Hasło Ogrodnicze 09/2004

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie integrowanej produkcji (z 26 lipca 2004 r.) zostało zamieszczone w Dzienniku Ustaw nr 178 z 2004 r. i przepisy te weszły w życie w tydzień po ich opublikowaniu. Jak informuje Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa, ze względu na późny termin wejścia w życie zarówno nowej ustawy o ochronie roślin (1.05.2004 r.), jak i powyższego rozporządzenia do tej ustawy, ten rok będzie traktowany przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa jako przejściowy.

Niewątpliwie pojęcie "wstępne uznanie" ma w sobie coś z tymczasowości, niepełności, niedoskonałości. Ale to właśnie prawo UE dotyczące wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw w ten sposób daje możliwość uzyskania pomocy grupom, które nie spełniły jeszcze wszystkich wymogów uznania. Moim zdaniem, większość grup w Polsce jest właśnie w takiej sytuacji. Lepiej więc zacząć od wstępnego uznania, mając w świadomości fakt, że w każdej chwili możemy wystąpić z wnioskiem o uznanie.

Jabłka były podstawowym produktem sadowniczym eksportowanym z Polski w II kwartale 2004 roku. W czerwcu dołączyły do nich truskawki, czereśnie oraz agrest. Z warzyw w II kwartale sprzedawaliśmy za granicę kapusty, kalafiory, kalarepę, marchew, pietruszkę, selery, cebulę, pory, buraki ćwikłowe, ogórki oraz pomidory.

Dla tworzenia organizacji producentów alternatywy nie ma. Działanie na dużą skalę w produkcji i handlu (także zagranicznym) nie jest wynalazkiem Unii Europejskiej. Przykładem może być produkcja bananów w Ameryce Środkowej czy jabłek w Chile, prowadzona na wielkich areałach (nawet 10 000 ha), a często ten sam podmiot gospodarczy zajmuje się także handlem, w tym zagranicznym. Z drugiej strony, grupy producentów nie są formą działania zarezerwowaną jedynie dla dużych gospodarstw. Przykładem są spółdzielnie sadownicze w Południowym Tyrolu, zrzeszające po kilka tysięcy producentów (średnia wielkość sadu jabłoniowego to około 2 ha — fot.), których rola kończy się w chwili dostarczenia owoców do spółdzielczej chłodni. Zadaniem spółdzielni jest przechowanie i sprzedaż.

Zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP) są najczęściej publikowane w formie tak zwanych kodeksów. Poniżej przedstawiam szczegółowe wymagania, które każde gospodarstwo ogrodnicze musi uwzględnić przy opracowaniu kodeksów GMP oraz GHP (Dobrej Praktyki Higienicznej), czyli w działaniach wstępnych przed wdrożeniem systemu HACCP. Szczegółowe wymagania GMP dotyczące zabezpieczenia zaplecza produkcyjnego przed szkodnikami, przeprowadzania szkoleń, zapewnienia higieny personelu, prowadzenia dokumentacji oraz zapisów z zakresu GHP, zaprezentuję w kolejnym artykule.

W jednym z wcześniejszych artykułów (HO 6/2004) przedstawiłam zasady ustalania prawa do emerytury rolni-czej oraz jej wysokości, gdy rolnik, oprócz prowadzenia działalności rolniczej w Polsce, legitymuje się także okresami ubezpieczenia w innym państwie członkowskim. Poniżej przedstawiam zasady postępowania, gdy rolnik zwraca się z wnioskiem o przyznanie emerytury "unijnej", która podlega zasadom wspólnotowych systemów zabezpieczenia społecznego. Postępowanie w tej sprawie wszczynane jest na wniosek zainteresowanego.

Rola organizatora najważniejszego w roku międzynarodowego spotkania producentów, naukowców, handlowców oraz analityków rynku jabłek — kongresu Prognosfruit — przypadła w tym roku Polsce co roku organizowany jest w innym kraju Europy). Spotkanie, zorganizowane w centrum kongresowym Akademii Rolniczej w Lublinie (fot. 1), głównie dzięki wysiłkom prof. dr. hab. Eberharda Makosza, było bardzo udane, choć zbiegło się z okresem wielu protestów oraz tarć pomiędzy producentami i dostawcami owoców jagodowych. Być może tak ważna dla producentów owoców impreza dodatkowo zwróci uwagę władz (wśród gości był wiceminister rolnictwa, posłowie, szefowie organizacji rolniczych oraz dyrektorzy zakładów przetwórczych) na znaczenie sadownictwa dla polskiej gospodarki.

