• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 06/2002

NAWOŻENIE KAPUSTY GŁOWIASTEJ

Właściwe ustalenie potrzeb nawożenia, na podstawie znajomości wymagań pokarmowych roślin oraz zasobności gleby w przyswajalne składniki pokarmowe, w dużej mierze decyduje o uzyskaniu wysokich, dobrej jakości plonów kapusty głowiastej. Przydatność tego warzywa dla przetwórstwa i do bezpośredniego spożycia określają: odporność na pękanie, właściwa struktura wewnętrzna główki, odporność na brunatnienie brzegów oraz korzystny skład chemiczny, czyli duża zawartość suchej masy, cukrów, witaminy C, a mała związków szkodliwych dla zdrowia, na przykład azotanów czy metali ciężkich.
Kapusta głowiasta biała (fot.)przy całkowitym plonie świeżej masy wynoszącym 120 t/ha pobiera z gleby: 276 kg N, 39,6 kg P, 324 kg K i 21,6 kg Mg. Potrzeby pokarmowe kapusty głowiastej czerwonej wynoszą dla plonu 90 t/ha: 234 kg N, 33,3 kg P, 288 kg K i 17,1 kg Mg.

NAWOŻENIE ROŚLIN WAŻNE JEST DLA UZYSKANIA WYSOKICH, DOBREJ JAKOŚCI PLONÓW KAPUSTY GŁOWIASTEJ


Dawki nawozów mineralnych ustala się na podstawie zasobności gleb w przyswajalne składniki pokarmowe, przeprowadzonego nawożenia organicznego oraz nawadniania. Zawartość składników pokarmowych w glebie, za wyjątkiem azotu, doprowadza się do poziomu określanego przez liczby graniczne (tabela) za pomocą nawożenia podstawowego, przeprowadzanego w całości bądź częściowo jesienią. Ten sposób postępowania umożliwia dokładne wymieszanie nawozów z warstwą orną gleby. W nawożeniu pogłównym kapustę dokarmia się azotem, a pozostałymi składnikami wtedy, kiedy pojawiają się oznaki ich niedoboru na nadziemnych częściach roślin.

STANDARDOWE ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH W GLEBIE W UPRAWIE KAPUSTY GŁOWIASTEJ


Diagnoza niedoboru składników pokarmowych na podstawie wyglądu roślin dostarcza pewnych informacji na temat warunków żywieniowych, jednakże wymaga od obserwatora dużego doświadczenia. Objawy sugerujące niedobór lub nadmiar jakiegoś składnika, będące konsekwencją zaburzeń metabolicznych, mogą czasami być wywołane także przez inne czynniki. Objawy niedoboru składników występują najczęściej po wstępnych, trudnych do zauważenia oznakach, takich jak spowolnienie wzrostu czy zmniejszenie odporności na stresy (suszę, porażenie przez choroby). Prawidłową ocenę stanu zaopatrzenia roślin w dany składnik pokarmowy i skorygowanie nawożenia przedwegetacyjnego umożliwia analiza materiału roślinnego, czyli tak zwanych części wskaźnikowych roślin. Z kapusty głowiastej do analizy pobiera się główne nerwy liści zewnętrznych, w pełni dojrzałych i prawidłowo wykształconych, w fazie wiązania główek. Należy przestrzegać zasady pobierania tych samych części roślin, w tej samej fazie rozwojowej, aby wyniki analiz chemicznych mogły być porównywalne z zawartościami krytycznymi i standardowymi ustalonymi dla danego gatunku rośliny. Reprezentatywną próbę stanowi 20–30 próbek pojedynczych pobranych z całej powierzchni pola, na którym przy takiej samej agrotechnice uprawia się jedną odmianę. Jeśli wyniki wykonanej analizy wykażą niedostatek jakiegoś składnika, można wówczas rośliny dokarmiać pogłównie. Najskuteczniejszą metodę uzupełniania nawożenia doglebowego, szczególnie wówczas, gdy z jakiś powodów zaopatrzenie roślin w składnik pokarmowy przez system korzeniowy roślin jest niedostateczne (uwstecznianie składników, wymywanie poza zasięg systemu korzeniowego, nieprawidłowe nawożenie), stanowi nawożenie pozakorzeniowe (dolistne). Ze względu na szybkość wchłaniania i przemieszczania się składników pokarmowych w tkankach jest to najskuteczniejszy sposób dokarmiania roślin. Po zdiagnozowaniu niedoborów opryskiwanie roztworami nawozów mineralnych najlepiej wykonać 3-, 4-krotnie, w odstępach 7–1 4-dniowych, przy zużyciu 400–600 l/ha cieczy użytkowej.

