Wśród odmian ogórka można wyróżnić takie, które wymagają dobrego naświetlenia, i dlatego polecane są do uprawy wiosennej, oraz takie, które rosną dobrze w gorszych warunkach świetlnych i mogą być sadzone bardzo wcześnie wiosną lub jesienią. Na te terminy polecane są zazwyczaj odmiany bardziej odporne lub tolerancyjne wobec chorób.

Charakterystyka roślin

Innym kryterium doboru odmiany, które powinno być brane pod uwagę przez producentów, jest system korzeniowy. Odmiany o płytszym i słabszym systemie korzeniowym (fot. 1) mogą być przeznaczane do upraw bezglebowych, na wełnie mineralnej, gdzie zaopatrzenie w wodę i składniki pokarmowe jest zazwyczaj optymalne, a system korzeniowy ma ograniczoną przestrzeń rozwoju.
Odmiany te mogą nie sprawdzić się w uprawie na innych podłożach — na przykład na prasowanych balotach słomy — gdyż rozwój korzeni jest w tych warunkach słabszy, co po pewnym czasie skutkuje ogólnym niedożywieniem roś­lin (fot. 2), brakiem niektórych mak­ro- lub mikroskładników. U takich odmian obserwuje się małą liczbę korzeni bocznych. Inne odmiany rosnące w tych samych warunkach i na tym samym podłożu rozwijają silny system korzeniowy i dają sobie doskonale radę.

Fot. 1. Odmiany ogórka mogą się znacznie różnić budową systemu korzeniowego — słabo (od góry) i dobrze wykształcone korzenie (poniżej)

Fot. 2. Słaby system korzeniowy jest częstą przyczyną niedostatecznego odżywienia rośliny

Ważną cechą, podkreślaną przez hodowców, jest zdolność roślin do krzewienia się. Skoncentrowane plonowanie na pędzie głównym i słabe krzewienie się jest uważane za cechę korzystną, oznacza bowiem uzyskanie wczesnego plonu w krótszym czasie i mniejsze nakłady pracy na cięcie. Odmiany tego typu powinny być jednak polecane do uprawy w dobrych warunkach, zapewniających stały rozwój zawiązków. Duże odchylenia od ustalonych parametrów temperatury, wilgotności oraz niektóre choroby mogą powodować opadanie i zamieranie zawiązków, co odbija się niekorzystnie na wysokości plonu, gdyż trzeba czekać na rozwój następnych, a plonowanie na pędach bocznych jest ograniczone. Przy niedostatecznej liczbie zawiązków roślina ogórka silniej rozbudowuje masę wegetatywną, co i tak w konsekwencji wymaga dodatkowych nakładów na przerzedzanie i cięcie roślin.

Cechy owocu

Wybierając odmianę należy również brać pod uwagę oczekiwania i przyzwyczajenia konsumentów. Mogą się one różnie kształtować w poszczególnych rejonach Polski. Największe znaczenie ma długość owocu, żebrowanie jego powierzchni i barwa skórki. Na smak niektórzy odbiorcy, a nawet hodowcy, nie zawsze zwracają uwagę. Jedynym wyjątkiem są ogórki przeznaczone do kwaszenia, w których podatność na gorzknienie jest istotną cechą odmianową. Na ogół preferowane są odmiany o owocach ciemnozielonych, gdyż konsumenci kojarzą ten kolor ze świeżością. Nie jest to jednak uzasadnione, gdyż, oprócz cech odmianowych, na barwę może wpływać poziom nawożenia azotem, nasłonecznienie oraz termin zbioru (owoce zbyt późno zbierane są ciemniejsze).

Wybór odmiany

Na rynku krajowym dostępne jest wiele odmian ogórka przeznaczonych do uprawy w szklarniach i tunelach foliowych. Jednakże na ogół bywa tak, że w pewnych rejonach bardziej popularne są wybrane, określone odmiany, których przydatność została już sprawdzona w praktyce. Zdarza się jednak, że dopiero w nietypowych warunkach pogodowych i uprawowych ujawniają się pewne niedoskonałości lub nawet wady związane z cechami genetycznymi określonej odmiany. Szczegółowe informacje o odmianach zamieszczane są w katalogach firm i wielu fachowych publikacjach. Dla pewności każdy producent, zanim zdecyduje się na uprawę nowej odmiany, powinien ją wypróbować w swoim gospodarstwie na mniejszej powierzchni. Zamieszczane bowiem informacje z doświadczeń wdrożeniowych prowadzonych u producentów, aczkolwiek prawdziwe, mogą nie potwierdzić się w innych rejonach, ze względu na różną reakcję odmian na warunki klimatyczne i uprawowe.

Z nowych odmian krajowych, które sprawdzane były również w Instytucie Warzywnictwa, wymienić można:

Machos F₁ (Zakład Ogrodniczy Przyborów). Nowa, bardzo plenna odmiana, wchodząca w plonowanie o kilka dni później niż Milenium F₁. Owoce ciemnozielone, mocno żebrowane, długości 20–22 cm, średnicy 4 cm. Może być uprawiana na podłożach inertnych (np. wełna mineralna) i organicznych.

