Fot. 1. Tutti Frutti^®

Te przydatne do produkcji towarowej powinny być samopłodne (niewymagające zapylaczy) i charakteryzować się:

• brakiem kolców na owocujących pędach;
• wyrównanym, corocznym plonowaniem;
• dużym plonem owocujących pędów średniej długości i długich;
• atrakcyjnym kształtem i kolorem owoców, które nie od­padają z pędów podczas dojrzewania;
• odpornością roślin i owocujących pędów na choroby. Wielkość owoców i ich kolor to cechy odmianowe, chociaż ten ostatni zależy także od fazy dojrzałości, w której ścina się pędy (owoce zielone, żółte, pomarańczowe do głębokiej czerwieni). Najbardziej poszukiwane są odmiany tworzące bardzo dużo drobnych czerwonych owoców i te
  o średniej wielkości wydłużonych lub eliptycznych owocach. Istnieją też jednak i takie ciekawostki, jak kreacje o ciemnofioletowych owocach, czy o lekko pachnących pędach.

Spółka Vivai Rose Patrucco wpro­wadziła na rynek na razie 3 odmiany z grupy I Frutti dell'Amore™: 'Zaffiro', 'Rubino', 'Corallo' (fot. 2).
Inni hodowcy, którzy oferują odmiany róż przydatne do produkcji owocujących pędów, to: Gebr. Kolster BV i BartelsStek BV z Holandii oraz Meilland z Francji. Z tej pierwszej pochodzą Amazing Fantasy^®, Giant Fantasy^® (o dużych, czerwonych owocach), Magical Fantasy^®, Sensation Fantasy^® i Autumn's Pride^®. Forest Queen^® z firmy BartelsStek daje mnóstwo atrakcyjnych, małych, czerwonych owoców. Róża Pumpkin^® ('Breapum') uważana jest za dobry mieszaniec, mimo iż tworzy kolce (są jednak zagięte w dół, toteż ich obecność nie stwarza problemów). Bonica^® 82 ('Meidomonac'), La Sevillana^® (Mei­gekanu') i Tutti Frutti^® ('Meichonar' — fot. 1) to z kolei odmiany wyselekcjonowane w przedsiębiorstwie Meilland.

Fot. 2. Odmiany (od lewej) 'Zaffiro', 'Rubino', 'Corallo' — pędy przygotowane do handlu

Warunki uprawy i produkcja towarowa

Do uprawy tego typu róż nadają się wszystkie rodzaje gleb o odczynie pH 5–8, z wyjątkiem długo zatrzymujących wodę po deszczu. Gleba powinna być jednak dobrze uprawiona. Rośliny w okresie spoczynku można nawozić organicznie, od wiosny rozpoczynając dokarmianie nawozami mineralnymi (z mikroelementami), najlepiej wraz z nawadnianiem. Dla większości odmian, zwłaszcza silnie rosnących, i na zasobnych glebach należy ograniczyć nawożenie azotowe, aby zapobiec nadmiernemu wzrostowi wegetatywnych części roś­­lin. Podanie potasu niedługo przed planowanym zbiorem poprawia jakość owocujących pędów, a dodatek miedzi wzmacnia drewno.

Krzewy lub ukorzenione sadzonki sadzi się na plantacji w jesieni lub na przełomie marca i kwietnia. Przez 2, 3 dni w czasie sadzenia i po nim gleba powinna być wilgotna. Odległości pomiędzy rzędami i w rzędach zależą od siły wzrostu odmiany, rodzaju gleby, a także od planowanego sposobu zwalczania chwastów (np. ściółkowanie gleby folią albo mechaniczne lub ręczne odchwaszczanie). Silnie rosnące odmiany wymagają użycia podpór — pionowych palików lub drutów rozciągniętych wzdłuż rzędów. Optymalna temperatura uprawy wynosi 15–30^oC.

Duże i mniejsze plantacje

Dla silnie rosnących odmian z grupy I Frutti dell'Amore™ z reguły polecana jest następująca rozstawa — rzędy co 3 m (lub więcej), a rośliny co 30 cm w rzędzie. Odmiany te przydatne są najbardziej do zmechanizowanej produkcji towarowej na dużą skalę, ze ściółkowaniem folią w celu ochrony przed chwastami i wykorzystaniem nawadniania kroplowego. Uprawę taką (fot. 3) na 25 ha w Minerbe koło Werony prowadzi Ferruccio Somaglia di Stoppazzola i w planach ma dalsze zwiększanie produkcji. Róże te są łatwe w uprawie, a okres ich produktywności wynosi co najmniej 15 lat. Średni plon z rośliny to około 400–500 g owocujących pędów przy standardowym zagęszczeniu, choć w zależności od odmiany, wieku i innych czynników może dochodzić do 1 kg/roślinę. Przy zwiększaniu zagęszczenia plantacji plon z rośliny maleje, ale zwiększają się ogólne zbiory z hektara, rosną jednak wtedy także niektóre koszty stałe. Przybliżone kalkulacje wykazują, że przy rozłożeniu kosztów inwestycyjnych (w tym nakładów na materiał wyjściowy) na okres 15 lat uprawy, po odjęciu od przychodów ze sprzedaży corocznych kosztów operacyjnych i amortyzacji urządzeń można we Włoszech otrzymać zysk operacyjny 40 000 $/ha, czyli znacznie więcej niż ze standardowych upraw rolniczych. Koszty produkcji mogą jednak być różne, zależą bowiem od używanych w produkcji materiałów i urządzeń, miejscowych kosztów pracy, położenia i rentowności gruntów.

