• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 05/2002

ODMIANY FASOLI NA SUCHE NASIONA

W ostatnich dziesięciu latach wyhodowano i wpisano na listę odmian COBORU dwanaście odmian fasoli na suche nasiona. Wszystkie są polskiej hodowli — pięć z nich to fasola zwykła, a siedem — wielokwiatowa, w typie odmiany 'Piękny Jaś', jednakże o karłowym, krzaczastym pokroju, niewymagająca w uprawie podpór. Obecnie na liście odmian warzyw COBORU znajduje się osiemnaście odmian fasoli na suche nasiona o różnej wczesności, plenności, odporności na wyleganie i porażenie przez patogeny. Różnią się one także wielkością, kształtem i barwą nasion. Wykorzystywane są zarówno w przetwórstwie, jak i do bezpośredniego spożycia.
Najwięcej plantacji znajduje się w rejonach położonych nad Sanem — w okolicach Jarosławia, Gorzyc, Radomyśla, Przemyśla a także koło Tarnowa — w dolinie Dunajca. Najczęściej uprawiane są odmiany fasoli zwykłej, mniej rozpowszechniona jest fasola wielokwiatowa, którą do niedawna reprezentował tylko ‘Piękny Jaś’, oraz miejscowe odmiany biczykowe, nazywane „Jasiem Karłowym”. Obecnie ‘Piękny Jaś’ uprawiany jest tylko amatorsko, jednak jego nasiona (największe spośród wszystkich odmian) cieszą się dużym powodzeniem. Odmiany w poszczególnych grupach przedstawione są w kolejności wprowadzania na rynek (od najstarszych do najnowszych).

Fasola zwykła - odmiany karłowe o nasionach średniej wielkości
● ‘Igołomska’ —średnio wczesna, plenna (2,5–3,5 t/ha). Jej karłowe (o wysokości około 50 cm) rośliny są odporne na wyleganie i mało porażane przez choroby. Strąki dojrzewają równomiernie, są łatwe do wymłacania. Białe, cylindryczno-wydłużone, delikatnie żyłkowane nasiona, masa 1000 sztuk wynosi zwykle 420 g, zawierają około 24% białka. ● ‘Augustynka’ — (fot. 1a) bardzo wczesna, plenna. Tworzy rośliny o pokroju kulistowyniosłym, odporne na wyleganie. Jej nasiona są białokremowe, owalno-walcowate, lekko spłaszczone, dosyć łatwe do wymłacania. Zawierają ponad 25% białka, a masa 1000 sztuk wynosi 360–380 g.

FOT. 1. FASOLA ZWYKŁA - ROŚLINY PO DOSUSZENIU NA POLU - a) 'AUGUSTYNKA'


● ‘Aura’ — wczesna, plenna, odporna na choroby i wyleganie. Średnio wysokie rośliny o wzniesionym pokroju tworzą proste, bez przewężeń, równomiernie dojrzewające, łatwe do wymłacania strąki i białe, błyszczące, delikatnie żyłkowane, owalne do lekko nerkowatych i cylindrycznych nasiona, zawierające około 25% białka. Masa 1000 sztuk wynosi około 470 g. ● ‘Polanka’ — (fot. 1b) średnio późna do późnej. Tworzy rośliny karłowe (o wysokości około 55 cm), odporne na wyleganie i mało podatne na antraknozę i bakteriozę obwódkową. Strąki dojrzewają równomiernie, są łatwe do wymłacania. Nasiona białe, czasem lekko kremowe, cylindryczne, bardzo wydłużone. Plon nasion — 1,6–3,3 t/ha, masa 1000 sztuk — zwykle 470 g, zawartość białka — 26–27%.

b) 'POLANKA'


● ‘Katarzynka’ — (fot. 1c) wczesna. Tworzy rośliny o kulistowyniosłym pokroju i średniej zdolności do rozgałęziania. Odmiana nieco wrażliwsza na porażenie typowymi chorobami fasoli. Strąki łatwo się wymłacają. Ma białe, cylindryczne nasiona z wyraźnym żyłkowaniem. Zawierają one 24–25% białka, a masa 1000 sztuk to zwykle 485 g.

c) 'KATARZYNKA'


● ‘Nida’ (fot. 2a) — wczesna, o bardzo dużym udziale nasion handlowych w plonie ogólnym. Ma pomarańczowobrązowe nasiona, bez ornamentacji wyróżniające się dobrą zdrowotnością i mniejszą zawartością białka. Masa 1000 sztuk wynosi około 390 g.