Milenium F₁ (Zakład Ogrodniczy Przyborów). Jest to wczesna i bardzo plenna odmiana, popularna w rejonach południowej Polski. Owoce (fot. 3) ma lekko żebrowane, o barwie umiarkowanie zielonej do ciemnozielonej, długości 18–20 cm i średnicy około 4 cm. Odporna na parcha dyniowatych oraz tolerancyjna wobec wirusa mozaiki ogórka i mączniaka prawdziwego. Dobrze rośnie również przy niedoborze światła i nadaje się także do uprawy
w terminach późniejszych. W późniejszych nasadzeniach należy sadzić ją w zagęszczeniu 2 rośliny/m². Nadaje się do uprawy zarówno w wełnie mineralnej, jak i w podłożach organicznych. W warunkach dobrego nasłonecznienia i odżywienia dobrze zawiązuje owoce na pędzie głównym, dzięki czemu cięcie roślin jest umiarkowane.

Fot. 3. Krajowa odmiana ogórka — Milenium F₁

Na rynku dostępne jest wiele odmian zagranicznych, z których część uprawiana jest w niektórych rejonach Polski już od wielu lat i w dalszym ciągu cieszy się dużym zainteresowaniem producentów. Z nowszych wymienić można następujące:

Achituv F₁ (Zeraim Gedera). Nowa odmiana do średnio wczesnych nasadzeń i na jesień. Rośliny o średniej sile wzrostu, mało pracochłonne w pielęgnacji, gdyż nie wymagają intensywnego cięcia ani ogławiania. Powinna być systematycznie nawożona. Owoce ciemnozielone, lekko żebrowane, długości 18–20 cm. Tolerancyjna wobec mączniaka prawdziwego.

Charmine F₁ — GM 1162 (Syngenta Seeds). Nowość. Odmiana przeznaczona do uprawy wiosennej i jesiennej. Rośliny o otwartym pokroju. Wymaga tylko niewielkiego cięcia korekcyjnego. Tworzy po 2–4 zawiązków w węźle. Owoce są barwy ciemnozielonej, lekko żebrowane, długości 19–21cm na pędzie głównym i do 24 cm na pędach bocznych. Dobrze znosi wahania temperatury i nadaje się zarówno do uprawy w szklarniach, jak i w tunelach foliowych. Jest odmianą tolerancyjną wobec mączniaka prawdziwego, odporną na parcha dyniowatych.

Cohiba F₁ (Nickerson-Zwaan). Nowy, bardzo wczesny ogórek do najwcześniejszych terminów uprawy na różnych podłożach. Odmiana o średniej sile wzrostu, nie wymaga intensywnego cięcia pędów bocznych. Owoce intensywnie zielone, błyszczące, lekko żebrowane, długości 16–18 cm. Tolerancyjna wobec mączniaka prawdziwego i parcha dyniowatych.

DRB 6075 F₁ (De Ruiter Seeds). Nowość. Odmiana plenna, o silnym wzroście i silnym systemie korzeniowym oraz międzywęźlach normalnej długości. Polecana do uprawy wczesnowiosennej i jesiennej. Nadaje się do uprawy na podłożach organicznych i na wełnie mineralnej. Owoce (fot. 4) ciemnozielone, żebrowane, średniej długości (23–25 cm). Po dojściu do podpory rośliny powinny być ogłowione i dalej prowadzone na dwa pędy.

Fot. 4. DRB 6075 F₁

General F₁ — DRB 2325 (De Ruiter Seeds). Nowa odmiana o silnym wzroście, silnym systemie korzeniowym i krótkich międzywęźlach. Nadaje się zarówno do najwcześniejszych nasadzeń, jak i do jesiennych. Dobrze znosi upały. Może być uprawiana na podłożach organicznych i na wełnie mineralnej. W uprawie na wełnie mineralnej wymaga nieco intensywniejszego (o około 10–20%) nawożenia potasem i wapniem. Owoce ciemnozielone, lekko żebrowane, długości 14–16 cm. Tolerancyjna wobec mączniaka prawdziwego.

Halley F₁ — RS 24 196 F₁ (Seminis Vegetable Seeds). Nowa, plenna odmiana do uprawy wiosennej i jesiennej, sprawdzona w warunkach produkcyjnych (fot. 5). Charakteryzuje się silnym wzrostem oraz skłonnością do wypuszczania pędów bocznych podczas długiego dnia. Owoce barwy ciemnozielonej, cylindryczne, długości około 20 cm. Jest tolerancyjna wobec krótkotrwałych spadków temperatury i niedostatku światła. Odporna na wirusa mozaiki dyniowatych, parcha dyniowatych oraz mączniaka prawdziwego.