Borówka wysoka robi w ostatnich latach nie tylko europejską, ale światową karierę. W minionych pięciu latach powierzchnia uprawy tego gatunku na świecie wzrosła o 45%. Na tym rynku liczą się obecnie nie tylko Amerykanie (ich prymat sięga lat 30. ubiegłego wieku), ale również Chińczycy, którzy ostatnio założyli wprawdzie zaledwie jedną plantację, ale o powierzchni 10 000 ha. Borówkę uprawia się także w Chile. W Europie plantacje zajmują około 3600 ha, w tym 1400 ha w Niemczech oraz 1200 ha w Polsce. W naszym kraju obserwuje się gwałtowny wzrost zainteresowania tą uprawą, do czego niewątpliwie przyczyniły się pieniądze z programu SAPARD. Schemat jest dość typowy — jeżeli ceny hurtowe owoców nie spadają w zasadzie poniżej 10 zł/kg, to czego chcieć więcej? Możemy nawet wyrosnąć na europejskiego lidera.

Targi Horti-Logistyka powstały w 2001 roku i miały pomóc tym polskim dostawcom owoców, warzyw i materiału szkółkarskiego, których nie stać na udział w drogich imprezach zagranicznych, typu Fruit Logistica w Berlinie. Pomysłodawcami Horti-Logistyki byli między innymi, prof. dr hab. Eberhard Makosz, Jan Ciesielski (były prezes WGRO SA), Ewa Marciniak (prezes Regionalnej Wielkopolskiej Izby Rolno-Przemysłowej) oraz Zbyszek Wybicki (szef wielkopolskiego oddziału Związku Szkółkarzy Polskich). Z pomocą Międzynarodowych Targów Poznańskich udało się na terenie targów Polagra wydzielić pawilon dla polskich firm ogrodniczych i zaoferować im promocyjne ceny. Do tej pory impreza miała 3 edycje. Na początku większość wystawców stanowili szkółkarze z branży ozdobnej, którzy zajmowali połowę powierzchni pawilonu. W ubiegłym roku było już widać więcej owoców i warzyw oraz firm handlowych z branży ogrodniczej, które pracują pomiędzy producentami a sieciami marketów oraz eksporterami. Za miesiąc czeka nas kolejna edycja Horti-Logistyki. Z tytułowym pytaniem oraz prośbą o ocenę tych targów zwróciliśmy się do osób, które już uczestniczyły w tej imprezie lub angażowały się w jej powstanie. Oto opinie niektórych osób, którym Horti-Logistyka pomogła (red.).

Od 11. do 15. maja bieżącego roku odbywały się w Stuttgarcie targi Intervitis Interfructa prezentujące pełną ofertę maszyn i urządzeń dla zmechanizowanych technologii produkcji owoców, soków i win. Targi są organizowane w cyklach trzyletnich i uważa się je za największą tego rodzaju imprezę na świecie. Świadczy o tym ponad 42 000 zwiedzających i prawie 600 wystawców z 26 krajów świata. Targom towarzyszyły trzy równolegle odbywające się sympozja poświęcone nowym technologiom w produkcji, uczestniczyło w nich ponad 800 specjalistów. Wszyscy bardzo ciepło wyrażali się o nowych krajach członkowskich. Podkreślali jednocześnie, że niektóre z nich, jak choćby Polska, są liczącymi się producentami owoców i soków.

W związku z początkiem kolejnego sezonu przechowalniczego przedstawiam poniżej uwagi na temat przygotowania obiektu do sezonu, zbioru owoców i ich chłodzenia oraz bezpieczeństwa użytkowania komór z kontrolowaną atmosferą.

Gorzka zgnilizna jabłek (Pezicula spp.) jest chorobą powodującą w ostatnich latach największe straty jabłek przechowywanych w chłodniach. Jest to choroba o charakterze ukrytym, co oznacza, że od zakażenia jabłek w sadzie do ujawnienia się objawów chorobowych w chłodni upływa kilka miesięcy. Pierwsze plamki gnilne wokół przetchlinek (tzw. oczkowanie) pojawiają się, gdy jabłka zaczynają dojrzewać. Tym samym warunki przechowywania, wpływające na tempo dojrzewania jabłek, decydują jednocześnie o terminie ujawnienia się choroby.

Na tegoroczne ceny, uzyskiwane za sprzedawane owoce truskawek, nie narzekali plantatorzy oferujący deserowe owoce poza głównym okresem ich zbioru. Rok ten znów okazał się jednak nie najlepszy dla plantatorów oddających owoce do przetwórstwa — firmy skupujące naszą przemysłową truskawkę tłumaczą się niskimi cenami tych owoców na międzynarodowych rynkach. Jeśli jednak opłacalność uprawy truskawek dla przemysłu będzie tak niestabilna, a ceny równie niskie, zakłady będą musiały szukać tego produktu w innych częściach świata, bo krajowych plantacji przemysłowej odmiany 'Senga Sengana' może już nie być.