Azot
Połowę dawki azotu wprowadza się do gleby przed sadzeniem rozsady, pozostałą część w nawożeniu pogłównym w dwóch lub trzech (dla odmian o długim okresie wegetacji oraz na lżejszych glebach) terminach, na przykład 2, 3 tygodnie po przyjęciu się rozsady, po zwarciu roślin w rzędach i na początku fazy wiązania główek. Ostatnie nawożenie należy przeprowadzić nie później niż w końcu lipca. Do nawożenia pogłównego dobrze jest używać nawozów azotowych fizjologicznie zasadowych, na przykład saletry wapniowej lub saletrzaku. W dolistnym dokarmianiu składnik ten podaje się najczęściej w postaci mocznika, saletry amonowej, potasowej, wapniowej lub roztworu mocznika i saletry amonowej w stosunku 1 : 1 w stężeniu 0,5–1%. Przenawożenie azotem lub zbyt późne wykonanie zabiegu powoduje pogorszenie przydatności do przechowywania i kwaszenia kapusty (zmniejsza zwięzłość główek, zawartość suchej masy i cukrów, zwiększa podatność na pękanie), może także zwiększać zawartość azotanów w liściach, zwłaszcza w uprawie odmian wczesnych. Przy obfitym nawożeniu azotem kapusta głowiasta czerwona gromadzi mniej barwników antocyjanowych i słabiej wybarwia liście. Przy niedoborze azotu rośliny wolniej rosną, a liście (początkowo starsze) mają jasnozielone zabarwienie. Czasami spodnie strony blaszek liściowych przybierają barwę różowopurpurową, podobnie jak przy niedoborze fosforu. Rośliny niedożywione azotem mają skrócony okres wegetacji i zawiązują małe główki.

Fosfor
Zawartość tego składnika w glebie w uprawie kapusty powinna wynosić od 55–75 mg P/dm3. Nawozy fosforowe, w dawkach ustalonych na podstawie wyników analiz chemicznych gleby oraz zdolności gleby do unieruchamiania fosforanów, wprowadza się najczęściej jesienią, dokładnie mieszając je z warstwą orną. Największe zapotrzebowanie na ten składnik mają rośliny w okresie tworzenia główek. Objawy niedoboru fosforu występują często w początkowej fazie wzrostu (kiedy system korzeniowy jest słabo wykształcony), w okresach chłodów wiosennych lub na glebach o dużej zdolności do unieruchamiania fosforanów. Rośliny niedożywione fosforem słabiej rosną, starsze liście przybierają zabarwienie ciemnozielone o fioletowym odcieniu, pojawiającym się na skutek wzmożonej syntezy barwników antocyjanowych. Początkowo fioletowieją nerwy, a później całe blaszki liściowe, poczynając od wierzchołków. Pozakorzeniowe nawożenie fosforem jest prowadzone rzadziej niż dokarmianie azotem. Jednak dla szybkiego uzupełnienia niedoborów tego składnika można rośliny opryskać kwaśnym fosforanem jednopotasowym (w stężeniu 0,2–0,3%), fosforanem amonowym (0,1%–0,6%) lub Fostarem, który zawiera 14,8% P (0,5%).

Potas
Racjonalne nawożenie tym składnikiem polega na uzupełnieniu jego zawartości w glebie do poziomu wyznaczonego przez liczby graniczne (tabela). Pogłówne nawożenie może być zalecane, jeśli wskazują na to wyniki analiz chemicznych gleby lub gdy w miarę wcześnie zostaną zauważone objawy niedoboru potasu. Ponieważ kapusta należy do warzyw mających duże zapotrzebowanie na siarkę (potrzebna do syntezy aminokwasów) do nawożenia potasowego zaleca się użycie soli siarczanowych. Potasem nawozi się przedsiewnie najczęściej w dwóch dawkach: połowę jesienią pod orkę, a połowę wiosną przed sadzeniem rozsady pod bronę lub kultywator. Objawy niedoboru potasu pojawiają się początkowo na starszych liściach w postaci rozjaśnienia brzegów blaszek. Chlorozy stopniowo przechodzą w nekrozy i obejmują całą blaszkę, a także młodsze liście. Niedobór potasu zaburza gospodarkę wodną roślin, co często uwidacznia się zmniejszeniem wytrzymałości na suszę i przyśpieszonym więdnięciem podczas niedostatku wody. Rośliny niedożywione potasem są podatne na choroby i szkodniki. Zaburzenia fizjologiczne wywołane niedoborem tego składnika powodują oprócz spadku plonu pogorszenie jego jakości poprzez zmniejszenie zawartości suchej masy, cukrów i witaminy C. W nawożeniu pozakorzeniowym potas jest najszybciej pobierany z chlorku potasu, siarczanu potas potasu lub saletry potasowej, którymi opryskuje się rośliny najczęściej w stężeniu 0,5–1%.

