązują od pierwszego dnia miesiąca następującego po tym, w którym osobę powołano do odbycia służby wojskowej, do końca miesiąca, w którym nastąpiło zwolnienie z tej służby. Jako ostatnią w kolejności uwzględnia się ulgę inwestycyjną z tytułu wydatków poniesionych na budowę lub modernizację budynków inwentarskich oraz obiektów służących ochronie środowiska, na zakup i zainstalowanie deszczowni, urządzeń melioracyjnych i zaopatrzenia gospodarstwa w wodę oraz urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii (tj. wiatru, biogazu, słońca, spadku wód). Ulga inwestycyjna przyznawana jest po zakończeniu inwestycji i polega na odliczaniu od należnego podatku rolnego — od gruntów położonych na terenie gminy, w której została dokonana inwestycja — 25% nakładów inwestycyjnych. Nakłady te muszą być udokumentowane rachunkami. Ulga z tytułu tej samej inwestycji może być stosowana nie dłużej niż przez 15 lat. Gdy podatnik sprzeda obiekty i urządzenia, od których przyznana została ulga, lub przeznaczy je na inne cele, wówczas traci prawo do odliczania od podatku rolnego niewykorzystanej kwoty ulgi inwestycyjnej. | ||
|
| ||
| Podatek rolny a podatek od nieruchomości | ||
| Właściciele gospodarstw rolnych, poza obowiązkiem zapłaty podatku rolnego, podlegają wymogom ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Jednak budynki gospodarcze związane z działalnością rolniczą nie są obciążone podatkiem od nieruchomości. Wynika to z faktu, iż ustawa o podatkach i opłatach lokalnych daje gminom uprawnienia do podjęcia uchwały o wprowadzeniu ewentualnych zwolnień i ulg podatkowych. W praktyce gminy powszechnie korzystają z tej możliwości podejmując uchwały o zwolnieniu z podatku od nieruchomości budynków mieszkalnych wchodzących w skład gospodarstw rolnych. Jednakże w ostatnim okresie gminy w poszukiwaniu możliwości pozyskania dodatkowych środków finansowych coraz częściej rezygnują z tej preferencji. Ustawa o podatku i opłatach lokalnych określa maksymalne stawki podatku od nieruchomości. Rada gminy sama podejmuje decyzję o wysokości stosowanych stawek, przyjęte jednak przez radę gminy stawki podatku od nieruchomości nie mogą być niższe niż połowa górnych granic stawek. W roku 2001 podatek od budynków mieszkalnych nie mógł przekroczyć 0,41 zł od 1 metra kwadratowego powierzchni użytkowej. Podatek jest płatny w tych samych terminach, co podatek rolny, tj. do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego. Z definicji gospodarstwa rolnego wynika, że stanowią je grunty o powierzchni przekraczającej 1 ha. Tylko wtedy podlegają one opodatkowaniu podatkiem rolnym. W praktyce często w posiadaniu rolnika jest powierzchnia użytków rolnych obejmująca mniej niż 1 ha przeliczeniowy. Wówczas, pomimo że nadal są to w sensie użytkowania grunty rolne, podlegają one opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości na podstawie przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Regulacja ta jest o tyle niekorzystna, że jego stawki są wyższe od stawek podatku rolnego. Dr Anna Jargiełło oraz mgr Maria Kołodziejek są pracownikami AR w Lublinie | ||