Gospodarstwo Bogdana i Mariana Marcinkowskich z Reptowa koło Szczecina jest jednym z większych i lepiej prowadzonych spośród produkujących borówkę wysoką w północnej Polsce. W ubiegłym roku zdecydowano się na wprowadzenie w nim systemu EUREPGAP, który — jak uważają właściciele — znacznie ułatwił sprzedaż owoców na Zachód.

Wysoka cena owoców agrestu i związana z nią duża opłacalność produkcji — szczególnie w 2003 roku — spowodowana została znacznym ograniczeniem nasadzeń tego gatunku w Polsce. W latach 90. ub. wieku krajowa produkcja owoców agrestu wynosiła około 40 000 ton, a ostatnio spadła do poziomu 20 000–22 000 ton. Przyczynił się do tego, między innymi, brak odmian odpornych na amerykańskiego mączniaka agrestu, a także mały asortyment plennych odmian z owocami o średnicy powyżej 1,5 cm, przydatnymi do maszynowego zbioru. W ostatnich latach duże zainteresowanie zakupem owoców agrestu wykazują zakłady przetwórcze wykorzystujące je głównie do produkcji dżemów, galaretek, jako surowiec do pozyskiwania pektyn, a także jako komponent mieszanek owocowych. Duże zapotrzebowanie na agrest z Polski wykazuje rynek angielski.

Najpowszechniej stosowanym i według wielu badaczy najbardziej czułym wskaźnikiem aktualnego stanu odżywienia mineralnego roślin jest analiza chemiczna ich części wskaźnikowych. Dla roślin sadowniczych są to liście zrywane ze środkowej części długopędów. Stan odżywienia roślin sadowniczych określa się w odniesieniu do obowiązujących liczb granicznych. Niestety, pomimo ustalenia liczb granicznych, wyniki analiz zawartości składników mineralnych w liściach nie są jednoznaczne, ponieważ mogą być modyfikowane przez wiele czynników. W przypadku azotu może być to na przykład wiek drzew, ich siła wzrostu oraz poziom owocowania. Duży wpływ na zawartość azotu w liściach drzew owocowych może mieć przebieg pogody i zabiegi agrotechniczne.

Integrowana produkcja warzyw znajduje w Polsce dobre warunki rozwoju, ze względu na dużą czystość gleb, mniejszą specjalizację gospodarstw oraz nadal częste wykorzystywanie w praktyce naturalnych nawozów organicznych. W tym numerze przedstawiamy pierwszy artykuł z cyklu poświęconego tej tematyce (red.).

Uciążliwy i czasochłonny ręczny zbiór kapusty coraz częściej zaczyna być na Zachodzie zastępowany przez pracę maszyn (fot.).

Sałata krucha (w handlu oferowana jako "lodowa" — co wynika z dosłownego tłumaczenia jej angielskiej lub niemieckiej nazwy) do niedawna była u nas zaliczana do tak zwanych warzyw mało znanych. Chociaż popularnością nadal ustępuje sałacie masłowej, powoli zdobywa coraz silniejszą pozycję na rynku. Jest ona także podstawowym składnikiem większości sałatek czy dodatkiem do hamburgerów serwowanych w restauracjach sieciowych. Zdaniem Macieja Andrzejewskiego z firmy Eisberg, w krajach zachodnich sałata krucha zdecydowanie dominuje również na rynku warzyw świeżych. Coraz częściej jest też oferowana w formie ciętych mieszanek, gotowych do sporządzania sałatek — tego typu produkty cieszą się dużą popularnością również na rynku węgierskim, tamtejszy oddział tej firmy większość szatkowanych sałatek sprzedaje do supermarketów. Na naszym rynku sałata krucha oferowana jest przede wszystkim "w główkach", gotowe mieszanki sałatkowe dopiero od niedawna są wprowadzane do stołecznych supermarketów, ale jest to produkt nadal przeznaczony dla wąskiej grupy polskich konsumentów.

Ważnym czynnikiem wpływającym na jakość ogórków kiszonych jest świeżość surowca. Ze względu na małą zawartość cukrów oraz szybkie zanikanie tych związków na skutek procesów oddechowych, a także obniżanie się jędrności owoców, przerób powinien następować w dniu zbioru. Gdy nie jest to możliwe ogórki należy przechowywać w obniżonej temperaturze (około 12^oC). Świeżo zebrane owoce mają tylko 1,5–2% cukrów decydujących o fermentacji. Ponadto kiszenie nie następuje we własnym soku, jak w przypadku kapusty, ale w zalewie solankowej, co powoduje dodatkowe obniżenie stężenia cukrów (dlatego ogórki kiszone mają niższą kwasowość niż kapusta). Wszystko to powoduje trudności technologiczne podczas kiszenia ogórków — straty mogą przekraczać 25%.

