Numer 09/2001
Około 90% dostępnych na naszym rynku drzewek śliw szczepione jest na ałyczy. Drugie miejsce zajmuje siewka "Węgierki Wangenheima", która ze względu na zdolność osłabiania siły wzrostu drzew uważana jest za podkładkę lepszą niż ałycza. Niewątpliwie wprowadzenie tej węgierki do szerokiej produkcji szkółkarskiej i sadów było dużym osiągnięciem. Z obserwacji rynku wynika jednak, że podaż siewek tej odmiany, zwłaszcza w ostatnich latach, jest za mała w stosunku do potrzeb.
| Jest to spowodowane przede wszystkim brakiem specjalistycznych sadów nasiennych. Natomiast zupełnie patowa sytuacja panuje w produkcji podkładek wegetatywnych śliw. Tylko sporadycznie — w małych ilościach i tylko w niektórych szkółkach — można kupić drzewka na 'St. Julien' A, 'Pixy' czy GF 655/2. Szkoda, bo także niektóre z nich zasługują na większą uwagę sadowników. Badania nad podkładkami 'Pixy', 'Eruni' czy GF 655/2 prowadzone w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach od kilkunastu lat wchodzą w decydującą fazę, warto więc zaznajomić sadowników z ich wynikami. | |||
|
| |||
| 'Pixy' | |||
została wyselekcjonowana w Anglii z gatunku Prunus insititia (lubaszka) i uważana jest za jedną z najbardziej karłowych dla śliw. W mateczniku jej pędy ukorzeniają się bardzo słabo, rozmnaża się ją głównie przez sadzonki zielne lub zdrewniałe. W szkółce oczka odmian szlachetnych przyjmują się na niej bardzo dobrze, a okulanty są nieco mniejsze niż na siewkach ałyczy. Jest zgodna z wieloma odmianami śliw. W sadzie drzewa szczepione na tej podkładce tworzą bardzo płytki system korzeniowy, ale w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach rosną już ponad 10 lat bez palików. Podkładka ta nie tworzy odrostów korzeniowych. W zależności od odmiany i warunków glebowych, osłabienie siły wzrostu drzew przez podkładkę 'Pixy' może przekraczać nawet 50% w porównaniu z siewkami ałyczy. Śliwy szczepione na 'Pixy' bardzo wcześnie wchodzą w okres owocowania i plonują obficie w każdym roku. Szczegółowe obserwacje wykazały, że drzewa na niej o 1, 2 dni wcześniej niż na siewkach ałyczy rozpoczynają i kończą kwitnienie. Ponadto przyśpiesza ona osiąganie przez owoce dojrzałości zbiorczej i zwiększa w nich zawartość cukrów. Wadą 'Pixy' jest to, że owoce drzew na niej zaszczepionych są mniejsze niż u rosnących na innych podkładkach. Ma to miejsce zwłaszcza na glebach lekkich, mało zasobnych w składniki pokarmowe i przepuszczalnych. Zmniejszenie masy owoców odmian wielkoowocowych ('Čačanska Najbolja', 'Valor') w takich warunkach dochodzi nawet do 10%. To niekorzystne zjawisko można ograniczyć lub wyeliminować nawadnianiem. W doświadczeniu założonym w SZD Brzezna na glebie zwięzłej, gliniastej i przy opadach sięgających około 700 mm rocznie drobnienia śliwek nie stwierdzono. Owoce żadnej z trzech badanych tam odmian śliw ('Renkloda Ulena', 'Čačanska Najbolja', 'Stanley') na 'Pixy' nie różniły się istotnie pod względem masy od zebranych z drzew szczepionych na siewkach ałyczy.