Magnez
Zawartość w glebie przyswajalnych form magnezu w uprawie kapusty doprowadza się do poziomu 55–75 mg/dm3. Dobrym sposobem wzbogacenia gleby w ten składnik jest wniesienie go z wapnem magnezowym podczas regulacji odczynu gleby. Wiosną można nawozić siedmiowodnym siarczanem magnezu lub kizerytem, mieszając nawozy z glebą za pomocą brony lub kultywatora. Niedobór magnezu prowadzi do występowania chloroz pojawiających się pomiędzy nerwami, początkowo na starszych liściach — nerwy dość długo zachowują zielone zabarwienie. W wyniku przedłużającego się głodu magnezowego chlorotyczna tkanka zamiera. Objawy rozprzestrzeniają się na młodsze liście. W razie wystąpienia objawów niedoboru rośliny można dokarmiać dolistnie wodnymi roztworami siedmiowodnego siarczanu magnezu (0,5–1%) lub kizerytu (0,3–0,5%).

Wapń
Jego zawartość w glebie w uprawie kapusty głowiastej powinna wynosić 700–1500 mg/dm3, a odczyn pH 6,8–7,7. Na glebach kwaśnych, o małej zawartości wapnia kapusta źle plonuje, ulega często porażeniu przez kiłę kapusty, może być także narażona na występowanie choroby fizjologicznej zwanej wewnętrznym brunatnieniem brzegów liści (tzw. tipburn). Pojawianiu się zaburzeń w zaopatrzeniu roślin w wapń może sprzyjać niedobór wody, wysoka temperatura i silne nasłonecznienie panujące w okresie wiązania główek. Objawy wewnętrznego brunatnienia brzegów liści są widoczne na przekroju główek lub po usunięciu zewnętrznych liści w postaci jasnobrązowych przebarwień brzegów blaszek liściowych przychodzących następnie w nekrozy. Martwa tkanka ulega często porażeniu przez grzyby lub bakterie co może prowadzić do gnicia całych główek. Zapobiegawczo plantację można opryskiwać dolistnie chlorkiem wapnia lub saletrą wapniową w stężeniu 1–1,5%.

Mikroelementy
Kapusta głowiasta należy do roślin wrażliwych na niedobór manganu i boru. Objawy niedoboru manganu mogą występować w jej uprawach na lżejszych glebach o odczynie obojętnym, na glebach torfowych lub wapiennych, w postaci "cętkowanej chlorozy". Początkowo na najmłodszych liściach obserwuje się jasnozielone plamki między nerwami. Przebarwienia stopniowo przechodzą w nekrozy, natomiast nerwy oraz przylegająca do nich tkanka długo pozostają zielone. Przy silnym deficycie tego mikroskładnika główki kapusty nie zawiązują się. W razie wystąpienia objawów niedoboru rośliny można interwencyjnie opryskać siarczanem manganu w stężeniu 1%. Niebezpieczeństwo ujawnienia się niedostatku boru występuje w latach suchych oraz w okresach przedłużającego się deficytu wody w glebie, często na glebach węglanowych lub przewapnowanych. Młode liście sercowe kapusty początkowo przyjmują zabarwienie jasnozielone, następnie stają się sztywne i kruche a ich wzrost jest zahamowany. Przy ostrym niedoborze najmłodsze liście i wierzchołki wzrostu obumierają i brunatnieją, a rośliny nie zawiązują główek. Zapobieganie wystąpieniu zaburzeń fizjologicznych wywołanych brakiem tego mikroelementu polega na używaniu do nawożenia fosforem superfosfatu potrójnego borowanego. Interwencyjnie można opryskać rośliny roztworem 0,5% boraksu. By uzupełnić niedobory składników pokarmowych plantacje kapusty można nawozić również wieloskładnikowymi nawozami chelatowymi zawierającymi najczęściej niezbędne roślinom makro- i mikroelementy, na przykład, preparatami Supervit K, Ekolist, Florogama-O, Mikrovit 2.

Dr inż. Iwona Domagała-Świątkiewicz jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Krakowie