IX Międzynarodowe Sympozjum Ozdobnych Roślin Cebulowych, które odbyło się 19–22 kwietnia bieżącego roku w japońskim mieście Niigata, zgromadziło 140 naukowców z 16 krajów. Przedstawiono wyniki badań obejmujące wiele różnorodnych gatunków roślin cebulowych, choć najwięcej czasu poświęcono tradycyjnie liliom i tulipanom. Poniżej przedstawiam wybrane tematy, które mogą zainteresować producentów cebul i kwiatów tej grupy roślin.

Tegoroczna wyjazdowa konferencja Stowarzyszenia Producentów Ozdobnych Roślin Cebulowych odbyła się na początku czerwca w Białymstoku i okolicach oraz w Białowieży. Ten rejon — najzimniejszy w kraju — dobrze pasował do głównej tematyki zjazdu, która dotyczyła spraw energii w uprawach pod osłonami. Tradycyjnie przy okazji takich konferencji, których część stanowią wykłady, zwiedzano też okoliczne gospodarstwa członków SPORC zajmujących się produkcją roślin cebulowych. Ale nie tylko. Tym razem do przewodniego motywu spotkania najbardziej przystawało to, co można było obejrzeć w firmie Jerzego Wilczewskiego w Białousach.

Rośliny cebulowe w doniczkach zdobywają w Holandii coraz więcej zwolenników. Świadczyć może o tym choćby dotyczący tych produktów ponad 18-procentowy wzrost obrotów w roku 2003 w porównaniu z wynikami 2002 r. W grupie roślin cebulowych kwitnących wiosną, a pędzonych zimą w doniczkach, zanotowano średnią zwyżkę obrotów o przeszło 20% przy czym w przypadku najpopularniejszych narcyzów wynosiła ona 33%, śnieżyczek 27%, a szafirków 28,5%. Jednak rekordy pod tym względem biją cebulica (+200%) i śniedek (+166%). U pierwszego z tych rodzajów o ponad 35% zwiększyła się liczba sprzedanych doniczek, których 141 tysięcy znalazło nabywców w 2003 r. W ubiegłym roku pojawił się także w sprzedaży rannik (33 tys. doniczek — fot. 1) uzyskując średnią cenę giełdową 0,49 euro/szt.

Japończycy są wielkimi miłośnikami roślin cebulowych, którymi perfekcyjnie się zajmują, i które perfekcyjnie produkują. Jeśli importują cebule z Holandii, to te najlepszej jakości, tak zwane "klasy I japońskiej".

Częstotliwość pojawiania się tematu anturium w naszym czasopiśmie świadczy o umacniającej się pozycji tej rośliny w Polsce, a także o aktywności jej producentów. Większość z należących do krajowej czołówki spotyka się ze sobą raz w roku na zjazdach Klubu Producentów Anturium, odwiedza się nawzajem i wymienia doświadczenia, podróżuje — niekiedy wspólnie — do Holandii. Wszystko to stymuluje postępy techniczne oraz technologiczne w uprawie anturium w Polsce i powoduje spektakularne przemiany w tej dziedzinie. Poniżej przedstawiam gospodarstwo, którego właściciele mogą się pochwalić swoimi osiągnięciami.

Rośliny balkonowo-rabatowe są we Włoszech tak samo ważnym działem produkcji kwiaciarskiej, jak w większości innych krajów europejskich. Jest to oczywiste, choćby ze względu na długi w Italii okres wegetacji, który pozwala uprawiać te rośliny na zewnątrz od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Nie wszyscy jednak wiedzą, że we Włoszech działają firmy hodowlane spec­jalizujące się w gatunkach z tej grupy. Jednym z takich przedsiębiorstw jest Farmen, którego poletka z odmianami oraz selekcjonowanymi kreacjami (fot. 1) można oglądać u podnóża Wezuwiusza w miejscowości Sarno niedaleko Neapolu, a więc w regionie Kampania. Testowaniem i komercyjną produkcją rozsad odmian Farmena (ale nie tylko) zajmuje się firma Floragro z San Pietro di Scafati.

Roślina ta (fot. 1) jest w Polsce najważniejszym spośród zielonych dodatków bukieciarskich, jakie pozyskiwane są z upraw polowych. Na giełdach holenderskich także znajduje się na liście najpopularniejszych gatunków z tej grupy (choć większość towaru, który tam trafia, jest importowana z południowej półkuli). W 2003 roku sprzedano na aukcjach Kraju Tulipanów prawie 8 mln pędów molucelli za przeszło 2 mln euro.