Fot. 3. Włoska plantacja — krzewy odmiany 'Corallo' (pozostałe po zbiorach resztki pędów przeznaczane są na kompost)

Odmiany wyhodowane przez przedsiębiorstwa Gebr. Kolster, BartelsStek czy Meilland lepiej nadają się do bardziej intensywnej uprawy polowej, na mniejszych powierzchniach. Odmiany z grupy Fantasy mogą, przy zagęszczeniu 80 x 90 cm, corocznie dawać średnio 20 głównych (długich) owocujących pędów z rośliny nie licząc krótszych pędów bocznych. Na żyznej glebie i w sprzyjających warunkach klimatycznych plony bywają większe. Rośliny tych odmian, z wyjątkiem Giant Fantasy^®, tworzą na wypros­towanych pędach owoce średniej wielkości. Polecane zagęszczenie dla odmiany Pumpkin^® wynosi 4 rośliny/m², dla Forest Queen^® 1 rośl./m², przy odstępach między rzędami 2–3 m.

Szkodniki i choroby

Larwy niektórych owadów mogą uszkadzać młode liś­cie i pędy róż. Zagrożenie zależy głównie od obecności szkodników na sąsiadujących uprawach sadowniczych, warzywniczych czy rolniczych. Niebezpieczeństwo jest jednak niewielkie i łatwe do opanowania. Przeciwko przędziorkom polecane są preparaty zawierające tlenek fenbutacyny, abamektynę, pirydaben, heksytiazoks, przeciwko mszycom — imidachlopryd, pirimikarb, metomyl, paration, deltametrynę.

Z chorób największe zagrożenie stanowi werticilioza, porażająca wiązki przewodzące. W przypadku jej wystąpienia trzeba z plantacji usunąć wszystkie krzewy, a nowy zdrowy materiał posadzić po uprzednim zdezynfekowaniu gleby. Poleca się także profilaktyczne zabiegi przeciwko mączniakowi prawdziwemu oraz rzekomemu i szarej pleśni, chociaż większość odmian przeznaczonych do produkcji owocujących pędów jest odporna na choroby.

Zbiory

Rośliny zwykle dają pierwszy plon handlowy w drugim roku po posadzeniu. Na północy Europy pędy zbiera się od września do listopada, w regionie Morza Śródziemnego — od końca sierpnia do października. Pędy należy ścinać, gdy owoce się wybarwią, ale znacznie przed tym, nim dojrzeją i się pomarszczą. Odmiany różnią się nieznacznie terminem owocowania i przez odpowiedni ich dobór można wydłużyć okres zbiorów. Podobny efekt uzyskuje się osłaniając uprawę folią.

Owocujące pędy róż zbiera się w wiązki o masie 0,5–1 kg lub po 10 czy więcej sztuk, w zależności od rodzaju owoców oraz wymagań rynku, i przechowuje w wodzie (fot. 4). Pobieranie wody przez pędy można poprawić traktując je bezpośrednio po ścięciu preparatem kondyc­jonującym. Ścięte pędy mogą pozostawać na zewnątrz przez krótki okres po zbiorze, aby jednak zapobiec ich wysuszeniu i wydłużyć okres przydatności do sprzedaży, należy je jak najszybciej przenieść do chłodni. Transport natomiast nie musi się odbywać w samochodach-chłodniach.

Fot. 4. Pędy odmiany 'Rubino' w chłodni, gotowe do ekspedycji

Rynek i marketing

W 2002 roku na giełdach holenderskich ceny owocujących pędów róż wzrosły do 0,9–1,0 euro/pęd, pomimo większych niż w 2001 r. ilości tego towaru. Bardzo dużo pędów napłynęło na giełdy w 2003 roku, ale mimo spadku notowań ceny nadal były dla ogrodników korzystne. Według Petera Kolstera z firmy Gebr. Kolster BV Holland, ceny w 2003 roku wynosiły około 40–80 eurocentów za długi pęd, 20–30 eurocentów za pęd 50-centymet­rowy i 10 eurocentów za 30-centymetrowy pęd boczny. We Włoszech, gdzie przeważnie podaje się ceny w przeliczeniu na masę pędów, średnio można otrzymać 5,0–5,1 euro/kg, czasami notowania wzras­tają, na przykład do 10–11 euro/kg na rynku hurtowym w San Remo.

Spółka Patrucco przoduje w dziedzinie marketingu i promocji owocujących pędów róż na europejskich targach, pokazach bukieciarskich i w prasie, zwłaszcza od czasu, gdy na Hortifair 2003 po raz pierwszy przedstawiła opakowane w folię krótkie owocujące pędy, przydatne do transportu, na wystawy i dla końcowego klienta (fot. 2).
Produkt ten ma wyjątkowo długą trwałość w wazonie i nadaje się do kompozycji przeznaczonych do hoteli, restauracji czy barów. Jest także szczególnie ceniony przez artystów bukieciarzy ze względu na żywe barwy i ciekawe formy pędów, a także ich giętkość oraz odporność na niską temperaturę.

Owocujące pędy długości do 2,5 m są bardzo chętnie wykorzystywane do tworzenia dużych kompozycji i kolorowych osłon lub estetycznych przegród.