Numer 03/2002
W czerwcu 2001 roku specjaliści z całego świata spotkali się w Hood River (Oregon) i Richland (Washington) na czwartym międzynarodowym sympozjum pod hasłem: "Postęp w genetyce, fizjologii i technologii uprawy czereśni i wiśni", organizowanym co cztery lata pod patronatem ISHS (Międzynarodowe Towarzystwo Ogrodnicze). Tegoroczną konferencję zorganizowali Amerykanie z Kanadyjczykami. Obrady plenarne podzielone były na następujące bloki tematyczne: hodowla i genetyka czereśni oraz wiśni, biotechnologia i genetyka molekularna, hodowla i selekcja podkładek, ekonomika i systemy uprawy, fizjologia wzrostu i nawożenie, sposoby zapobiegania pękaniu owoców, trwałość pozbiorcza owoców i technologie ich przechowywania, fitopatologię i entomologię. Około 90% prezentowanych doniesień dotyczyło czereśni.
| Nowe odmiany czereśni | |||
Janos Apostol zaprezentował nowe odmiany węgierskiej hodowli: 'Rita', 'Peter', 'Sandor', 'Pal', 'Carmen' i 'Aida'. Za wyjątkiem 'Rity' i 'Sandora' są to czereśnie wielkoowocowe — 10–14 gramów (średnica od 25 do 29 mm). Owoce pierwszej z nich dojrzewają 2 tygodnie wcześniej niż dobrze znanej u nas odmiany 'Burlat'. 'Sandora' osiągają dojrzałość zbiorczą mniej więcej w tym samym czasie co 'Burlata', a 'Carmen' i 'Petera' siedem dni później. 'Pal' i 'Aida' zbierane są odpowiednio 10 i 14 dni później niż 'Burlat'. Włoscy hodowcy z Uniwersytetu w Bolonii mówili o swoich nowych odmianach wczesnych 'Sweet Early® — Panaro 1' i 'Early Star® — Panaro 2', średnio wczesnych 'Grace Star' i 'Blaze Star', późnych 'Black Star' i 'Lala Star'. Owoce pierwszej z wymienionych dojrzewają 2–4 dni przed 'Burlatem' i mają masę 9–10 g. Z kolei 'Early Star® — Panaro 2' dojrzewa 4–6 dni po 'Burlacie' i ma owoce o 1 g cięższe niż 'Sweet Early® — Panaro 1'. Czereśnie odmiany 'Grace Star' dojrzałość zbiorczą osiągają o 10–12 dni, a 'Blaze Star' o 14–16 dni później niż
'Burlata'. 'Grace Star' ma owoce bardzo duże o masie 10–12g, a 'Blaze Stara' są od nich o 3–4 g lżejsze. Owoce odmiany 'Black Star' dojrzewają około 2 dni później niż 'Blaze Star', ale są o 1–2 g od nich cięższe. Najpóźniejsza z nowo wyhodowanych jest odmiana 'Lala Star' oraz mieszaniec oznaczony symbolem 'DCA BO 85.725.007'. Dojrzewają odpowiednio 22–24 i 24–26 dni po 'Burlacie', a masa owoców odmiany 'Lala Star' wynosi 8–9 g, z kolei mieszańca 9–11 g. Frank Kappel z K
anady przedstawił rezultaty prac hodowlanych prowadzonych od 1936 roku w Stacji Doświadczalnej Summerland. Najnowsze odmiany pochodzące z tego ośrodka wprowadzane obecnie na rynek to wczesne i średnio wczesne: 'Santina', 'Sumpaca' 'Celeste' (fot. 1) i 'Sumnue Cristalina'; 'Sumste Samba', 'Sandra Rose' i 'Sumleta Sonata' o średniej porze dojrzewania oraz późne — 'Skeena' i 'Staccato'. Owoce wszystkich tych odmian są czerwone lub ciemnoczerwone o masie