Fot. 5. Halley F₁

Ilke F₁ (Syngenta Seeds). Odmiana plenna o średnio silnym wzroście, niewymagająca cięcia. Nadaje się do najwcześniejszych nasadzeń, szybko wchodzi w okres owocowania. Jest polecana do uprawy na podłożach tradycyjnych, a także na wełnie mineralnej. Owoce są barwy ciemnozielonej, lekko żebrowane, długości 17–18 cm. Jest odmianą tolerancyjną wobec wahań temperatury i mało wrażliwą na wahania EC w uprawach na wełnie mineralnej. Odporna na parcha dyniowatych.

Katiana F₁ (Seminis Vegetable Seeds). Odmiana bardzo plenna, silnie rosnąca, wczesna, odporna na niekorzystne oraz zmienne warunki uprawy. Tolerancyjna wobec niedoborów światła i dlatego może być szczególnie polecana do uprawy zimą, a także do opóźnionych upraw jesiennych. Owoce długości 19–20 cm, barwy umiarkowanie zielonej do ciemnozielonej, kształtne, lekko żebrowane. Jest to odmiana odporna na wirusa mozaiki dyniowatych, parcha dyniowatych i tolerancyjna wobec mączniaka właściwego i rzekomego.

Melen F₁ (Enza Zaden). Odmiana sprawdzona w warunkach produkcyjnych. Nadaje się do uprawy wiosennej i w okresie lata. Rośliny o dużej sile wzrostu, zaleca się ich ogłowienie po dojściu do podpory i cięcie pędów bocznych za 1. lub 2. węzłem. Dobrze plonuje na podłożach organicznych. Przy uprawie tej odmiany należy unikać gwałtownych wahań wilgotności powietrza, gdyż może to powodować ordzawienie owoców. Owoce są ciemnozielone, długości 20–22 cm, lekko żebrowane z połyskiem, nie przerastają na grubość. Odporna na mączniaka prawdziwego i wirusa mozaiki ogórka.

Merkuriusz F₁ (Zeraim Gedera). Nowa, bardzo plenna odmiana do najwcześniejszych nasadzeń. Nadaje się również do uprawy jesienią, dość dobrze znosi niedobory światła i nie wymaga intensywnego cięcia. Owoce podobne jak u Tytaniusza F₁, ale nieco dłuższe — 19–22 cm. Odmiana tolerancyjna wobec mączniaka prawdziwego.

Miracle F₁ (Seminis Vegetable Seeds). Odmiana bardzo plenna, o silnym wzroście, tolerancyjna wobec niedoborów światła, znosi dobrze krótkotrwałe spadki temperatury. Nadaje się szczególnie do uprawy zimowej i wiosennej. Owoce krótsze niż u Katiany F₁, długości 18–20 cm, bardzo jędrne, pokryte błyszczącą skórką, lekko żebrowane, dobrze przechowujące się po zbiorze. Odporna na parcha dyniowatych.

Safari F₁ — BS 9434/96 (Seminis Vegetable Seeds). Nowa odmiana, o silnym wzroście, łatwo tworząca pędy boczne. Nadaje się do późniejszej uprawy wiosną i jesienią. Jest tolerancyjna wobec niższej temperatury. Tworzy owoce pojedyncze na pędzie głównym, a w późniejszym okresie na pędach bocznych, po 1 lub 2 w węz­łach. Odporna na wirusa mozaiki dyniowatych, parcha dyniowatych oraz mączniaka prawdziwego.

Sharon F₁ (Nickerson-Zwaan). Nowa, bardzo plenna odmiana do uprawy wiosennej i jesiennej, bez tendencji do tworzenia pędów bocznych. Nadaje się do uprawy na podłożach inertnych i organicznych. Owoce gładkie, z zaznaczonym żebrowaniem, ciemnozielone, długości 17–18 cm. Tolerancyjna wobec mączniaka prawdziwego i parcha dyniowatych.

Tornac F₁ (De Ruiter Seeds). Nowa odmiana, podobna w typie do znanego producentom Colonela. Charakteryzuje się silnie rozwiniętym systemem korzeniowym i bogatym ulistnieniem. Dobrze znosi upały. Przeznaczona głównie do uprawy jesiennej lub na późniejsze sadzenie wiosną (na początek marca). Nadaje się do uprawy na podłożach organicznych i inertnych. Owoce są ciemnozielone, krótsze niż u Colonela (16–18 cm), dobrze się przechowują. Tolerancyjna wobec mączniaka prawdziwego.

Tytaniusz F₁ (Zeraim Gedera). Nowa odmiana, o silnym wzroście, do najwcześniejszej uprawy na podłożach inert­nych i organicznych. Jest tolerancyjna wobec niedoboru światła. Nadaje się do uprawy wiosennej i jesiennej, wymaga niewielkich nakładów pracy na cięcie pędów bocznych. Owoce ciemnozielone, lekko żebrowane, wyrównane, proste, długości 18–20 cm. Tolerancyjna wobec mączniaka prawdziwego.