Numer 04/2002
Z krajową produkcją w granicach 600–700 tysięcy ton tego warzywa na powierzchni około 35 tysięcy hektarów zajmujemy drugie, po Hiszpanii miejsce w Europie. Przeciętnie około 50% cebuli trafia na krajowy rynek warzyw świeżych, 10% zużywa przemysł przetwórczy, a resztę możemy wyeksportować. Warunkiem eksportu jest jakość tego produktu, która w dużej mierze zależy od wysianej odmiany, warunków glebowych i klimatycznych, wiedzy oraz umiejętności producenta.
| Gdzie, kiedy, jak? | |
| Cebulę można uprawiać na wielu typach gleb (madach, lessach, czarnoziemach, torfach), II, III, IV klasy bonitacji, utrzymanych w wysokiej kulturze rolnej, z wyjątkiem łatwo zaskorupiających się, co uniemożliwia prawidłowe wschody. Warzywo to ma słaby system korzeniowy i wymaga, by podłoże było bogate w próchnicę, przepuszczalne, o dużej pojemności wodnej. W zależności od rodzaju gleby pH powinno zawierać się w granicach 6,0–7,0. Chociaż cebula udaje się na terenie całego kraju, najkorzystniejsze do jej uprawy są rejony, gdzie jest ciepła wiosna (temperatura w okresie wschodów powinna przekraczać 6°C). Ważne jest, by ciepła była również jesień (od sierpnia do zbioru) i by było wtedy jak najmniej opadów. Poprzez zmianowanie i wybór miejsca uprawy cebuli możemy zmniejszyć występowanie chorób grzybowych lub je wyeliminować. Odpowiednim miejscem pod jej wysiew są tereny możliwie płaskie, przewiewne, niczym nie osłonięte. Najlepszym przedplonem są rośliny strączkowe, dyniowate i zboża (z wyjątkiem owsa). Należy ją uprawiać w cyklu czteroletnim. Zabiegi ochronne należy wykonywać zgodnie z Programem ochrony warzyw (HO 1/2002). Dodatkowo polecamy opryskanie pola jesienią Roundupem 360 SL, Roundupem Ultra 360 SL (by zniszczyć chwasty trwałe) lub prowadzenie w tym czasie mechanicznej walki z chwastami. Przygotowanie pola rozpoczynamy w jesieni od orki przedzimowej. Wiosną należy tylko dokładnie spulchnić pole kultywatorem, a następnie wyrównać broną. Głębokość uprawy należy uzależnić od wilgotności gleby i warunków pogodowych. Suche i lekkie gleby uprawiamy płycej niż ciężkie i mokre. | |
|
| |
| Nawożenie | |
| Organiczne wpływa korzystnie na plon i dostarcza do gleby niezbędnych mikroskładników, mikroflory i substancji biologicznie czynnych. Nawożenie obornikiem trzeba wykonać jesienią w dawce 30–40 t/ha. Obecnie, coraz powszechniej zastępuje się obornik słomą lub nawozami zielonymi. Pamiętać należy, aby przed przyoraniem słomy pole nawieźć azotem w ilości 150 kg/ha. Jako nawozów zielonych — uprawianych poplonowo i przyorywanych jesienią — używa się żyta ozimego, facelii, bobiku, łubinu, peluszki lub gorczycy. By zwiększyć zieloną masę nawozu, często dodatkowo dokarmia się te rośliny nawozami mineralnymi. Pole z przyoranym wiosną nawozem zielonym nie nadaje się do uprawy cebuli. Ze względu na bardzo duże znaczenie odczynu gleby nie należy zapominać o wapnowaniu. Najlepiej rozsiać wapno jesienią lub wczesną wiosną w ilości 1,5–2,0 t/ha w formie tlenkowej, a na gleby lekkie w formie węglanowej. Można używać również wapna dolomitowego lub magnezowego. Wapnowania nie należy przeprowadzać równocześnie z nawożeniem obornikiem i nawozami zawierającymi fosfor. Niezależnie od użytych nawozów organicznych, których działanie trwa przez parę lat, uzupełniająco należy dostarczyć nawozów mineralnych na podstawie analizy chemicznej gleby. Próbki pobieramy z całej warstwy uprawnej gleby (około 20 cm głębokości). Nawożenie przedwegetacyjne ma na celu doprowadzenie stężenia makroskładników w jednym litrze gleby do poziomu: 90–100 mg azotu, 60–70 mg fosforu, 160–190 mg potasu, 55–65 mg magnezu, 1000–1500 mg wapnia. Średnio zasobne gleby przeciętnie nawozimy (w przeliczeniu na hektar) 100–150 kg N, 100–150 kg P2O5, 200 kg K2O, przy czym fosforem i potasem najlepiej nawozić jesienią pod podorywkę lub pod orkę, zwłaszcza gdy potasu dostarczamy w postaci chlorkowej. Dawkę azotu dzielimy na dwie części: 60% wprowadzamy przedsiewnie, a 40% pogłównie, lecz nie później niż do 10 czerwca, gdy rośliny mają 10–12 cm wysokości i znajdują się w fazie 4 liści. Późniejsze nawożenie azotem może spowodować silny rozwój liści, opóźnienie terminu zbioru, słabszą jakość łuski i gorsze przechowanie. | |