'Pixy' nadaje się do zakładania intensywnych sadów śliwowych z tysiącem i więcej drzew na hektarze. Z doświadczenia przeprowadzonego w Dąbrowicach wynika, że śliwy na tej podkładce posadzone bardzo gęsto — 1,5 m między drzewami w rzędzie — nie stwarzały żadnych problemów agrotechnicznych (fot. 1). Ich stożkowo formowane korony można było utrzymać w pożądanych rozmiarach standardowym cięciem. W naszym sadzie doświadczalnym najlepsza dla drzew na 'Pixy' okazała się odległość 2 m w rzędzie. Pomiędzy drzewami sadzonymi co 2,5 m zostawało za dużo miejsca (fot. 2), natomiast odległość 1,5 m powodowała znaczne obniżenie masy owoców. Podkładka Pixy może być z powodzeniem wykorzystywana do zakładania intensywnych sadów śliwowych na glebach żyznych, gdzie ałycza — ze względu na bardzo silny wzrost drzew i późne ich wchodzenie w okres owocowania — nie jest polecana. | |||
|
| |||
| 'Eruni' | |||
| jest wyhodowaną w Szwecji siewką odmiany 'Pershore' z wolnego zapylenia. Należy do grona nielicznych podkładek wegetatywnych drzew pestkowych mających dużą zdolność ukorzeniania się. Z jednej rośliny matecznej prowadzonej metodą odkładów poziomych uzyskuje się około 10 dobrze ukorzenionych podkładek. Jest dość wrażliwa na szarkę, która z porażonych roślin bardzo szybko rozprzestrzenia się na pozostałe, dlatego mateczniki należy zakładać z materiału wolnego od wirusów, z zachowaniem izolacji przestrzennej, a ponadto trzeba intensywnie zwalczać mszyce. W szkółce oczka śliw na 'Eruni' przyjmują się bardzo dobrze, a okulanty osiągają podobną wielkość, jak na siewkach ałyczy. Drzewka posadzone w sadzie wiosną 1995 roku ucierpiały trochę od mrozu w bezśnieżną zimę 1996/97. Dlatego istnieje przypuszczenie, że może być ona niedostatecznie wytrzymała na niską temperaturę. Pięcioletnie śliwy odmiany 'Valor' na 'Eruni' miały mniejszą powierzchnię przekroju poprzecznego pnia niż na siewkach ałyczy, ale rosły silniej niż na siewkach 'Węgierki Wangenheima'. Rodzaj użytej podkładki nie miał wpływu na plonowanie drzew w pierwszym okresie ich życia. Także w zawartości ekstraktu w owocach nie stwierdzono większej różnicy. Problemem w uprawie śliw na 'Eruni' mogą być odrosty korzeniowe, których na glebach żyznych, gliniastych wyrasta więcej niż na piaszczystych. | |||
|
| |||
| GF 655/2 | |||
wyselekcjonowano w Stacji Doświadczalnej La Grande Ferrade położonej niedaleko Bordeaux (Francja). Stąd w nazwie klonu inicjały GF. Materiałem wyjściowym do selekcji tej podkładki i kilku innych była dobrze znana w całej Europie lubaszka o nazwie 'St. Julien d'Orleans' (Prunus insititia). W mateczniku pędy GF 655/2 rosną silnie i trudno się ukorzeniają. Z jednej rośliny matecznej uzyskuje się przeciętnie 2, 3 ukorzenione podkładki, dlatego we Francji i w Niemczech, gdzie jest ona dość popularna, rozmnaża się ją przez sadzonki zdrewniałe. Podkładka ta wykazuje wysoką zgodność fizjologiczną z wieloma odmianami śliw. Dobrze rosną i owocują na niej drzewa starych odmian, jak 'Renkloda Ulena' i 'Stanley', a także stosunkowo niedawno wprowadzone do uprawy — 'Čačanska Najbolja' i 'Valor' (fot. 3). Produkcja okulantów w szkółce nie nastręcza większych trudności. Podkładki szybko osiągają parametry niezbędne do okulizacji, a oczka odmian śliw przyjmują się na nich bardzo dobrze. Uzyskane drzewka pod względem grubości pnia i wysokości nie różnią się od szczepionych na ałyczy. Należy podkreślić, że GF 655/2 jest tolerancyjna wobec szarki. Charakterystyczne objawy tej choroby albo w ogóle nie pojawiają się na liściach, albo występują w minimalnym stopniu. Oznacza to, że metoda lustracji plantacji matecznych i roślin w szkółce może okazać się niewystarczająca do stwierdzenia, czy rośliny są zdrowe. Dla uzyskania pewności konieczne są badania laboratoryjne.