powyżej 10 g (za wyjątkiem 'Santiny') i zawartości ekstraktu 16–19%. Ich wrażliwość na pękanie jest mniejsza niż owoców odmiany 'Van'. Spośród amerykańskich jako, obiecujące przedstawiano 'Chelan' (fot. 2), 'Cashmere', 'Glacier', 'Index', 'Simcoe' i 'Olympus', pochodzące z programu hodowlanego zapoczątkowanego jeszcze w latach sześćdziesiątych, oraz nowe, wyselekcjonowane przez Gregora Langa — 'Tieton' i 'Liberty Bell'. Wszystkie mają duże lub bardzo duże, smaczne owoce. Na przykład, czereśnie 'Tietona' osiągają masę 10–14 g i średnicę 28–32 mm, zaś 'Glaciera' mogą być jeszcze większe — 12–15 g i 33 mm. | |||
|
| |||
| Co nowego w podkładkach? | |||
Większość doniesień z tego zakresu dotyczyła oceny znanych już podkładek: niemieckich — GiSeLA, Weiroot i Pi-Ku; belgijskich — 'Inmil', 'Damil' oraz 'Camil'; czeskich P-HL; amerykańskich MaxMa; włoskich CAB czy francuskiej 'Tabel®Edabriz'. De Salvador przedstawił wyniki doświadczeń założonych w trzech częściach Włoch (na północy, w centrum i na południu), zróżnicowanych pod względem klimatycznym i glebowym. Badane były dwie odmiany czereśni 'Stella' i 'Lapins' szczepione na kilkunastu podkładkach. Najsłabszym wzrostem charakteryzowały się drzewa czereśni szczepione na podkładkach 'Inmil', 'Damil' i 'GiSeLA 5', ale jednocześnie wiele z nich zamierało. Dobre w warunkach włoskich okazały się podkładki 'MaxMa 14' i 'Victor'. W porównaniu z 'F 12/1' osłabiały siłę wzrostu drzew i zwiększały ich plenność. Czereśnie na podkładkach 'GiSeLA 10', 'Camil' i 'Tabel®Edabriz' rosły słabo i były plenne, ale wykazywały niedostateczną aklimatyzację w gorącym klimacie, jaki panuje w południowej części Włoch. Podkładki 'Vladimir', 'CAB 6P' i 'CAB 11E' tworzyły liczne odrosty korzeniowe. Niewielką ich liczbę miały także drzewa na podkładkach 'Victor' i 'MaxMa 14'. 'GiSeLA 5', 'GiSeLA 10', 'Tabel®Edabriz' oraz 'Damil' powodowały drobnienie owoców. Rolf Stehr ze Stacji Doświadczalnej w Jork w Niemczech przedstawił wyniki doświadczenia założonego w 1989 roku, w którym drzewa 'Reginy' szczepiono na 22 różnych podkładkach. Najlepiej plonowały czereśnie uszlachetniane na 'Weiroot 158', 'Gi 209/1' oraz ' GiSeLA 5'. Są one obecnie polecane do zakładania intensywnych sadów czereśniowych w północnych rejonach Niemiec. Dobre okazały się także 'GiSeLA 4' i 'GiSeLA 10'. Na szczególną uwagę, zdaniem doktora Stehra, zasługuje klon 'Gi 209/1' wyhodowany w Giessen i wyselekcjonowany w Ahrensburg. Pochodzi on z tego samego programu hodowli co 'GiSeLA 5', ale może być bardziej od niej przydatny do zakładania gęsto sadzonych sadów czereśniowych, w których stosowane będą osłony przeciwdeszczowe chroniące owoce przed pękaniem. Gerard Charlot polecał francuską podkładkę 'Tabel®Edabriz' (fot. 3) wyselekcjonowaną w końcu lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia.