|
| |
| Odmiana | |
| Jej wybór — uzależniony od przeznaczenia plonu (eksport, rynek wewnętrzny, przetwórstwo), sposobu uprawy (z siewu, z dymki) — wpływa na opłacalność uprawy. Do produkcji suszu preferowane są odmiany o dużej zawartości suchej masy (15–17%) na przykład 'Rawska' i 'Albion' F1 (o białej suchej łusce), do mrożenia natomiast wczesne, o dużych cebulach, jak 'Exhibition'. Do upraw z dymki zalecane są odmiany 'Jetset' F1, 'Centurion' F1 czy 'Picko Bello', które można zastąpić krajowymi odmianami 'Rawska', 'Błońska', 'Efekt', 'Sochaczewska' i 'Wolska'. Spośród dobrze się przechowujących na uwagę zasługują 'Polanowska', 'Inga', 'Efekt', 'Grabowska', 'Kristine', 'Kutnowska' i 'Sochaczewska', a z zagranicznych — 'Alamo' F1, 'Spirit' F1, 'Hilton' F1 czy 'Hyton' F1. Dobrą przydatnością do przechowywania, powolnym wyrastaniem szczypioru wewnętrznego, trwałością suchej łuski i twardością cebul odznaczają się 'Polanowska' i 'Inga'. W grupie odmian wczesnych i średnio wczesnych plonem wyróżniają się 'Kristine', 'Efekt', 'Czerniakowska', 'Spirit' F1, 'Hilton' F1, 'Corona' F1 i 'Calypso' F1. Dużą plenność spośród średnio późnych i późnych wykazują się 'Dawidowska', 'Polanowska' i 'Błońska', a z zagranicznych 'Armstrong' F1 i 'Renate' F1. Wybór odmiany pod względem wczesności należy dopasować do warunków termicznych i wilgotnościowych w rejonie uprawy. Tam gdzie są one gorsze i gdzie gorsze są gleby, należy wysiewać cebule wczesne i średnio wczesne, natomiast w lepszych warunkach — późniejsze, uważane za plenniejsze. Obecnie na rynku znajdują się nasiona odmian wczesnych łączących w sobie cechy plenności i przydatności do długiego przechowywania — są one mniej zawodne w uprawie, nawet w latach o gorszych warunkach pogodowych i gwarantują otrzymanie dobrej jakości, w pełni dojrzałych cebul. Dlatego można je uprawiać nawet w rejonach o mniej dogodnych warunkach pogodowych. Dzięki naszym pracom badawczym krajowy dobór wzbogaci się o nowe wczesne odmiany 'Cymes' oraz 'Topolska' (POL-I-500) łączące w sobie wymienione cechy. Coraz większe znaczenie zdobywają cebule o czerwonej barwie suchej łuski, na przykład 'Wenta', 'Red Baron' czy 'Karmen'. | |
|
| |
| Zbiór i przechowywanie | |
| Cebula, w zależności od wczesności odmiany, warunków pogodowych i typu gleby, załamuje szczypior od początku sierpnia do końca września. Zbiór należy przeprowadzić, gdy około 75% roślin załamało szczypior i kiedy każda roślina ma jeszcze 3, 4 zielone liście. Prawidłowe określenie terminu zbioru ma decydujący wpływ na wielkość i jakość plonu. Zbyt wczesny zbiór powoduje, że plon jest mniejszy. Cebule zebrane zbyt późno mają ciemną, gorszej jakości suchą łuskę i krócej się przechowują, dlatego opóźnienie uzasadnione jest tylko wtedy, gdy cebula będzie obierana z suchej łuski, z przeznaczeniem dla przemysłu. Wykopaną cebulę dosusza się w polu, na wałach przez 7–10 dni. Pozostawiona dłużej narażona jest na szkodliwe działanie wilgoci, powodujące ciemnienie łuski i pogarszające przydatność do przechowywania. Po dosuszeniu na polu jest zbierana i przewożona do przechowalni. Można też wykonać zbiór jednofazowo. Przed wykopaniem, maszynowo, obcina się szczypior na wysokości 10 cm, a cebule bezpośrednio po zbiorze przewozi się do przechowalni i dosusza. Metoda ta umożliwia otrzymanie wysokiej jakości cebul z suchą łuską, lecz jest jak na nasze warunki zbyt droga. W przechowalniach składuje się cebulę, w zależności od możliwości, w skrzynkach, luzem lub w skrzyniopaletach. Pomieszczenie przeznaczone do jej przechowywania musi być wyposażone w system kanałów z wentylacją usuwającą nadmiar wilgoci. Najlepsze warunki przechowywania to temperatura 0–2°C i wilgotność powietrza do 70%. | |
|
| |
| Mgr inż. Maciej Minor, dr Izabela Żuradzka są pracownikami Polanu — Krakowskiej Hodowli i Nasiennictwa Ogrodniczego Sp. z o.o. |