FOT. 2a. FASOLA ZWYKŁA - ODMIANY KARŁOWE - 'NIDA'


● ‘Małopolanka’ — średnio wczesna, plenna (2,5–3,0 t/ha). Karłowe rośliny (o wysokości do 50 cm) są nieco skłonne do wylegania, a dolne strąki dość wysoko osadzone. Odmiana średnio wrażliwa na antraknozę. Jej nasiona są pomarańczowobrązowe, błyszczące, cylindryczne, bez ornamentacji, o średniej zawartości białka (23%). Masa 1000 nasion wynosi 350–450 g. ● ‘Narew’ — wczesna do średnio wczesnej, średnio plenna do plennej. Jej rośliny są średnio wysokie, krzaczaste. Dolne strąki wysoko osadzone. Nasiona białe, błyszczące, eliptyczne, z żyłkowaniem, dużą zawartością białka, masa 1000 sztuk wynosi 400–500 g. ● ‘Warta’ — średnio wczesna, średnio plenna. Rośliny średnio wysokie lub wysokie, krzaczaste, średnio wrażliwe na antraknozę, przeciętnie tolerancyjne wobec bakterioz. Dolne strąki osadzone dość wysoko. Nasiona nerkowate, białe, ze słabym połyskiem i silnym żyłkowaniem, z powyżej przeciętnej zawartością białka. Masa 1000 sztuk wynosi 420–580 g.

Fasola zwykła - odmiany karłowe o nasionach dużych
● ‘Wiejska’ — późna, odporna na wyleganie, podatna na choroby. Strąki dojrzewają równomiernie, są łatwe do wymłacania. Białe, cylindryczne, lekko żyłkowane nasiona mają około 27% białka, masa 1000 sztuk wynosi 640–800 g. ● ‘Longina’ (fot. 2b) — średnio późna, średnio plenna (3,0–3,5 t/ha). Tworzy karłowe rośliny (o wysokości 50–55 cm), o wzniesionym pokroju. Odmiana odporna na wyleganie i antraknozę. Jej nasiona są białe, cylindryczne, niespłaszczone, bez ornamentacji, o dość dużej zawartości białka. Masa 1000 sztuk — 660–720 g.

FOT. 2b - FASOLA ZWYKŁA - ODMIANY KARŁOWE - 'LONGINA'



Fasola wielokwiatowa — o nasionach dużych i bardzo dużych
Odmiany karłowe: ● ‘Eureka’ — (fot. 3a) średnio wczesna, plenna, odporna na choroby. Jej rośliny są niskie i krzaczaste. Nasiona, białe, owalne, spłaszczone, bez ornamentacji, z lekkim połyskiem, o 25% zawartości białka. Masa 1000 sztuk — 830–945 g. ● ‘Blanka’ - średnio wczesna, plenna, odporna na antraknozę, o przeciętnej skłonności do wylegania. Nasiona, owalne, białe, bez ornamentacji, błyszczące, z żyłkowaniem. Zawierają 22–23% białka, masa 1000 sztuk wynosi 700–1000 g. Odmiany biczykowe (półpienne): ● ‘Felicja’ (fot. 3b) — tworzy średnio wysokie rośliny z szerokimi, grubymi, lekko wygiętymi strąkami. Jej nasiona są długie, szerokie, grube, nerkowate, białe, ze słabym żyłkowaniem. Masa 1000 sztuk wynosi 1000–1200 g. ● ‘Nata’ — jej niskie do średnio wysokich rośliny tworzą eliptyczne, białe, ze słabym połyskiem i żyłkowaniem nasiona, których masa 1000 sztuk wynosi około 900 g. ● ‘Karo’ — tworzy niskie do średnio wysokich rośliny i średniej długości, szerokie, średnio grube, cylindryczne nasiona. Nasiona mają kremową, błyszczącą, słabo żyłkowaną okrywę. Masa 1000 sztuk wynosi zwykle nieco ponad 1000 g. ● ‘Kontra’ — jest średnio późną odmianą o średnio wysokich do wysokich roślinach, bardzo długich, średnio grubych, nerkowatych, cylindrycznych nasionach. Ich okrywa jest biała, błyszcząca, słabo żyłkowana. Masa 1000 sztuk wynosi 1350–1500 g. ● ‘Westa’ — średnio późna. Średnio wysokie rośliny tworzą długie, szerokie, grube, cylindryczne, białe, błyszczące, słabo żyłkowane nasiona, masa 1000 sztuk — 1180–1250 g. Odmiany tyczne: ‘Piękny Jaś’ (poza doborem) — bardzo późna, plenna, ceniona ze względu na właściwości smakowe nasion. Rośliny wysokie (3–4 m), kwitną i zawiązują strąki do pierwszych przymrozków. Nasiona zawierają 20–21% białka, są białe, nerkowate, spłaszczone. Masa 1000 sztuk wynosi 1500–3000 g.





FOT. 3. FASOLA WIELOKWIATOWA - (a) 'EUREKA', (b) ' FELICJA'


W tabeli przedstawiono wyniki plonowania kilku odmian fasoli zwykłej i wielokwiatowej. Zbiory odmiany tycznej ‘Piękny Jaś’ przeprowadzano sukcesywnie, w miarę dojrzewania strąków (w 1999 roku dziesięć, a w 2000 roku pięć razy). Badania przeprowadzono w Felinie (Gospodarstwie Doświadczalnym Akademii Rolniczej w Lublinie).

PLONY KILKU ODMIAN FASOLI (ŚREDNIO Z LAT 1999-2000)



Dr hab. Helena Łabuda jest profesorem nadzwyczajnym AR w Lublinie