Najstarsze sady założone z drzew szczepionych na 'Tabel®Edabriz' mają dopiero 11 lat. Jest to jedna z pierwszych podkładek karłowych dla czereśni — w porównaniu do czereśni ptasiej osłabia siłę wzrostu drzew aż o 50–70%. Przy tak małych drzewach istotnie zwiększa się wydajność zbioru owoców z hektara. Podkładka ta wymaga bardzo żyznych gleb, o uregulowanych stosunkach wodnych. Czereśnie na niej szczepione mogą wykazywać objawy chlorozy, zwłaszcza na glebach o pH powyżej 8. Ponadto w sadzie założonym na 'Tabel®Edabriz' powinno się intensywnie zwalczać mszyce, ponieważ zbyt duża ich liczba może prowadzić do zamierania drzew. Czereśnie na tej podkładce będą rosnąć zdrowo oraz bardzo wcześnie i obficie owocować, jeśli materiał szkółkarski użyty do sadzenia będzie wolny od wirusów. Frank Kappel omówił dotychczasowe rezultaty amerykańsko-kanadyjskich badań obejmujących kilkanaście różnych podkładek i najważniejszą dla Amerykanów odmianę 'Bing'. Doświadczenie założono w 1998 roku w 6 stanach USA i Kanady. Drzewa, w zależności od lokalizacji sadu, różniły się pod względem siły wzrostu i objawów świadczących o ich zamieraniu. Jedyną podkładką, na której nie stracono ani jednego drzewa była 'Gi 195/20'. Najwięcej drzew zamarło na siewkach czereśni ptasiej i podkładce 'Gi 473/10'. W pierwszym okresie najsilniej rosły drzewa na podkładkach 'GiSeLA 6' i 'Gi 318/17', a najsłabiej — na 'Weiroot 53', 'Weiroot 72' i 'Tabelb®Edabriz'. W innym amerykańskim doświadczeniu założonym w 1995 roku w New Jersey badano sześć odmian czereśni szczepionych na pięciu podkładkach serii 'GiSeLA z numerami 1, 5, 6, 7 i 11. Najwyższe plony sumaryczne dały drzewa na 'GiSeLA 1' i 'GiSeLA 5' i jednocześnie były najmniejsze. Najsilniej rosły na 'GiSeLA 6' i 'GiSeLA 7', a najsłabiej owocowały drzewa na 'GiSeLA 6' i 'GiSeLA 11'. Selekcję nowych podkładek, wykorzystującą osiągnięcia wcześniejszego programu hodowlanego, którego zwieńczeniem były 'Inmil', 'Damil' oraz 'Camil', rozpoczęli Belgowie. Od 1985 roku prowadzą oni prace mające na celu uzyskanie wartościowych podkładek z siewek wyprodukowanych z wolnego zapylenia 'Damila'. Do dalszych badań wybrano 28 roślin kandydackich. Obecnie trwa ich ocena. W ostatnich latach hodowlę podkładek słabo rosnących dla czereśni zapoczątkowali również Japończycy w Yamagata. W wyniku krzyżowania różnych gatunków z rodzaju Prunus otrzymali 335 mieszańców, z których po wstępnej selekcji wybrali 25. Najciekawsze z nich są od 1993 roku badane we Włoszech. Pierwsze wyniki wskazują, że 'Victor' — podkładka pochodząca z tej selekcji — może być bardzo obiecująca. Polska delegacja, w której uczestniczyłem wraz z Zygmuntem S. Grzybem, Elżbietą Rozparą zaprezentowała wyniki badań dotyczące podkładek serii P-HL, wstawki 'Frutana' i podkładki 'GiSeLA 5'. Podkładki selekcji czeskiej oznaczone symbolami 'P-HL A' i 'P-HL C' są badane w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach od kilkunastu lat. Dotychczasowe wyniki doświadczeń wskazują, że przydatna do zakładania intensywnych sadów czereśniowych może być 'P-HL A'. Drzewa na niej szczepione rosną o 30–45% słabiej niż na 'F 12/1', wcześnie wchodzą w okres owocowania i są bardzo plenne. Jak wskazują sześcioletnie badania, również 'GiSeLA 5' jest obiecującą podkładką w naszych warunkach glebowo-klimatycznych. W porównaniu z czereśnią ptasią wyraźnie osłabia siłę wzrostu drzew, zwiększa ich plenność, a ponadto jest wytrzymała na mróz. Inną metodą osłabiania siły wzrostu drzew jest stosowanie wstawek. Za pomocą 'Frutany' wyselekcjonowanej z gatunku Prunus fruticosa Pall można uzyskać, w zależności od odmiany, o 40–60% drzewa mniejsze niż na siewkach czereśni ptasiej (więczej czyt. w HO 4, 5/2001 r.). Wstawka korzystnie wpływa również na owocowanie drzew i kształt korony. | |||
|
| |||
| Dr Mirosław Sitarek jest pracownikiem Instytuty Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach | |||