Śliwy szczepione na GF 655/2 rosną silnie w pierwszych latach po posadzeniu w sadzie, ale w porównaniu do ałyczy tworzą więcej krótszych pędów. Ponadto ich konary w stosunku do przewodnika tworzą większe kąty, dlatego formowanie korony jest łatwiejsze. Później, po wejściu w okres owocowania, wzrost drzew słabnie. W doświadczeniu założonym wiosną 1991 roku w Brzeznej 'Renkloda Ulena' i 'Čačanska Najbolja' na tej podkładce po dziesięciu latach wzrostu miały o około 35% mniejszą powierzchnię przekroju poprzecznego pnia niż drzewa na siewkach ałyczy. Pod tym względem nie różniły się one istotnie od śliw szczepionych na siewkach 'Węgierki Wangenheima' czy 'Pixy'. Tak więc GF 655/2 nadaje się do zakładania intensywnych sadów śliwowych sadzonych, na przykład, w rozstawie 4,0 x 2,5 m. Właśnie w takim zagęszczeniu śliwy na GF 655/2 rosły w Brzeznej i nie było problemów z utrzymaniem ich koron w pożądanych rozmiarach. Plony sumaryczne za siedmioletni okres owocowania uzyskane z drzew 'Renklody Ulena' szczepionych na GF 655/2 były wyższe niż z rosnących na siewkach ałyczy. 'Čačanska Najbolja' na GF 655/2 miała podobne — bardzo wysokie — plony, jak na siewkach ałyczy. W okresie prowadzenia naszego doświadczenia uzyskano średnio z jednego drzewa ponad 220 kg śliwek. Z analizy wskaźnika plenności wyrażającego stosunek uzyskanych plonów do wielkości drzewa jednoznacznie wynika, że śliwy szczepione na GF 655/2 są plenniejsze niż na siewkach ałyczy i nie ustępują pod tym względem drzewom na 'Węgierce Wangenheima'. Trzeba także wyraźnie podkreślić fakt, iż to obfite plonowanie nie miało ujemnego wpływu na jakość owoców. Pewnym mankamentem drzew na GF 655/2 jest tworzenie w sadzie odrostów korzeniowych, zwłaszcza na glebach żyznych, zasobnych w wodę i składniki pokarmowe.
Wprowadzanie do uprawy podkładek wegetatywnych dla śliw ma swoich zwolenników i przeciwników. Przeciwnicy za główny argument uważają utrudnioną walkę z najgroźniejszą chorobą wirusową śliw — szarką — która może rozprzestrzeniać się podczas rozmnażania wegetatywnego. Ich zdaniem, bezpieczniejsze pod tym względem są siewki ałyczy i 'Węgierki Wangenheima', ponieważ przez nasiona wirus ten się nie przenosi. Ponadto większość dotychczas wyselekcjonowanych podkładek wegetatywnych trudno ukorzenia się w mateczniku, a niektóre z nich tworzą w sadzie odrosty korzeniowe. Są to poważne argumenty, których nie należy lekceważyć, ale, jak sądzę, nie wytrzymają one próby czasu. Ałycza jako podkładka dla śliw stosowana jest już około 100 lat i dlatego dobrze znane są wszystkie jej zalety i wady. Na pewnym etapie rozwoju sadownictwa była dużym osiągnięciem, gdyż zastąpiła kłopotliwe w produkcji siewki lubaszki. Dla szkółkarzy jest to podkładka wymarzona, ale z kolei sadownicy narzekają, że drzewka na niej zaszczepione nie nadają się do zakładania intensywnych sadów śliwowych z powodu zbyt silnego wzrostu. Z tego też powodu podkładki wegetatywne zasługują na większą uwagę. Dr Mirosław Sitarek jest pracownikiem Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach | |||
